Cấp cơ sở nên là một cấp chính quyền hoàn chỉnh, có đầy đủ HĐND, UBND

“Bước chân phải dài để bước từ bậc 1 đến bậc 3 của bậc tam cấp”

Tại hội thảo, TS Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch phát triển đô thị TPHCM cho rằng tổ chức huyện ở Việt Nam tồn tại xuyên thế kỷ, xuyên chế độ, xuyên thời gian cho đến nay, chứng tỏ có vai trò rất quan trọng. Đến nay, điều kiện lịch sử đòi hỏi phải bỏ cấp huyện. Bàn về các điều kiện cần thiết để bỏ cấp huyện, TS Nguyên cho rằng yếu tố quan trọng nhất là trình độ phát triển công nghệ thông tin. “AI đã phát triển rất tốt, cho phép chúng ta trực tiếp nói chuyện với nhau, nói chuyện từ ông chủ tịch tỉnh đến bà bán rau”, TS Nguyên nói và cho rằng đây là điều kiện mới để bỏ cấp trung gian. Cũng theo TS Nguyên, cấp trung gian (cấp huyện) được ví như bậc giữa của bậc tam cấp, đòi hỏi phải có bước chân rất dài để bước từ bậc 1 đến bậc 3 và ngược lại. Và “bước chân” đó chính là công nghệ.

Các đại biểu tham dự hội thảo

Điều kiện thứ hai là có quyết tâm chính trị rất cao, có sự chỉ đạo quyết liệt với tinh thần “chỉ bàn làm, không bàn lùi, thần tốc, vừa chạy vừa xếp hàng”. Điều kiện nữa là sự đồng thuận của xã hội.

Phân tích thêm, TS Nguyễn Hữu Nguyên nhận xét, đòi hỏi lớn nhất và cấp bách nhất hiện nay là phải giảm nhanh bộ máy chính quyền quá cồng kềnh, kém hiệu quả và chiếm quỹ lương quá lớn. Tuy nhiên, khi sáp nhập, sắp xếp lại, bộ máy giảm, số xã trên toàn quốc ít đi nhưng dân số của mỗi xã lại nhiều lên. Vậy, việc tiếp cận thẳng từ tỉnh xuống đến xã như thế nào? Theo TS Nguyễn Hữu Nguyên, không thể tăng số cán bộ, công chức vì đang tinh gọn bộ máy nhưng có thể tăng thêm thiết bị công nghệ số theo cách lập nhiều nhóm zalo, mỗi nhóm chỉ khoảng 100 hộ, theo từng cụm dân cư, tương đương như tổ dân phố trước đây để giao tiếp hai chiều với người dân. Để làm được điều này thì cần rà soát, hỗ trợ thiết bị điện thoại thông minh cho người dân.

Bỏ cấp huyện cũng đòi hỏi cán bộ phải có bộ máy hành chính mới với công chức có đủ phẩm chất cao hơn, cả về đạo đức công chức và trình độ chuyên môn. Hiện chúng ta đã có nguyên tắc và quan điểm rõ ràng là: phải loại trừ nạn chạy chức, chạy quyền; loại trừ tình trạng bổ nhiệm người thân, bè phái, nhóm lợi ích và nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu. “Nhưng hiện nay chưa có ngành khoa học nào có thể “xét nghiệm đạo đức” của con người, nên phẩm chất đạo đức của người đứng đầu như thế nào thì họ sẽ chọn những người cùng hệ với họ", TS Nguyễn Hữu Nguyên nói và cho rằng giải pháp đưa ra là không nên chỉ căn cứ vào bằng cấp mà bằng sự thể hiện hiệu quả công việc, đồng thời thường xuyên đào tạo kiến thức chuyên ngành và chuyển đổi số, AI áp dụng cho công việc đang làm.

Đề cập đến mô hình chính quyền đô thị 2 cấp, không có cấp trung gian, TS Nguyễn Minh Nhựt, Phó Trưởng Ban Văn hóa – Xã hội, HĐND TPHCM cho rằng một trong những yếu tố quan trọng nhất khi triển khai mô hình chính quyền đô thị không có cấp trung gian là xây dựng và điều chỉnh khung pháp lý để tạo cơ sở pháp lý vững chắc. Trong đó, cần sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương, ở đó thay đổi vai trò của các cơ quan hành chính theo hướng tinh gọn, tập trung vào quản lý dịch vụ công thay vì hành chính sự vụ.

