ChatGPT có đang thay đổi cách não bộ của con người hoạt động không?
AI không chỉ làm giảm trí thông minh của con người mà còn đang thay đổi cách bộ não của chúng ta vận hành.
Liệu công nghệ AI có đang thay đổi cách bộ não của con người hoạt động? Ảnh: BGR.
Trong vài năm qua, sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), với các ứng dụng phổ biến như Microsoft Copilot và ChatGPT, đã mang lại hiệu quả vượt trội trong công việc và học tập. Tuy nhiên, một câu hỏi lớn thường xuyên được đặt ra: liệu AI có đang khiến chúng ta trở nên kém thông minh hơn? Câu trả lời từ các nghiên cứu gần đây dường như đang đi đến một kết luận đồng nhất: Có.
AI không chỉ làm giảm trí thông minh của con người mà còn đang thay đổi cách bộ não của chúng ta vận hành. Điều này có thể gây ra những tác động lâu dài đến khả năng học hỏi, giải quyết vấn đề và tư duy độc lập của cá nhân. Các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng ảnh hưởng tiêu cực này không chỉ dừng lại ở cấp độ cá nhân mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của toàn nhân loại.
Ngoài ra, các chuyên gia tâm lý học bày tỏ lo ngại sâu sắc về việc học sinh, sinh viên lạm dụng AI. Việc phụ thuộc quá mức vào các công cụ này có thể gây hại cho khả năng tự lực, tự giải quyết các thử thách và niềm tin vào giá trị nội tại của bản thân họ trong suốt cuộc đời.
ChatGPT thay đổi cách con người hoạt động như thế nào?
Một nghiên cứu đáng chú ý năm 2025 được công bố trên kho lưu trữ arXiv, đã tìm hiểu tác động của việc sử dụng AI khi viết bài luận đến chức năng não.
Các nhà khoa học chia những người tham gia thành ba nhóm: một nhóm chỉ sử dụng tư duy cá nhân, một nhóm sử dụng công cụ tìm kiếm Internet và nhóm còn lại sử dụng Mô hình Ngôn ngữ Lớn (LLM) như ChatGPT. Hoạt động não của họ được đo lường bằng điện não đồ (EEG).
Kết quả sau ba phiên viết luận là rất nhất quán. Nhóm chỉ sử dụng não bộ cho thấy hoạt động não mạnh mẽ nhất, nhóm sử dụng công cụ tìm kiếm ở mức độ vừa phải, và nhóm sử dụng LLM cho thấy hoạt động não yếu nhất.
Trong phiên thứ tư, hai nhóm được hoán đổi vai trò: nhóm chỉ dùng não được chuyển sang dùng LLM (Brain-to-LLM) và nhóm dùng LLM chuyển sang dùng não (LLM-to-Brain). Kết quả cho thấy sự khác biệt rõ rệt: nhóm Brain-to-LLM duy trì được hoạt động não bộ và trí nhớ được tăng cường, trong khi nhóm LLM-to-Brain lại thể hiện hoạt động não kém hiệu quả khi bị buộc phải tư duy độc lập trở lại.
Đây không phải là phát hiện đáng lo ngại duy nhất. Những người dùng LLM còn cho thấy sự thiếu gắn kết về mặt quyền sở hữu đối với bài viết của chính họ và không thể trích dẫn chính xác nội dung đã viết. Họ cũng thể hiện kỹ năng ngôn ngữ, hành vi và hoạt động kết nối thần kinh yếu hơn so với các nhóm khác. Những dữ liệu này củng cố thêm cho nhận định rằng AI đang làm suy giảm năng lực tư duy của con người.
AI thay đổi ngôn ngữ và tư duy phê phán
Các nhà ngôn ngữ học nghiên cứu cách sử dụng ngôn ngữ của con người đã phát hiện ra rằng ChatGPT còn đang ảnh hưởng đến cách chúng ta nói và viết. Một nhóm nghiên cứu đã phân tích hơn 22 triệu từ được sử dụng trên mạng và podcast. Họ nhận thấy, sau khi ChatGPT phổ biến, có sự gia tăng đáng kể các từ mà AI ưa chuộng. Các từ cụ thể được chỉ ra bao gồm "meticulous" (tỉ mỉ), "strategically" (một cách chiến lược), "garner" (thu thập) và "surpass" (vượt qua).
Nghiên cứu này đặt ra câu hỏi lớn về việc liệu những từ ngữ được AI coi là "từ khóa tốt" có sớm thống trị ngôn ngữ và dần thay thế các mô hình lời nói độc đáo của từng cá nhân hay không.
Những lo ngại tương tự cũng được dấy lên trong các nghiên cứu tập trung vào học sinh phổ thông. Các chuyên gia tâm lý học nhấn mạnh rằng khả năng phát triển nhận thức và kỹ năng tư duy phê phán của học sinh sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực nếu họ phụ thuộc vào AI.
