CHẤT VẤN TIẾP TỤC LÀ HÌNH THỨC GIÁM SÁT HIỆU QUẢ CỦA QUỐC HỘI, MINH CHỨNG KHẲNG ĐỊNH THÀNH CÔNG CỦA QUỐC HỘI HÀNH ĐỘNG VÌ DÂN

Chất vấn để rõ trách nhiệm của bộ trưởng, trưởng nghành với những bất cập tồn tại trong lĩnh vực quản lý và kiến nghị giải pháp tháo gỡ

Phiên chất vấn hai Bộ trưởng Tư pháp và Nông Nghiệp phát triển nông thôn đã có 107 lượt đại biểu Quốc hội đăng ký tham gia chất vấn, 54 đại biểu đã thực hiện quyền chất vấn và 8 lượt đại biểu tranh luận để làm rõ hơn những vấn đề đại biểu quan tâm đến 2 lĩnh vực của ngành Tư pháp và Nông nghiệp với những hạn chế trong chất lượng xây dựng văn bản pháp luật, chậm ban hành văn bản pháp luật khi tính đến ngày 30/7/2023, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ còn nợ 17 văn bản.

Đối với lĩnh vực nông nghiệp là những khó khăn khi nhu cầu thị trường trong nước phục hồi chậm, thị trường nông sản xuất khẩu có nhiều biến động, số lượng đơn hàng giảm, giá vật tư nông nghiệp, phân bón, thức ăn chăn nuôi tăng, kết nối, điều hòa cung cầu còn bất cập; việc phát triển bền vững nông nghiệp nói chung và ngành thủy sản nói riêng còn nhiều thách thức khi EC chưa gỡ bỏ “Thẻ vàng” đối với thủy sản Việt Nam; chuyển đổi mục đích sử dụng, thu hồi diện tích đất trồng lúa, bảo đảm an ninh lương thực còn gặp nhiều khó khăn.

Phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long

Trong lĩnh vực Tư pháp, vấn đề được các đại biểu tập trung làm rõ là tại sao tình trạng việc bổ sung các dự án vào chương trình xây dựng pháp luật không theo chương trình tổng thể có chiều hướng tăng lên. Chất lượng một số dự án luật chưa cao, còn tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo hoặc quy định không rõ ràng, khó cho tổ chức thi hành. Còn tình trạng Chính phủ đã thống nhất trình dự án luật nhưng vẫn còn ý kiến khác nhau giữa một số bộ, thành viên của Chính phủ. Tuổi thọ của một số Nghị định và Thông tư rất ngắn, vừa ban hành đã phải sửa đổi, bổ sung. Việc phát hiện và xử lý trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có vi phạm trong xây dựng, ban hành VBQPPL còn chưa tương xứng với tính chất và hậu quả vi phạm, kể cả những văn bản do Bộ hay các cơ quan của Quốc hội, cơ quan Thanh tra, Kiểm toán Nhà nước phát hiện. Một số quy định pháp luật về giám định tư pháp còn bất cập, Đội ngũ giám định tư pháp chưa thực sự đáp ứng yêu cầu, công tác phối hợp chưa tốt...

Những vấn đề được đại biểu Quốc hội chỉ ra đều được Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long làm rõ nguyên nhân. Qua chất vấn, Quốc hội cũng kiến nghị những giải pháp hết sức rõ ràng với Chính phủ, trong đó cần siết chặt kỷ luật, kỷ cương, tăng cường trách nhiệm trong công tác xây dựng pháp luật, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu, đáp ứn yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động xây dựng pháp luật tại Kết luận 19 của Bộ Chính trị và Kế hoạch 81 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội Khóa XV về chương trình xây dựng pháp luật toàn khóa. Tiếp tục kiểm soát chặt chẽ việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm chi tiết hướng dẫn thi hành luật, pháp lệnh, nghị quyết; Rà soát, bảo đảm ban hành đầy đủ, kịp thời, có chất lượng các văn bản hướng dẫn các luật, nghị quyết của Quốc hội ban hành từ đầu nhiệm kỳ Khóa XV đến nay, báo cáo tại Hội nghị toàn quốc vào cuối tháng 8 năm nay.

