Câu chuyện Sandbox

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, kinh tế xanh, trí tuệ nhân tạo, nông nghiệp thông minh, nếu Việt Nam chỉ đứng nhìn để “chờ đúng”, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội. Phải cho phép thử nghiệm có kiểm soát, sai có trách nhiệm, sửa có dữ liệu, và hoàn thiện bằng tri thức.

Sandbox là gì?

Từ “sandbox” trong tiếng Anh nghĩa là hộp cát, thường thấy ở sân chơi trẻ em. Trong chiếc hộp ấy, trẻ nhỏ tự do nặn cát, xây lâu đài, đào hố, đắp thành mà không sợ bẩn, không sợ đổ vỡ. Nếu ngôi nhà cát sụp xuống, chúng chỉ cười rồi làm lại.

Không ai phê phán, không ai đánh giá, chỉ có trải nghiệm và niềm vui thử nghiệm. Cái “hộp cát” ấy nhỏ, an toàn, có giới hạn, nhưng chính trong giới hạn đó, trí tưởng tượng được mở rộng.

Đó là bài học đầu tiên của nhân loại về đổi mới sáng tạo: “Đừng sợ sai - hãy tạo ra không gian nơi con người được phép sai để học hỏi”.

Nguồn: ITN

“Thử” - dám bắt đầu dù chưa hoàn hảo

Trong mọi hành trình sáng tạo, không có cái đúng đầu tiên nào mà không qua những lần thử đầu tiên.

Người nông dân gieo hạt, nhà khoa học chế tạo, người lãnh đạo hoạch định, tất cả đều khởi đầu bằng một “giả thuyết hành động”. Thử là hành động của niềm tin, là biểu hiện của dũng khí.

Không dám thử là tự chối bỏ cơ hội tiến bộ.

Một xã hội an toàn quá mức, sợ sai, sợ rủi ro, là một xã hội sẽ đứng yên.

Chỉ khi dám thử, ta mới có dữ liệu để hiểu đúng hơn về mình và thế giới.

Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội và Đà Nẵng ban hành cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) trong một số lĩnh vực công nghệ mới. Nguồn: vneconomy.vn

“Sai” - không phải thất bại, mà là dữ liệu của học tập

Trong triết học khoa học, sai lầm là phần tất yếu của tiến bộ. Không có sai thì không có đúng. Không có thất bại thì không có thành công.

Một người nông dân biết rằng, mùa hạn mất mùa năm nay sẽ dạy họ cách giữ nước cho năm sau. Một nhà nghiên cứu trí tuệ nhân tạo (AI) biết rằng, mô hình lỗi hôm nay là nền cho thuật toán tốt hơn ngày mai.

“Sai” là giá của sự thật, là phí tổn của tri thức. Nhưng “sai” chỉ đáng sợ khi chúng ta giấu đi, hoặc không chịu nhìn lại.

Một tổ chức học tập thật sự là nơi không phạt người sai, mà phạt người không chịu học từ sai lầm.

“Sửa” - không chỉ chỉnh cái sai, mà là

qu

á

trình trưởng thành

Sửa là giai đoạn quan trọng nhất, bởi không phải ai sai cũng biết sửa, và không phải ai sửa cũng sửa đúng. Sửa đòi hỏi khiêm tốn, kiên nhẫn và khoa học. Khi ta sửa, nghĩa là ta đã dừng lại để quan sát, lắng nghe, phân tích, và sẵn sàng thay đổi.

Trong nông nghiệp, mỗi lần chỉnh lại quy trình trồng trọt, mỗi lần đổi mùa vụ, đổi giống, chính là một lần “sửa”. Trong quản trị, mỗi lần xem lại chính sách, lắng nghe phản hồi từ người dân, chính là một lần “sửa”.

Chỉ khi có cơ chế “sửa” linh hoạt, xã hội mới “học được từ thực tiễn”.

Mô hình khu trung tâm kinh doanh gắn với biểu tượng tài chính của thành phố Đà Nẵng. Ảnh: TTXVN

“Hoàn thiện” không phải là kết thúc, mà là khởi đầu của chu trình mới

“Hoàn thiện” không có nghĩa là đạt đến sự tuyệt đối.

Bởi ngay cả khi ta nghĩ đã hoàn thiện, thế giới vẫn đang thay đổi, công nghệ vẫn đang tiến lên, con người vẫn đang tìm hiểu chính mình. Do đó, hoàn thiện trong triết lý “thử - sai - sửa - hoàn thiện” chỉ là tạm thời.

Đó là lúc ta tạm dừng để nhìn lại, rút kinh nghiệm, rồi… bắt đầu một vòng mới của “thử”. Chính vòng xoáy ấy tạo nên năng lực đổi mới liên tục, cốt lõi của mọi nền kinh tế sáng tạo.

Người dân TP. Hồ Chí Minh kỳ vọng vào một thành phố phát triển mạnh về khoa học công nghệ. Nguồn: tapchikinhtetaichinh.vn

Gợi mở cho Việt Nam - dám sai để đi xa

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, kinh tế xanh, trí tuệ nhân tạo, nông nghiệp thông minh, nếu Việt Nam chỉ đứng nhìn để “chờ đúng”, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội. Phải cho phép thử nghiệm có kiểm soát, sai có trách nhiệm, sửa có dữ liệu, và hoàn thiện bằng tri thức.

Nhà nước cần tạo “không gian sandbox”, tức là vùng thử nghiệm chính sách, nơi doanh nghiệp, nhà khoa học, địa phương được phép “thử - sai - sửa - hoàn thiện”. Các trường học cần dạy học sinh rằng: “Sai không đáng xấu hổ, giấu sai mới đáng lo.” Doanh nghiệp cần tạo văn hóa thử nghiệm nhanh, điều chỉnh sớm, thay vì chỉ báo cáo thành công.

Cơ chế sandbox đang mở ra cơ hội để Đà Nẵng trở thành điểm đến tiên phong cho các sáng kiến công nghệ. Nguồn: vietnamfinance.vn

Học làm người từ sự không hoàn hảo

Đất cần qua nhiều mùa mới thành màu mỡ. Người cần qua nhiều sai mới thành khôn, phải qua những lần thử, sai, sửa mới trưởng thành.

Không ai đi hết con đường đúng ngay từ đầu. Chỉ có những người dám đi, dám sai, và dám học từ sai lầm mới tới được đích.

Phép “thử - sai - sửa - hoàn thiện” chính là quy luật phát triển của tự nhiên, của con người, của tổ chức và của cả dân tộc. Đó không chỉ là phương pháp, mà là văn hóa học hỏi, văn hóa dấn thân, văn hóa trưởng thành.

Trình bày: Hương Giang

Lê Minh Hoan