Cảnh báo tăng mỡ máu, tăng đường huyết từ những món ăn ngày Tết

Người đái tháo đường cẩn trọng bị hạ đường huyết

TS.BS Nguyễn Quang Bảy, Trưởng Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, người bệnh đái tháo đường dễ mệt mỏi dịp Tết, chủ yếu do tăng đường huyết do ăn nhiều đồ ngọt, và có thể do quên cả thuốc đái tháo đường; làm việc quá sức; cơ thể bị nhiễm khuẩn và nhiễm virus. Ngoài mệt mỏi, bệnh nhân thường có thêm các triệu chứng như khát nước, tiểu nhiều...

Nguy hiểm nhất với người tiểu đường là hạ đường huyết (có thể gây hôn mê và ảnh hưởng đến tính mạng) do ăn ít, ăn chậm hoặc bỏ bữa, vận động nhiều (do đi bộ nhiều, leo núi), sai liều insulin hoặc liều thuốc uống, do ăn không đúng bữa, hoặc ngủ dậy muộn nên uống/tiêm gộp liều thuốc.

Việc uống rượu nhiều sẽ ức chế gan sản xuất glucose dẫn đến hạ đường huyết nặng, đặc biệt khi chỉ uống rượu mà không ăn, hay ăn ít thì rất dễ bị hạ đường huyết.

Đo ngay đường huyết khi thấy mệt mỏi, nhất là kèm theo đau ngực, sốt, khát nước...

Các biến chứng mạn tính của đái tháo đường nặng lên cũng có thể khiến bệnh nhân thấy không được khỏe. Ví dụ biến chứng thần kinh ngoại biên gây tê bì chân và mất ngủ, đường máu cao gây tiểu đêm nhiều cũng khiến người bệnh mất ngủ, mệt mỏi…

Những nguyên nhân khác có thể gây mệt mỏi ở bệnh nhân đái tháo đường là huyết áp tăng (do quên uống thuốc hoặc trời lạnh), ngủ ít.

Do đó, TS Nguyễn Quang Bảy khuyến cáo, ngay khi thấy mệt mỏi, nhất là mệt nhiều hay mệt kèm theo đau ngực, sốt, khát nước… thì việc đầu tiên là phải đo ngay huyết áp, đường huyết mao mạch và nhiệt độ.

Nếu đường huyết cao trên 14,0 mmol/L, cần cảnh giác với nguy cơ bị nhiễm toan ceton. Bệnh nhân nên uống thêm nước, nghỉ ngơi, hạn chế vận động, và có thể tiêm thêm 1 mũi insulin nhanh hoặc tăng liều mũi insulin (khoảng 2 đơn vị) trước bữa ăn tiếp theo. Sau đó, bệnh nhân cũng cần theo dõi đường huyết thường xuyên hơn.

Nếu mệt kèm theo sốt, đặc biệt là sốt cao, rét run, hay đau tức ngực…, là những triệu chứng nhiễm khuẩn nặng, có nguy cơ gây rối loạn đường huyết, thậm chí nhiễm toan ceton, bệnh nhân cần liên hệ ngay với bác sĩ điều trị đái tháo đường của mình hoặc đến khám ở bệnh viện gần nhất. Còn nếu sốt nhẹ kèm sổ mũi, ho húng hắng thì bệnh nhân nên nằm nghỉ, tránh đi ra chỗ gió rét, kiểm tra đường huyết thường xuyên, ăn uống bình thường.

Nếu huyết áp tăng (trên 140/90 mmHg) thì phải kiểm tra xem đã uống thuốc huyết áp chưa, nếu chưa thì cần uống ngay theo đơn, còn nếu đã uống rồi thì có thể cân nhắc uống thêm 1 viên nữa hoặc xin ý kiến bác sĩ.

TS.BS Nguyễn Quang Bảy khuyến cáo, trong dịp Tết, người bệnh đái tháo đường cố gắng giữ nếp sinh hoạt như bình thường; phải tiêm và uống các thuốc đầy đủ và đúng giờ. Lưu ý là các thuốc đái tháo đường (tiêm và/hoặc uống) thường được dùng trước hoặc sau các bữa ăn chứ không phải là theo đúng 1 giờ cố định.