Chỉ đạo thực hiện đồng bộ, đầy đủ các giải pháp nâng cao chất lượng công tác xây dựng pháp luật, tăng cường trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức pháp chế của các bộ, ngành và địa phương, bảo đảm nguồn lực cho công tác xây dựng pháp luật, chủ động kiện toàn tổ chức pháp chế, nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn và quan tâm chế độ, chính sách cho đội ngũ này; Phối hợp với Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các cơ quan, tổ chức hữu quan tập trung rà soát hệ thống pháp luật để sửa đổi, bổ sung theo thẩm quyền và đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội sửa đổi, bổ sung các pháp lệnh, luật, nghị quyết theo tinh thần Nghị quyết Kỳ họp thứ Năm, báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ Sáu. Tăng cường cơ chế giám sát và phản biện xã hội, vai trò giám sát của Nhân dân đối với công tác xây dựng, ban hành VBQPPL. Thực hiện việc kiểm điểm, xử lý nghiêm theo quy định trách nhiệm của các tập thể, cá nhân liên quan đến việc xây dựng, ban hành VBQPPL trái quy định.

Về công tác đấu giá tài sản, Quốc hội đề nghị cần chú trọng tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đấu giá, trình Quốc hội cho ý kiến dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu giá tài sản tại Kỳ họp thứ 6. Tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về hoạt động đấu giá tài sản, tạo điều kiện cho hoạt động đấu giá tài sản tiếp tục phát triển theo hướng chuyên nghiệp hóa. Tập trung sửa đổi, bổ sung những vấn đề mang tính cấp bách, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất cho việc tổ chức đấu giá tài sản, ngăn chặn hiệu quả tình trạng tiêu cực trong hoạt động đấu giá tài sản.

Phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan

Ở phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thông Lê Minh Hoan, từ những vấn đề đặt ra với nghành Nông nghiệp, các đại biểu đã ghi nhận những nỗ lực của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, nhưng cũng nhận định rõ những nguyên nhân, khó khăn vướng mắc. Từ những thách thức đặt ra với ngành nông nghiệp, qua phiên chất vấn, Quốc hội cũng kiến nghị Chính phủ, Bộ trưởng Bộ NN và PTNT, các Bộ trưởng, Trưởng ngành liên quan Khẩn trương hoàn thiện chính sách pháp luật phát triển nhãn hiệu, thương hiệu nông sản chủ lực...

Tổ chức sản xuất nông nghiệp bền vững theo mục tiêu định hướng tại chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững và các giải pháp cụ thể tại các đề án đang được triển khai như: “Thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu giai đoạn 2022-2025”; “Đảm bảo an toàn thực phẩm, nâng cao chất lượng nông lâm thủy sản gắn với thị trường tiêu thụ”; “Thúc đẩy xuất khẩu nông lâm thủy sản đến năm 2030”… Đẩy nhanh việc xây dựng và tổ chức thực hiện Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long”, Đề án “Phát triển hệ thống logistic nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của nông sản Việt Nam đến 2030, tầm nhìn 2050”.

Về khai thác, bảo vệ, phát triển bền vững nguồn lợi thủy sản, giải pháp tháo gỡ “thẻ vàng” của EC đối với thủy sản, Quốc hội đề nghị, triển khai thực hiện các Chương trình điều tra, đánh giá tổng thể nguồn lợi thủy sản và môi trường sống của thủy sản định kỳ 5 năm; điều chỉnh cơ cấu tàu thuyền đối với một số nghề ở vùng biển phù hợp khả năng cho phép của nguồn lợi thủy sản. Tổ chức thực hiện có hiệu quả Quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản giai đoạn 2021 - 2030 (sau khi được phê duyệt), Chương trình quốc gia bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản 2023 - 2030. Rà soát, điều chỉnh, thành lập mới các khu bảo tồn biển cấp quốc gia, cấp tỉnh, nhằm đạt mục tiêu đạt tối thiếu 6% diện tích vùng biển cần bảo tồn.

