Cấp bách bổ sung, bồi dưỡng cán bộ giáo dục cấp xã
Sau thời gian triển khai mô hình chính quyền 2 cấp, Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT nhiều địa phương tiếp tục chỉ ra những khó khăn, bất cập khi phần lớn số công chức phụ trách giáo dục hiện nay ở các xã, phường chưa có chuyên môn hoặc chưa từng làm về giáo dục, dẫn đến nhiều áp lực lên hệ thống giáo dục toàn quốc.
Cô trò trường THCS Đống Đa (Hà Nội). Ảnh P.V
Thiếu và yếu
Tại hội thảo khoa học “Phát triển năng lực quản lí nhà nước về giáo dục cho cán bộ quản lí cấp sở, xã và cơ sở giáo dục khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp” được Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lí giáo dục (Bộ GD&ĐT) phối hợp với Học viện Quản lí giáo dục tổ chức, bà Trần Thị Ngọc Châu, Phó giám đốc Sở GD&ĐT TPHCM, cho biết, TPHCM có tới 168 xã, phường, đặc khu; sau bốn tháng thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, thành phố vẫn còn 35/168 xã, phường (tỉ lệ trên 20%) không có người từng làm công tác giáo dục. Tổng số lãnh đạo, công chức phòng văn hóa - xã hội có trình độ đào tạo liên quan đến giáo dục chỉ là 173 người/168 xã, phường.
Một bất cập khác là số lượng xã, phường tại các địa phương có công chức phụ trách giáo dục nhưng không đúng chuyên môn đang chiếm tỉ lệ lớn. Theo thống kê của Sở GD&ĐT Vĩnh Long, con số này lên tới 69/124 xã, phường (chiếm 55,6%). Sở GD&ĐT Tây Ninh báo cáo số lượng lên tới 60/96 xã, phường (chiếm 62,5%) trong khi Sở GD&ĐT Lạng Sơn báo cáo có 19/65 phường, xã và 2 phường, xã còn chưa bố trí vị trí này.
TS Vũ Minh Đức, Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lí giáo dục, khẳng định, sau khi triển khai chính quyền hai cấp, các nhiệm vụ trước đây của phòng GD&ĐT (cấp quận, huyện) chuyển về phòng văn hóa - xã hội cấp xã, phường. Vì vậy, đòi hỏi đội ngũ cán bộ thực hiện nhiệm vụ phải được trang bị đầy đủ kiến thức, kĩ năng, năng lực phù hợp với yêu cầu của ngành.
Số liệu khảo sát của Bộ GD&ĐT trên toàn quốc (tháng 8 vừa qua) cho thấy, nhiều xã, phường chưa đủ công chức phụ trách lĩnh vực giáo dục. Thực tế, phòng văn hóa - xã hội xã, phường giờ thực hiện đa nhiệm các lĩnh văn hóa, thể thao, du lịch, khoa học - công nghệ, lao động - thương binh - xã hội, y tế (tức gồm nhiều phòng chức năng trước đây) nhưng nhân sự chỉ khoảng 10 người. Tính trung bình cả nước, tỉ lệ công chức phụ trách giáo dục chỉ khoảng 1,04/xã, phường (tương đương 1 người phụ trách toàn bộ hệ thống giáo dục cấp phường, xã từ mầm non đến THCS). Điều đáng nói, trong số này, không ít người chưa có chuyên môn hay kinh nghiệm trong quản lí giáo dục.
Ông Đức thông tin, hiện có chưa đến 50% số công chức phụ trách giáo dục ở các xã, phường có chuyên môn về giáo dục hoặc từng công tác trong ngành giáo dục. Thực trạng này dẫn đến việc có người trước đây phụ trách một cấp học nay phải phụ trách cả ba cấp học. Có những người có chuyên môn giáo dục nhưng đã chuyển sang lĩnh vực khác nhiều năm nay quay trở lại, gặp lúng túng nhất định trong giai đoạn đầu. “Việc phát triển năng lực quản lí nhà nước về giáo dục cho cán bộ cấp sở, cấp xã và các cơ sở giáo dục không chỉ là yếu tố cấp bách trước mắt, mà còn là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài để đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống giáo dục quốc dân trong giai đoạn mới”, ông Đức nói.