Hạn chế ăn các thực phẩm nguồn gốc động vật có chứa nhiều cholesterol (thịt mỡ, mỡ, bơ, phủ tạng động vật...). Hạn chế dùng thức ăn chiên rán, vì nhiệt độ cao có thể phá hỏng acid béo không bão hòa; không nên ăn thực phẩm nhiều tinh bột vào bữa phụ 21h; trong bữa ăn, ăn rau trước, ăn thức ăn sau, cuối cùng là ăn cơm.

Khi chế biến các món ăn truyền thống ngày Tết, có thể cân nhắc cho ít muối hơn, chấm ít nước mắm hoặc xì dầu hơn. Hạn chế ăn mặn sẽ giúp bệnh tim mạch và huyết áp được cải thiện đáng kể.

Những thực phẩm làm tăng mỡ máu cần lưu ý

Các bác sĩ cũng cho biết, nghỉ Tết kéo dài, nhiều người có chế độ ăn uống và sinh hoạt thiếu khoa học, ăn nhiều món ăn giàu chất béo, uống rượu bia, ít tập luyện khiến mỡ máu tăng cao.

Thạc sĩ, bác sĩ nội trú Trần Quốc Việt (Khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Hà Nội) cho biết, những món ăn ngày Tết giàu năng lượng, có hàm lượng chất béo cao như bánh chưng, bánh tét có các thành phần gạo nếp, đậu xanh, thịt heo nhiều chất dinh dưỡng, hàm lượng tinh bột và chất béo cao, đặc biệt khi rán qua dầu mỡ, ăn nhiều dễ tăng cân, tích mỡ.

Nem rán, tôm chiên, thịt bò xào lượng dầu mỡ có nhiều trong thức ăn chiên rán khiến người ăn tích tụ mỡ.

Mâm cỗ ngày Tết.

Canh móng giò, canh xương hầm, thịt đông chứa nhiều chất béo và protein. Trong 100g móng giò có tới 26,3g mỡ, làm cơ thể tăng chất béo nếu ăn nhiều.

Thực phẩm chế biến sẵn như giò chả, giò bò, giò xào hay chân giò muối, dăm bông, xúc xích, thịt hun khói…, nguyên liệu chế biến chủ yếu là thịt lợn và thịt bò, chứa nhiều chất béo bão hòa. Ngay trong phần nạc của thịt đã chứa nhiều chất béo động vật (mỡ). Nếu ăn cả phần mỡ và da, lượng chất béo bão hòa và cholesterol tăng gấp nhiều lần.

Dưa hành, củ kiệu muối dù là thực phẩm không chứa cholesterol nhưng trong dưa hành, củ kiệu muối có nhiều muối. Khi lên men sản sinh nhiều nitrit, ăn quá nhiều dễ tăng huyết áp và ảnh hưởng tới chỉ số mỡ máu.

Bánh mứt kẹo, nước ngọt chứa nhiều đường, đồng thời làm tăng chất béo trung tính và cholesterol xấu. Hậu quả là gây tổn thương tim và mạch máu, tăng mỡ máu, tăng insulin, tăng nhịp tim, huyết áp, kích hoạt hệ thống thần kinh giao cảm. Huyết áp cao làm tim và động mạch phải làm việc nhiều hơn.

Uống rượu bia khiến tim đập nhanh, mạch máu co lại, huyết áp tăng và làm cho canxi dễ lắng đọng ở thành mạch, lâu dài gây xơ vữa động mạch.

BS Việt lưu ý, người có bệnh lý cao huyết áp, rối loạn mỡ máu, mỡ gan, bệnh tim, bệnh thận cần hạn chế các món ăn kể trên. Lưu ý, chỉ nên ăn khoảng 100g bánh chưng, bánh tét/ngày và không nên ăn vào buổi tối; hạn chế món ăn chiên rán hoặc món ăn chứa nhiều mỡ động vật; ưu tiên đồ hấp, luộc.

Thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm đóng hộp không nên ăn quá 100g/ngày. Cần lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng.

Hạn chế sử dụng rượu bia, nước ngọt và thay thế bằng đồ uống tốt cho sức khỏe như trà, nước lọc.

Để phát hiện sớm mỡ máu cao và phòng ngừa nguy cơ từ mỡ máu cao, BS Việt khuyến cáo người bệnh nên xét nghiệm máu để kiểm tra chỉ số mỡ máu định kỳ. Nếu có dấu hiệu hoa mắt, chóng mặt, tê bì tay chân cần đến chuyên khoa tim mạch để thăm khám và điều trị.

Trần Hằng