Đồng thời, cần xây dựng chính sách chuyển đổi nghề, chuyển đổi sinh kế cho cộng đồng ngư dân sang các nghề khác; hỗ trợ ngư dân trong thời gian tạm ngừng khai thác thủy sản; phát triển đồng quản lý trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản; xây dựng các chính sách nhằm hỗ trợ các khu bảo tồn biển phát triển bền vững. Quản lý tốt hạn ngạch khai thác hải sản, đẩy mạnh chuyển đổi từ nghề khai thác xâm hại nguồn lợi thủy sản và môi trường sang làm các nghề khác phù hợp hơn cho ngư dân. Phục hồi, tái tạo nguồn lợi cần tập trung các loài nguy cấp, quý, hiếm, các loài bản địa, đặc hữu; xây dựng các dự án phục hồi hệ sinh thái rạn san hô, cỏ biển, tạo nơi cư trú nhân tạo. Kiện toàn lực lượng kiểm ngư; tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát và xử lý nghiêm vi phạm pháp luật trong khai thác bất hợp pháp, tiến đến chấm dứt tình trạng này.

Tiếp tục đàm phán, ký kết, phân định vùng biển chồng lấn, vùng chưa phân định giữa Việt Nam với các nước; xác định ranh giới được phép khai thác hải sản trên các vùng biển nhằm chấm dứt tình trạng tàu cá bị lực lượng chức năng nước ngoài xua đuổi, bắt giữ, xử lý trên vùng biển tiếp giáp với các nước trong khu vực. Phối hợp với các nước thúc đẩy các chuỗi giá trị trong lĩnh vực kinh tế biển, đánh bắt, nuôi trồng thủy sản. Kiểm tra, kiểm soát 100% tàu cá xuất, nhập bến qua các đồn/trạm biên phòng tuyến biển đảm bảo đủ các điều kiện tham gia hoạt động khai thác thủy sản. Điều tra, xử phạt nghiêm các trường hợp vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài, nhất là cần điều tra, xử lý, truy tố hình sự các tổ chức, cá nhân có hành vi môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân Việt Nam đi khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Thực hiện tốt công tác bảo hộ công dân đối với những trường hợp tàu cá và ngư dân đã và đang bị nước ngoài bắt giữ ở vùng nước lịch sử, các khu vực biển chồng lấn. Tiến hành truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác; kiểm soát nguyên liệu thủy sản khai thác nhập khẩu, đặc biệt nhập khẩu bằng tàu container.

Tập trung cao điểm xử lý các hành vi vi phạm IUU; tiếp tục thông tin, truyền thông, tuyên truyền, tập huấn, vận động cộng đồng ngư dân ven biển và các tổ chức, cá nhân có liên quan tuân thủ các quy định pháp luật về IUU, phối hợp với các lực lượng chức năng có liên quan kịp thời phát hiện, tố giác, xử lý các hành vi khai thác IUU và tiếp tục giải trình, vận động EC sớm gỡ bỏ “Thẻ vàng” của EC về thủy sản đối với Việt Nam.

Về chuyển đổi mục đích sử dụng, thu hồi diện tích đất trồng lúa, bảo đảm an ninh lương thực, Quốc hội đề nghị Chính phủ cần kiểm soát chặt chẽ việc chuyển đổi đất trồng lúa, nhất là đối với đất chuyên trồng lúa nước sang đất phi nông nghiệp, đặc biệt là đất khu công nghiệp. Xử lý nghiêm các trường hợp lấn chiếm đất đai, chuyển mục đích sử dụng đất và xây dựng nhà trái phép. Kịp thời phát hiện, áp dụng các biện pháp để ngăn chặn, xử lý triệt để các trường hợp xây dựng công trình nhà ở, hạ tầng hình thành các khu dân cư mới trái phép trên đất nông nghiệp. Thực hiện lập hồ sơ, thủ tục xin chuyển mục đích đất trồng lúa, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng trên địa bàn để thực hiện dự án theo đúng quy định của pháp luật, hài hòa lợi ích giữa các bên trong quá trình chuyển đổi đất đai theo quy hoạch, nhất là đảm bảo cuộc sống cho người bị thu hồi đất.

