Cầu kỳ chuẩn bị ẩm thực hội làng Bát Tràng

Không khí nhộn nhịp khi người dân Bát Tràng gói bánh chưng.

Làng cổ Bát Tràng không chỉ nổi danh với nghề gốm truyền thống mà còn là cái nôi gìn giữ tinh hoa văn hóa, trong đó có ẩm thực của người Việt. Hội làng Bát Tràng là dịp những người phụ nữ trổ tài nội trợ, thu vén để chế biến ra những món ăn vừa cầu kỳ, vừa tinh tế.

Các nguyên liệu được chuẩn bị kỹ càng.

Hội làng, không thể không nhắc tới bánh chưng, canh măng mực, chè kho... Nhiều địa phương cũng có các món ăn này, nhưng riêng Bát Tràng lại mang phong vị riêng, đậm đà và bản sắc.

Bánh chưng Bát Tràng không quá to nhưng vuông vắn, tinh tế.

Bánh chưng là biểu tượng cho lòng tôn kính trời đất, tưởng nhớ công lao tổ tiên. Bánh chưng vuông vức, tượng trưng cho đất, bao bọc bằng lớp lá dong xanh mướt, bên trong là gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn, thể hiện sự no đủ và sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên.

Nồi luộc bánh chưng đặc trưng theo lối Bát Tràng với những bí quyết riêng.

Công đoạn làm bánh chưng trong hội làng Bát Tràng luôn thực hiện công phu và đầy tâm huyết. Trước hội vài ngày, các gia đình trong làng thường cùng nhau chuẩn bị nguyên liệu, từ việc chọn gạo nếp thơm hương, lá dong xanh tươi, đến thịt lợn ngon.

Bếp lửa bập bùng khắp các con ngõ.

Gói bánh là một nghệ thuật, đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ, sao cho bánh vuông vức, chắc tay, không bị xô lệch khi luộc. Bánh chưng sau khi gói sẽ được luộc trong nồi lớn suốt nhiều giờ đồng hồ, tạo nên hương vị đặc biệt không dễ lẫn.

Vừa Tết xong chưa lâu, vị bánh chưng cổ truyền vẫn còn vương vất, nhưng bánh ở hội làng luôn là niềm khấp khởi, chờ mong của chính người làng và khách phương xa.

Bánh chưng không chỉ để dâng cúng, xuất hiện trong mâm cỗ hội làng mà còn để làm quà cho khách phương xa.

Với người Bát Tràng, mỗi chiếc bánh chưng đều mang câu chuyện về truyền thống và giá trị văn hóa cộng đồng, là minh chứng cho sự tôn trọng, gìn giữ, phát huy những giá trị cổ truyền của dân tộc.

Món măng mực thường được chuẩn bị và chế biến rất cầu kỳ.

Trong các món ăn của hội làng nói riêng và văn hóa ẩm thực Bát Tràng nói chung, canh măng mực là món ăn không thể thiếu. Canh măng mực là sự kết hợp giữa măng khô tước sợi thật mảnh và mực khô, với nước dùng được nấu theo phương thức bí truyền khiến món ăn hòa quyện được cả vị đậm đà và thanh tao.

Nguyên liệu được ép cho hết nước.

Tuy hai nguyên liệu chính có vẻ "khập khiễng", mực dưới biển, măng trên rừng, nhưng với bàn tay khéo léo, người Bát Tràng đã tạo nên một món ăn lôi cuốn.

Theo các bậc cao niên trong làng, chưa ai biết chính xác lịch sử ra đời của món ăn, nhưng nhiều giả thuyết, suy luận cho rằng, canh măng mực có từ xa xưa, do người Bát Tràng vào cung nấu cỗ và học được bí quyết, về làng truyền lại.

Măng và mực đều có hương vị đậm nên kết hợp được không hề đơn giản.

Bát Tràng bấy giờ đã buôn bán sầm uất, người khắp nơi tụ về nên đặc sản trên rừng, dưới biển gì cũng có. Các bà, các mẹ vừa bán hàng, lúc rảnh tay thì tước măng, tước mực rồi ngâm, tẩm để khử mùi nồng.

Điểm đặc biệt trong canh măng mực còn ở kết hợp gia vị. Nước dùng hầm từ nhiều nguyên liệu, theo từng giai đoạn khác nhau tạo vị ngọt thanh đặc trưng.

Một công đoạn làm chè kho cầu kỳ của Bát Tràng.

Canh măng mực vừa là món ăn truyền thống, vừa trở thành biểu tượng của sự sum vầy, kết nối giữa các thành viên trong và ngoài cộng đồng, cũng truyền đi thông điệp về sự hòa hợp giữa các miền đất trong sự giao thoa.

Người dân đãi đỗ để nguyên liệu có mùi hương đặc trưng chứ không dùng đỗ được tách vỏ sẵn.

Chè kho là thức quà đặc biệt trong những dịp lễ hội lớn như hội làng Bát Tràng. Chè kho Bát Tràng có hương vị ngọt ngào, thanh khiết, đượm hương với sự kết hợp của đỗ xanh, đường và một số nguyên liệu truyền thống.

Đỗ xanh được đánh nhuyễn.

Công đoạn làm chè kho quả là một quá trình kỳ công, từ khâu ngâm, đãi đỗ rồi hấp chín, làm tơi, làm nhuyễn. Tiếp đến, người làm chè kho sẽ cho đường vào và khuấy đều cho đến khi tạo thành một hỗn hợp dẻo quánh. Món chè có thể ăn nóng hoặc nguội, để được khá lâu.

Người Bát Tràng thường thưởng thức cùng trà sói. Nhưng dù với cách thưởng thức nào, chè kho vẫn giữ được vị ngọt thanh và thơm bùi từ các nguyên liệu tự nhiên.

Một trong những nguyên liệu bí truyền của Bát Tràng.

Các món ăn truyền thống trong hội làng Bát Tràng thường được dâng lên tổ tiên trong các buổi lễ cúng, thể hiện lòng thành kính, biết ơn, cũng là cách để gắn kết cộng đồng trong hương vị đậm đà nhắc nhớ về những giá trị truyền thống.

MAI LỮ