Học sinh trong một giờ học tại Hà Nội. Ảnh: Trọng Quân
Ghi nhận thực tế của phóng viên cho thấy, tình trạng thiếu hụt đội ngũ quản lí giáo dục cấp xã phường đang gây ra những tác động tiêu cực. Ví dụ, ở cấp chuyên viên, thường mỗi xã, phường bố trí 1 người phụ trách giáo dục nhưng khi các trường có việc cần ý kiến của phường, xã, chuyên viên đi tập huấn, đi học, công việc của trường phải dừng lại, chờ chuyên viên về triển khai.
Những việc cần làm ngay
Để vận hành hiệu quả công tác quản lí giáo dục cấp địa phương, các chuyên gia cho rằng, cần nhiều giải pháp đồng bộ. Theo GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Phó Chủ tịch Hội đồng Giáo sư ngành Khoa học Giáo dục, khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, khối lượng công việc quản lí của các xã, phường đã tăng gấp đôi, nhất là với các tỉnh mới sáp nhập.
Việc không còn phòng GD&ĐT cấp huyện đã dẫn đến thiếu lực lượng trung gian hỗ trợ chuyên môn, kiểm tra và bồi dưỡng giáo viên. Ngoài ra, số lượng và năng lực của cán bộ cấp xã còn hạn chế, bộ phận văn hóa - xã hội chịu trách nhiệm nhiều lĩnh vực. Nhiều công chức phụ trách lĩnh vực giáo dục không có chuyên môn sâu hoặc được điều chuyển từ các lĩnh vực khác, dẫn đến lúng túng trong việc tham mưu và triển khai nhiệm vụ.
PGS.TS Phạm Văn Thuần, Giám đốc Học viện Quản lí giáo dục, cho rằng, có hai con đường để trang bị kiến thức, năng lực về giáo dục và đào tạo cho công chức quản lý giáo dục cấp xã, phường. Đầu tiên, với những người chưa có chuyên môn, kinh nghiệm trong ngành giáo dục, cần phải được đào tạo bài bản. Trước mắt bồi dưỡng chung về năng lực quản lí giáo dục, sau đó đào tạo sâu hơn... Với những người đã có kiến thức chuyên môn, kinh nghiệm trong lĩnh vực giáo dục nhưng từng chuyển sang công tác tại các đơn vị khác rồi quay trở lại, cần có những chương trình bồi dưỡng ngay.
Bà Lộc cho rằng, việc đầu tiên người quản lí cần làm là nhận diện được vai trò mới của mình và từng bước tự đào tạo bản thân để đáp ứng được yêu cầu trong bối cảnh mới. Lãnh đạo cấp xã nếu không hiểu được lĩnh vực đang quản lí, khó có thể giải quyết được các vấn đề thực tế đặt ra.
Một số địa phương đã đưa ra giải pháp ngắn hạn cho phép huy động hiệu trưởng, giáo viên nòng cốt hỗ trợ phòng văn hóa - xã hội trong việc làm quen với các hoạt động đặc thù của ngành. Tại Nghệ An, lãnh đạo trường được giao tham mưu về chuyên môn, hỗ trợ công chức giáo dục cấp xã.
Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TPHCM Trần Thị Ngọc Châu đề nghị Bộ GD&ĐT và Bộ Nội vụ sớm ban hành danh mục vị trí việc làm cho khối phường, xã, đặc biệt là phòng văn hóa - xã hội và các vị trí phụ trách giáo dục phù hợp với khối lượng công việc. Bà Châu đề xuất sớm ban hành cẩm nang về quản lí giáo dục cấp xã để đáp ứng yêu cầu chuyên môn cho lượng công chức cấp xã chưa từng làm lĩnh vực giáo dục.