Chất vấn tiếp tục là hình thức giám sát rất có hiệu quả của Quốc hội, minh chứng khẳng định thành công của Quốc hội hành động vì dân

Nhìn nhận về kết quả đạt được sau phiên chất vấn, các đại biểu Quốc hội cho rằng, qua chất vấn những vấn đề “bức xúc” đang đặt ra với ngành Tư pháp và Nông nghiệp đã được Quốc hội kịp thời nhìn nhận những bất cập, hạn chế trong quá trình thực thi, cũng như nâng cao trách nhiệm của các Bộ trưởng trong việc tìm ra các giải pháp để khắc phục. Sau phiên chất vấn, những vấn đề còn tồn tại của ngành Tư pháp và Nông nghiệp sẽ được Quốc hội chung tay cùng Chính phủ tháo gỡ thông qua việc nhiều chủ trương, chính sách mới sẽ được ban hành.

ĐBQH Lý Tiết Hạnh, Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Định

ĐBQH Lý Tiết Hạnh, Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Định nhận định, phiên chất vấn thực sự mang tính xây dựng cao, tuy những vấn đề chất vấn không mới, nhưng có ý nghĩa quan trọng nhằm đánh giá chính xác các hạn chế, vướng mắc và đề ra những giải pháp để nâng cao chất lượng công tác lập pháp; xây dựng, triển khai hiệu quả Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hằng năm; hoàn thành các nhiệm vụ lập pháp tại Kết luận số 19 của Bộ Chính trị và Kế hoạch số 81 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đối với chương trình xây dựng luật, pháp lệnh toàn khóa. Qua đó, các đại biểu Quốc hội ngày càng thể hiện được trách nhiệm trước các vấn đề đặt ra của thực tiễn. Qua đó, đánh giá được năng lực và tinh thần trách nhiệm của các bộ trưởng . Sau phiên chất vấn, với giải pháp cụ thể được các tư lệnh ngành đưa ra, các đại biểu có cơ sở để tái giám sát. Qua mỗi lần chất vấn là minh chứng cho thấy Chất vấn luôn khẳng định là hình thức giám sát rất có hiệu quả của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Đại biểu Lý Tiết Hạnh kỳ vọng, sau Phiên chất vấn, những vướng mắc trong công tác xây dựng pháp luật sẽ được giải quyết, những cam kết, giải pháp cụ thể các Bộ trưởng đưa ra sẽ được thực thi ngay tạo những chuyển biến ngày càng tốt hơn, hiệu quả hơn.

ĐBQH Nguyễn Chu Hồi, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hải Phòng

Đồng quan điểm, ĐBQH Nguyễn Chu Hồi, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hải Phòng cũng cho rằng, qua phiên chất vấn cho thấy vướng mắc đang nằm ở Nghị định và thông tư, gây nên lúng túng trong quá trình thực thi. Vì vậy, đại biểu Nguyễn Chu Hồi cho rằng, khi xây dựng Luật, Quốc hội và đại biểu Quốc hội cần nghiên cứu thiết kế đảm bảo tính bao quát, hạn chế những nội dung giao Chính phủ quy định chi tiết. Đơn cửa như Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có đến Nhưng, trong thực tế, vẫn có một số luật cần nhiều văn bản hướng dẫn thi hành mới thực thi được, ví dụ như Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có 65 văn bản quy định chi tiết, có những văn bản sai lệch với tinh thần của Luật. Nếu số lượng văn bản hướng dẫn thực hiện luật quá nhiều thì với số lượng cán bộ pháp chế và quỹ thời gian thẩm định còn hạn chế như hiện nay sẽ rất dễ xảy ra sơ hở. Việc nợ chậm văn bản quy định chi tiết là thuộc về trách nhiệm của Bộ trưởng, trưởng ngành được giao thực hiện. Điều này đòi hỏi các Bộ trưởng, trưởng ngành phải quyết liệt kiểm tra, đôn đốc các cơ quan tham mưu xây dựng văn bản quy định chi tiết. Tất nhiên, điều cần lưu tâm không chỉ là tiến độ mà quan trọng hơn là chất lượng các văn bản quy định chi tiết. Cần siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong ban hành văn bản quy phạm pháp luật để không còn xuất hiện văn bản hướng dẫn thực hiện vênh với Luật, thiếu thống nhất trong hệ thống các văn bản hướng dẫn.

