Cảnh báo lãng phí khi thiếu chuẩn chung

Tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông (Hà Nội) - tuyến đường sắt đô thị đầu tiên của cả nước trở thành phương tiện đi lại hằng ngày của đông đảo người dân Thủ đô. Ảnh: Tuấn Anh/TTXVN

Theo quy hoạch, Hà Nội có 10 tuyến metro với tổng chiều dài lên đến 417,8 km, nhưng đến nay chỉ tuyến Cát Linh – Hà Đông và nửa tuyến Nhổn – ga Hà Nội được đưa vào khai thác. TP Hồ Chí Minh cũng đã điều chỉnh quy hoạch mạng metro từ 220 km (năm 2013) lên 582 km (năm 2024). Trong hệ thống này, tuyến số 1 Bến Thành - Suối Tiên đã vận hành và tuyến số 2 đang triển khai.

Bản Quản lý đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh thông tin: Hiện các tuyến đường sắt đang sử dụng công nghệ, tiêu chuẩn khác nhau từ kích thước đường hầm, phương thức cấp điện, tín hiệu, vận hành… Khi các tuyến đường sắt đô thị không tương thích hệ thống điều khiển, tín hiệu sẽ không thể chạy xuyên tuyến. Các tuyến không tích hợp hệ thống vé chung dẫn đến việc hành khách phải mua vé nhiều lần nếu muốn đi các tuyến khác nhau. Điều này gây lãng phí đầu tư, tăng chi phí vận hành, giảm khả năng phát triển công nghiệp nội địa.

Nguyên nhân được Ban Quản lý đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh chỉ ra rằng, mỗi tuyến được đầu tư bởi các nhà tài trợ khác nhau như Trung Quốc, Nhật Bản, Pháp…, trong khi đó, Việt Nam chưa có bộ thông số kỹ thuật dùng chung về đường sắt đô thị. Quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam (QCVN) và Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về nội dung này vẫn đang trong quá trình xây dựng nên chưa có sự đồng bộ trong triển khai thực tế.

Đồng tình với quan điểm này, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng Công ty Xây dựng số 1 (CC1) Phan Hữu Duy Quốc cho hay, việc thiếu thống nhất về tiêu chuẩn kỹ thuật đối với các dự án đường sắt đô thị dẫn đến lãng phí tài nguyên, khó khăn trong vận hành, bảo trì, đào tạo nhân lực và thiếu khả năng kết nối liên thông.

“Nếu tiếp tục duy trì cách làm đường sắt đô thị như hiện nay sẽ không thể đạt được mục tiêu phát triển mạng lưới đường sắt đô thị theo kế hoạch đến 2030 - 2045. Lúc này cũng rất khó thẩm định dự án, tạo cạnh tranh không lành mạnh giữa các nhà thầu”, Chủ tịch HĐQT CC1 nhận định.

Để giải quyết vấn đề này các chuyên gia cho rằng, cấp thiết phải có khung tiêu chuẩn thống nhất cho các dự án đường sắt đô thị.

Theo Chủ tịch Hội đồng quản trị CC1 nên chăng ưu tiên sử dụng hệ tiêu chuẩn quốc tế đã được kiểm chứng, thay vì xây dựng mới từ đầu, vừa tốn kém và vừa mất thời gian. Theo đó, hệ tiêu chuẩn châu Âu (Eurocode) là phù hợp nhất, vì đã được sử dụng rộng rãi, có sẵn tài liệu, không rào cản ngôn ngữ lớn. Đặc biệt, thúc đẩy huy động nhân lực quốc tế và phù hợp định hướng đề án tại Quyết định 198/QĐ-TTg của Chính phủ về hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật xây dựng.

Ban Quản lý đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh khuyến nghị, cần xây dựng bộ thông số kỹ thuật dùng chung cho toàn mạng đường sắt đô thị, làm nền tảng cho thiết kế – vận hành – khai thác. Bộ thông số này có thể phân loại đồng bộ lý tưởng trên toàn bộ hệ thống từ kết cấu, vận hành, tín hiệu...; chỉ đồng bộ một phần (có thể khác hệ tín hiệu). Hoặc chia nhóm đồng bộ theo hệ công nghệ chung, vùng vận hành chung, loại hình tuyến đường sắt.

“Khi có bộ thông số kỹ thuật dùng chung, cơ sở hạ tầng, thiết bị, trung tâm điều hành được chia sẻ, từ đó giảm chi phí đầu tư, vận hành”, Ban Quản lý đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh đánh giá.

Theo ông Bùi Văn Dưỡng, Phó cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng), các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh là các dự án hạng A. Đối với các dự án hạng này, quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn áp dụng do UBND thành phố quyết định lựa chọn áp dụng cho các dự án sau khi có ý kiến thống nhất của Bộ Xây dựng.

"Trong quá trình thực hiện dự án, chủ đầu tư được đề xuất thay đổi, bổ sung các tiêu chuẩn áp dụng khi không làm thay đổi các nội dung dẫn đến phải điều chỉnh dự án và phải được cơ quan chủ quản dự án chấp thuận", Phó cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng cho biết thêm.

Chia sẻ về kinh nghiệm quốc tế, TS. Trần Khánh Lê, chuyên gia Tập đoàn Đường sắt quốc gia Pháp (SNCF) cho biết: Tại châu Âu đang duy trì hệ thống tiêu chuẩn đường sắt TSI là bộ tiêu chuẩn bắt buộc về tính tương thích và liên vận của hệ thống đường sắt châu Âu.

Cùng với sự phát triển của hệ thống đường sắt các nước trong khu vực, tiêu chuẩn Eurocode về thiết kế thống nhất, hay tiêu chuẩn ngành quốc gia để thích ứng thực tiễn địa phương cũng ra đời. Ba lớp tiêu chuẩn cùng tồn tại là căn cứ để vận hành, khai thác cũng như đưa ra khuyến cáo phù hợp trong quá trình theo dõi sức khỏe và an toàn hệ thống đường sắt trong khu vực và của mỗi quốc gia.

Diệp Anh (TTXVN)