Cảnh báo nguy cơ bệnh bại liệt xảy ra tại Việt Nam rất cao

Các đại biểu dự hội nghị ở điểm cầu Bộ Y tế.

Chia sẻ thông tin tại hội nghị, đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam cho biết: Tại cuộc họp lần thứ 43 của Ủy ban Khẩn cấp về Điều lệ Y tế quốc tế (IHR) về bại liệt do Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới triệu tập vào tháng 10/2025 kết luận rằng: Nguy cơ lây lan quốc tế của virus bại liệt vẫn tiếp tục là một vấn đề y tế khẩn toàn cầu. Các khu vực đã loại trừ bại liệt vẫn bị ảnh hưởng bởi các đợt dịch bại liệt do các chủng virus biến đổi gen gây ra (cVDPV). Các đợt bùng phát dịch bại liệt gần đây trong khu vực do các chủng virus biến đổi gen (cVDPV) như: Indonesia (2022-2025), Papua New Guinea (2025).

Đáng chú ý, mới đây, tại Lào đã phát hiện trường hợp bệnh bại liệt do virus biến đổi gen tuýt 1 (cVDPV1) đầu tiên qua giám sát liệt mềm cấp và Lào đã xác định bùng phát (cVDPV). Đáng lo ngại, Tổ chức Y tế thế giới nhận định: nguy cơ bệnh bại liệt xảy ra tại Việt Nam rất cao do các yếu tố nguy cơ như: nguy cơ dịch tễ và địa lý (giáp Lào); nguy cơ khoảng trống miễn dịch với bại liệt những năm gần đây do chưa đạt chỉ tiêu về tiêm chủng; nguy cơ hệ thống giám sát liệt mềm cấp, và giám sát môi trường còn nhiều bất cập.

Phó Cục trưởng Phòng bệnh (Bộ Y tế) Võ Hải Sơn cho biết: Bại liệt là một bệnh dễ lây và lây theo cơ chế từ người sang người, chủ yếu theo đường phân-miệng. Trong khi đó, nguy cơ bệnh liệt xâm nhập vào nước ta là rất cao do dân cư đi lại giữa Việt Nam và Lào rất lớn; các vấn đề liên quan đến điều kiện vệ sinh, ăn uống, nhất là lũ lụt đang diễn ra ở nhiều địa phương thời gian qua. Đặc biệt, Tết cổ truyền đang đến gần, di biến động dân cư đi làm xa về ăn Tết là rất lớn.

Quang cảnh hội nghị.

Trước nguy cơ bệnh dại xâm nhập và tái mắc tại mắc tại Việt Nam, Bộ Y tế có văn bản đề nghị các địa phương tăng cường giám sát và phòng, chống liệt mềm cấp theo Hướng dẫn giám sát và phòng, chống bại liệt; khẩn trương rà soát tiền sử tiêm chủng, tổ chức tiêm chủng vaccine bại liệt (IPV, bOPV) cho các trường chưa uống/tiêm hoặc uống/tiêm chưa đủ liều, đặc biệt tại khu vực có nguy cơ cao.

Riêng các địa phương giáp với nước bạn Lào, ngành y tế trên địa bàn phối hợp chặt chẽ với địa phương nước bạn triển khai các biện pháp phòng, chống bệnh bại liệt kịp thời, hiệu quả.

Chia sẻ về công tác tiêm chủng vaccine phòng bệnh bại liệt, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quang Thái, Phó trưởng Khoa Kiểm soát Bệnh truyền nhiễm (Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương) cho biết: Do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 (2021-2022) và gián đoạn cung ứng vaccine trong năm 2023, nên tỷ lệ tiêm chủng vaccine phòng bệnh bại liệt tại Việt Nam đã bị ảnh hưởng. Cụ thể, trẻ em được tiêm/uống vaccine phòng bại liệt năm 2002 là: 89,3%; năm 2023: 87,3%; năm 2024: 93,2%.

Riêng năm 2025, tính đến tháng 10/2025, cả nước đạt 78,2%. Mặc dù, các địa phương đã tổ chức rà soát đối tượng chưa tiêm chủng, chưa tiêm đủ mũi để triển khai tiêm chủng bù mũi, tiêm vét hằng năm. Tuy nhiên, số đối tượng được tiêm bù, tiêm vét mới chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trên tổng số đối tượng cần tiêm bù, tiêm vét. Trong khi đó, phải duy trì tiêm chủng các loại vaccine bại liệt (bOPV, IPV) trong tiêm chủng thường xuyên đạt ≥ 95% trên quy mô tỉnh mới phòng bệnh bại liệt hiệu quả.

