Chấm dứt ô nhiễm nhựa – Thông điệp từ Ngày Môi trường 2025

Ngày Môi trường Thế giới 2025 mang chủ đề “Chấm dứt ô nhiễm nhựa” (Ending Plastic Pollution) – lời kêu gọi hành động dứt khoát giữa lúc thế giới đang chìm trong rác thải nhựa. Với vai trò là quốc gia đăng cai, Hàn Quốc đưa chủ đề này trở thành tâm điểm, không chỉ trên khía cạnh môi trường mà còn là lựa chọn phát triển cho tương lai.

Ô nhiễm nhựa - Cuộc chiến toàn cầu.

Nhựa – sự tiện lợi có cái giá rất đắt

Chưa đầy một thế kỷ từ khi ra đời, nhựa đã trở thành vật liệu phổ biến nhất trong đời sống hiện đại – rẻ, nhẹ, tiện dụng. Nhưng chính tính chất ấy khiến nó bị lạm dụng và khó kiểm soát. Chỉ riêng năm 2023, thế giới sản xuất hơn 430 triệu tấn nhựa, một nửa trong số đó là đồ dùng một lần.

Hệ quả là hơn 20 triệu tấn nhựa đổ ra biển mỗi năm. Chúng không phân hủy mà vỡ nhỏ thành vi nhựa, đi vào chuỗi thực phẩm, sinh vật biển, và cả cơ thể con người. Nhiều nghiên cứu ghi nhận vi nhựa trong phổi, máu, thậm chí trong nhau thai – đặt ra nghi vấn về những hệ lụy lâu dài đối với sức khỏe.

Không dừng lại ở đó, nhựa còn là gánh nặng tài chính. Theo ước tính của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), thiệt hại kinh tế toàn cầu do ô nhiễm nhựa dao động từ 300 đến 600 tỷ USD mỗi năm – chi phí xử lý rác thải, ảnh hưởng tới du lịch, đánh bắt và các hệ sinh thái hỗ trợ sinh kế.

Từ nhận thức đến hành động toàn cầu

Chủ đề của Ngày Môi trường năm nay cho thấy sự thay đổi trong cách tiếp cận: không chỉ “giảm thiểu”, “hạn chế” mà là “chấm dứt” – một tuyên ngôn hành động mạnh mẽ.

Trên phạm vi toàn cầu, các quốc gia đang thương thảo để hình thành Hiệp ước quốc tế ràng buộc về ô nhiễm nhựa, dự kiến hoàn tất cuối năm 2025. Đây sẽ là khung pháp lý đầu tiên điều tiết vòng đời nhựa ở cấp độ toàn cầu – từ thiết kế sản phẩm, chuỗi cung ứng đến quản lý chất thải.

Tại Hàn Quốc, nước chủ nhà, các sáng kiến cụ thể đang được triển khai. Tỉnh Jeju – nơi diễn ra sự kiện cấp cao của Ngày Môi trường – thí điểm mô hình đảo không nhựa, với các trạm hoàn trả cốc dùng lại, khu phố không túi nilon, và hệ sinh thái khuyến khích tiêu dùng bền vững.

Nhiều đô thị lớn khác trên thế giới cũng không đứng ngoài cuộc: Paris cấm chai nhựa trong các sự kiện thể thao; Nairobi triển khai hệ thống tái chế dựa vào cộng đồng; Jakarta phát động chiến dịch “Không nhựa trên sông”.

Hãy chung tay bảo vệ hành tinh xanh khỏi rác thải nhựa.

Việt Nam: Bước đi đầu nhưng chưa đủ sâu

Việt Nam mỗi năm phát sinh hơn 3 triệu tấn rác thải nhựa, trong đó một phần đáng kể rò rỉ ra môi trường biển. Cùng với tốc độ đô thị hóa nhanh, tiêu dùng tăng và thiếu hệ thống phân loại – xử lý hiệu quả, rác nhựa trở thành vấn đề nóng tại các thành phố và vùng ven biển.

Hưởng ứng chủ đề năm nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường phát động chiến dịch “Cùng hành động vì Việt Nam không rác nhựa”, tập trung vào phân loại tại nguồn, giảm dùng nhựa một lần, tăng cường tái sử dụng. Tại một số địa phương như Đà Nẵng, Huế, Bến Tre, các mô hình “chợ dân sinh không nhựa”, “trường học xanh” đã được nhân rộng.

Về chính sách, Chính phủ đã ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến 2030. Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia môi trường, việc thực thi còn chậm, thiếu liên kết giữa các cấp chính quyền và chưa huy động đủ vai trò của doanh nghiệp.

Cũng cần nói thêm rằng, phần lớn rác nhựa ở Việt Nam chưa được xử lý bằng công nghệ hiện đại. Tỷ lệ tái chế chính thống còn thấp, chủ yếu dựa vào lao động phi chính thức. Trong khi đó, tiềm năng phát triển công nghiệp tái chế, kinh tế tuần hoàn trong ngành nhựa vẫn chưa được khai thác đúng mức.

Hành động ngay – hoặc trả giá lâu dài

Thông điệp năm nay của Liên Hợp Quốc rất rõ: nếu không thay đổi cách sản xuất và tiêu dùng nhựa, lượng rác nhựa trên đại dương sẽ gấp ba vào năm 2040. Nhưng cũng theo UNEP, nếu các quốc gia hành động kịp thời – từ giảm sản xuất nhựa không cần thiết, thiết kế sản phẩm dễ tái chế, đầu tư vào hạ tầng xử lý – chúng ta có thể giảm tới 80% rác nhựa toàn cầu trong vòng 20 năm tới.

Chấm dứt ô nhiễm nhựa không chỉ là chuyện môi trường. Đó là lựa chọn phát triển, là đảm bảo an toàn cho thế hệ sau, là tái định nghĩa sự văn minh trong tiêu dùng.

Ngày Môi trường Thế giới 2025 là cơ hội để mỗi cá nhân, doanh nghiệp, chính quyền tự hỏi: mình đang đứng ở đâu trong cuộc chiến chống rác nhựa? Và mình sẽ hành động như thế nào – bắt đầu từ hôm nay.

Minh Thành