ĐBQH Nguyễn Quang Huân, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Dương

Còn ĐBQH Nguyễn Quang Huân, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Dương đánh giá, Phiên chất vấn đã đạt được nhiều mục tiêu, trong đó Chính phủ cũng như các bộ trưởng không né tránh, thắng thắn nêu vấn đề làm được và chưa làm được ở cả hai lĩnh vực rất quan trọng của đất nước. Trong đó, lĩnh vực nông nghiệp vẫn là trụ đỡ quan trọng của nền kinh tế, nhất là trong điều kiện khó khăn thì càng cần Quốc hội tháo gỡ chính sách pháp luật để tạo điều kiện cho ngành nông nghiệp có thể tận dựng lợi thế, cơ hội và bứt phá đi lên. Đại biểu Nguyễn Quang Huân đánh giá cao những giải pháp mà Quốc hội kiến nghị Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn thực hiện để gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban Châu âu, nhất là việc phải tăng cường áp dụng khoa học công nghệ và tuân thủ các quy trình khai thác, phát triển nguồn lợi thủy sản trong bối cảnh tận dụng tối đa hiệp định EVFTA vào châu Âu, nhưng yêu cầu sản phẩm nhập khẩu phải đảm bảo sản phẩm sạch, không gây ô nhiễm môi trường và sức khỏe của người dân.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân cho rằng, trên tinh thần Quốc hội luôn đồng hành với Chính phủ trong tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc đang tồn tại trong thực tiễn cuộc sống, mỗi lần chất vấn là cơ hội để các Bộ trưởng, tư lệnh ngành hiện thực hóa những cam kết, giải pháp đã đưa ra, tạo chuyển biến thực chất trong các lĩnh vực được chất vấn cũng là dịp để các đại biểu Quốc hội giám sát lời hứa các Bộ trưởng.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ

Từ các chất vấn, nhiều vấn đề tồn tại và đang bức xúc trong xã hội đã kịp thời được xem xét, giải quyết; nhiều chủ trương, chính sách đã được ban hành, góp phần quan trọng vào quá trình phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, bảo đảm an sinh xã hội. Từ đó, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng đưa ra khẳng định, hoạt động chất vấn vẫn tiếp tục là một hình thức giám sát rất có hiệu quả của Quốc hội, UBTVQH. Sau phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng bày tỏ tin tưởng rằng, với các giải pháp các Bộ trưởng đã cam kết, với quyết tâm cao của tập thể Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự đồng hành của Quốc hội, các ĐBQH, lĩnh vực quản lý thuộc trách nhiệm của Bộ Tư pháp, Bộ NN&PTNT sẽ có nhiều chuyển biến rõ nét, vươn lên tầm cao mới, đi vào thực chất hơn, nhất là trong bối cảnh yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao theo Nghị quyết số 27 của Trung ương Đảng; Ngành nông nghiệp vượt qua khó khăn, thách thức, tiếp tục là bệ đỡ vững chắc của nền kinh tế, tạo cơ sở tiền đề quan trọng để hướng tới nền nông nghiệp hiện đại, hội nhập quốc tế và thích ứng với biến đổi khí hậu, ngày càng tạo chuyển biến thực chất trong các lĩnh vực được chất vấn.

Có thể thấy, chất vấn là một hình thức giám sát trực tiếp của Quốc hội, được quy định tại Điều 98 của Hiến pháp 1992 và được cụ thể hóa tại Điều 49 Luật Tổ chức Quốc hội, Điều 40 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội. Chính vì vậy, chất vấn có vai trò rất quan trọng, tác động lớn đến hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội.

Do vậy, tiếp nối những đổi mới từ các nhiệm kỳ Quốc hội, Nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn được tổ chức thường xuyên hơn, tạo những chuyển biến đáng kể, ngày càng thu hút sự quan tâm theo dõi của đông đảo cử tri và nhân dân cả nước. Hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn, với những chuyển biến quan trọng qua các khóa Quốc hội luôn tạo tiền đề cho mạch nguồn đổi mới hoạt động của Quốc hội, để ngày càng xứng đáng là cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của cử tri và nhân dân. Phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Phiên họp thứ 25 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục là minh chứng khẳng định thành công của Quốc hội trong nỗ lực đổi mới hoạt động hành động vì nhân dân.

Hải Yến