Phát biểu ý kiến tại hội nghị, Thứ trưởng Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết: Nhờ việc triển khai tiêm chủng vaccine bại liệt trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng đã có hơn 95% trẻ em được tiêm, uống vaccine bại liệt trong nhiều năm. Nhờ đó, Việt Nam đã không ghi nhận bất cứ trường hợp mắc bệnh bại liệt nào và năm 2000, Việt Nam được Tổ chức Y tế thế giới công nhận thanh toán căn bệnh này trên toàn quốc. Tuy nhiên, vào cuối tháng 8/2025, tại nước bạn Lào đã ghi nhận một trường hợp có kết quả dương tính với vi-rút bại liệt tuýp 1 có nguồn gốc từ vắc-xin (VDPV1) vào cuối tháng 8/2025.

Đầu tháng 10/2025, Lào tiếp tục ghi nhận thêm hai trường hợp dương tính từ mẫu phân của hai trong số 28 trẻ khỏe mạnh, nên ngày 17/10 vừa qua, Lào đã công bố dịch bại liệt toàn quốc. Đáng chú ý, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã coi ổ dịch tại Lào là ổ dịch của khu vực, đồng thời khuyến cáo các nước có chung đường biên giới với Lào; đặc biệt Tổ chức này cảnh báo nguy cơ xâm nhập bệnh bại liệt vào Việt Nam là rất cao, hiện hữu.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương phát biểu ý kiến tại hội nghị.

Trước cảnh báo của Tổ chức Y tế thế giới và để phòng, chống bệnh bại liệt kịp thời, hiệu quả, với phương châm: “ngăn chặn từ sớm, từ xa”, Bộ Y tế đề nghị Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố tập trung chỉ đạo Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu, tổ chức chính trị-xã hội phối hợp chặt chẽ với ngành y tế để triển khai đồng bộ các giải biện pháp ứng phó phòng chống bệnh bại liệt, đặc biệt là các xã, thôn, bản giáp với nước bạn Lào.

Chỉ đạo Sở y tế hướng dẫn tất cả cơ sở y tế công lập, ngoài công lập trên địa bàn tăng cường giám sát liệt mềm cấp, nhất là giám sát tích cực, liên tục đối với tất cả các trẻ em dưới 15 tuổi trên địa bàn; tổ chức lấy mẫu bệnh phẩm đối với tất cả các trường hợp liệt mềm dưới 15 tuổi tại tất cả các cơ sở y tế; phát hiện sớm các trường hợp mắc, sàng lọc khách du lịch dưới 15 tuổi tại tất cả các cửa khẩu đất liền, hàng không và đường thủy… để xử lý kịp thời, hạn chế tối đa nguy cơ bùng phát, lây lan, đặc biệt là tại các xã giáp nước bạn Lào.

Trong đó, thực hiện nghiêm việc nhập trực tuyến thông tin các trường hợp liệt mềm cấp trong 48 giờ kể từ khi có chẩn đoán và các trường hợp bại liệt theo Thông tư số 54/2015/TT-BYT.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương cũng yêu cầu các đơn vị trực thuộc Bộ hướng dẫn các tỉnh, thành phố trong phạm vi phụ trách khẩn trương tiến hành rà soát các khu vực, địa bàn có tỷ lệ tiêm chủng vaccine bại liệt thấp để tổ chức tiêm chủng bổ sung; hướng dẫn các địa phương chủ động tăng cường công tác giám sát, phòng, chống liệt mềm cấp và bệnh bại liệt; thực hiện nghiêm các quy định về thông báo kết quả xét nghiệm, thông tin, báo cáo trường hợp bệnh truyền nhiễm theo hướng dẫn của Bộ Y tế.

"Đồng thời, các bộ, sở, ban, ngành, các tổ chức chính trị- xã hội trên địa bàn phối hợp ngành y tế triển khai các hoạt động tuyên truyền phòng, chống bệnh bại liệt, đa dạng hóa các hoạt động truyền thông để người dân hiểu và chủ động thực hiện các biện pháp phòng chống bệnh bại liệt. Trong đó, cần tập trung tuyên truyền và các nội dụng như: hạn chế tiếp xúc với bệnh nhân, thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân, vệ sinh an toàn thực phẩm, ăn chín uống chín và sử dụng nước sạch; xử lý phân, chất thải và sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh; vận động đưa trẻ tham gia tiêm chủng đầy đủ; khuyến cáo đến ngay cơ sở y tế khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh", Nguyễn Thị Liên Hương nhấn mạnh.

THÁI SƠN