Đồng thời cải cách tổ chức bộ máy và phân cấp quản lý. Cụ thể, thay thế cấp quận/huyện bằng các sở chuyên ngành. Các sở, ban ngành cấp thành phố trực tiếp quản lý các lĩnh vực thay vì thông qua cấp quận/huyện trung gian. Tăng vai trò của chính quyền phường/xã theo hướng phường xã sẽ đảm nhận nhiều nhiệm vụ hơn trong quản lý dịch vụ công, tiếp nhận và xử lý hồ sơ hành chính.

Quang cảnh hội thảo

Theo TS Nguyễn Minh Nhựt, một trong những rào cản lớn nhất khi triển khai mô hình chính quyền đô thị không có cấp trung gian là cơ chế tài chính đáp ứng yêu cầu tự chủ cao. Do đó, cần cho phép thành phố quyết định mức thuế, phí địa phương để tạo nguồn thu ổn định; tăng cường phân cấp trong quản lý ngân sách, trao quyền chủ động cho chính quyền đô thị trong việc hoạch định và triển khai các dự án đầu tư công. Ở đó, cần thành lập hệ thống kiểm toán độc lập giám sát thu – chi ngân sách của chính quyền đô thị; ứng dụng công nghệ Blockchain vào quản lý tài chính công để đảm bảo minh bạch, chống thất thoát ngân sách.

Phân cấp mạnh mẽ cho cơ sở

Đồng thuận với các ý kiến cần phải có khung pháp lý trong vận hành bộ máy chính quyền hai cấp, đồng chí Phạm Phương Thảo, nguyên Phó Bí thư Thành ủy, nguyên Chủ tịch HĐND TPHCM cho rằng với việc sắp xếp quá nhanh nếu không có bước chuyển sẽ có nguy cơ đứt gãy trong quá trình thực hiện thủ tục hành chính, ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân. Bà Phạm Phương Thảo đề nghị Trung ương cần phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp tỉnh; thậm chí bộ máy Trung ương nên gọn lại, hướng đến việc hoạch định chính sách. Lúc này chức năng quản lý của cấp tỉnh sẽ rất mạnh, còn cấp cơ sở nên là một cấp chính quyền hoàn chỉnh, có đầy đủ HĐND, UBND.

Cùng với đó, bà đề xuất cần phân cấp, phân quyền cụ thể; thẩm quyền chung và riêng cũng phải rõ ràng, bởi việc gì cũng thông qua tập thể sẽ làm chậm đi. “Cơ chế “xin- cho” hoặc Trung ương cứ “gom về trên” sẽ không phù hợp với tình hình mới”, bà Phạm Phương Thảo nói và cho rằng Trung ương nên mạnh dạn giao quyền cho cấp tỉnh về tài chính, cán bộ, quy hoạch…

Nguyên Chủ tịch HĐND TPHCM Phạm Phương Thảo trao đổi tại hội thảo

Ở góc độ sáp nhập các tỉnh, TS Bùi Ngọc Hiền, Học viện Cán bộ TPHCM cho rằng việc sáp nhập sẽ mở ra nhiều cơ hội cho địa phương phát triển; giúp địa phương tận dụng chuyển đổi trong quá trình phát triển tạo ra động lực mới cho địa phương. Tuy nhiên, TS Bùi Ngọc Hiền cũng nhận xét, việc sáp nhập các tỉnh thành cũng đặt ra nhiều áp lực. Đó là áp lực đối với Đảng bộ, chính quyền mới của các địa phương; áp lực trong yêu cầu trong lãnh đạo quản lý đa diện, đặt ra vấn đề các cán bộ, công chức nói chung, tập thể Đảng bộ, chính quyền các địa phương phải đa năng hơn, đảm bảo yêu cầu.

Từ quản lý đa diện cũng đặt ra thách thức lớn trong quản lý chính sách, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, trong đó có rất nhiều vấn đề. Do đó, theo TS Bùi Ngọc Hiền, không chỉ Trung ương phải thật mạnh mà các cấp đều phải mạnh bởi khi phân cấp thì mỗi cấp có vai trò khác nhau; mô hình quản lý phải linh hoạt, tính thống nhất trong tổ chức bộ máy phải linh hoạt hơn.

TS Bùi Ngọc Hiền thảo luận tại hội thảo

THU HƯỜNG