Châu Âu chuyển hướng giảm thiểu rủi ro sang Châu Á

Trụ sở Ủy ban châu Âu ở Brussels, Bỉ. Ảnh: IRNA/TTXVN

Theo chuyên gia Dong Yifan tại Viện quan hệ quốc tế đương đại Trung Quốc, trong bối cảnh biến động toàn cầu, Liên minh châu Âu (EU) đang điều chỉnh chiến lược "giảm thiểu rủi ro" từ việc tập trung vào Trung Quốc sang một cách tiếp cận toàn diện hơn, bao gồm cả việc đánh giá lại quan hệ với Mỹ. Sự thay đổi này phản ánh tình hình địa chính trị đang thay đổi nhanh chóng và nhu cầu của châu Âu trong việc đa dạng hóa quan hệ đối tác kinh tế.

Bối cảnh tình hình

Khái niệm "giảm rủi ro" được Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen giới thiệu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2023. Ban đầu, thuật ngữ này được phát triển để ứng phó với lo ngại về sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc, đặc biệt sau cuộc chiến Nga - Ukraine. Đức là cường quốc châu Âu đầu tiên áp dụng toàn diện khái niệm này trong Chiến lược Trung Quốc vào tháng 7/2023.

Chiến lược giảm thiểu rủi ro của EU dựa trên bốn trụ cột cốt lõi: Xác định các nguồn gây tổn thương bên ngoài; giảm sự phụ thuộc kinh tế thông qua đa dạng hóa quan hệ đối tác và hồi hương sản xuất có chọn lọc; tăng cường chủ quyền và an ninh công nghệ; triển khai các công cụ ngoại giao để giảm thiểu rủi ro trong trường hợp xấu nhất.

Việc Donald Trump tái đắc cử tổng thống Mỹ đã làm dấy lên lo ngại về sự bất ổn trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương. Quyết định tăng thuế quan toàn cầu vào ngày 2/4 vừa qua được xem như lời nhắc nhở rõ ràng về học thuyết "Nước Mỹ trên hết" và rủi ro tiềm ẩn đối với lợi ích kinh tế của châu Âu.

Trong bối cảnh đó, các cuộc thảo luận về việc "giảm rủi ro từ Mỹ" đã nổi lên. Báo Frankfurter Allgemeine Zeitung (Đức) đã đăng bài xã luận cho rằng chiến lược giảm rủi ro cần nhắm đến việc bảo vệ châu Âu khỏi "các hành động hỗn loạn của Mỹ". Những nhân vật có ảnh hưởng như Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Châu Âu Christine Lagarde và Chủ tịch Hội đồng Chuyên gia Kinh tế Đức, Monika Schnitzer, đã ủng hộ việc giảm "sự phụ thuộc quá mức" của Châu Âu vào Mỹ.

Chuyển hướng chiến lược sang châu Á

EU đang chủ động tìm kiếm các đối tác mới để giảm thiểu rủi ro. Bà Leyen gần đây đã kêu gọi "đẩy nhanh quá trình chuyển hướng của EU sang châu Á", thậm chí còn xem xét khả năng tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Các sáng kiến ngoại giao gần đây minh họa rõ cho sự tái cơ cấu kinh tế đang diễn ra: Tổ chức Hội nghị thượng đỉnh EU-Trung Á đầu tiên; đẩy nhanh đàm phán về thỏa thuận thương mại EU-Mercosur; các chuyến thăm cấp cao tới Trung Quốc của các lãnh đạo châu Âu như Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez, Bộ trưởng Ngoại giao Pháp Catherine Colonna và Ủy viên Thương mại EU Maros Sefcovic.

Đồng thời, EU sẵn sàng cho gói thuế quan trả đũa đối với Mỹ và đang xem xét kích hoạt Công cụ chống cưỡng chế (ACI) - biện pháp đối phó thương mại mạnh mẽ nhất của mình. Brussels cũng tiếp tục thúc đẩy các sáng kiến đánh thuế kỹ thuật số nhắm vào các tập đoàn công nghệ lớn của Mỹ như Google, Amazon và Meta.

Định hình lại mối quan hệ với Trung Quốc

Mặc dù EU đang điều chỉnh cách tiếp cận với Mỹ, mối quan hệ với Trung Quốc vẫn đóng vai trò quan trọng. Theo chuyên gia Yifan, để quan hệ Trung Quốc-EU phát triển thành quan hệ đối tác ổn định và cùng có lợi, EU cần đánh giá lại sâu sắc hơn nhận thức về sự trỗi dậy của Trung Quốc và động lực cạnh tranh kinh tế đang thay đổi.

EU đã có những động thái tích cực, như mở các cuộc đàm phán với Trung Quốc về việc giải quyết tranh chấp xe điện thông qua cơ chế cam kết giá. Trong cuộc gọi với Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Leyen đã nêu lên những lo ngại về thuế quan đối ứng của Mỹ và kêu gọi hợp tác Trung Quốc-EU trong việc bảo vệ chuẩn mực thương mại đa phương.

Tuy nhiên, châu Âu vẫn cảnh giác. Bà Leyen đã bày tỏ lo ngại rằng thuế quan của Mỹ có thể dẫn đến việc chuyển hướng hàng hóa bán phá giá sang EU. Đồng thời, chính phủ liên minh của Đức tiếp tục nhấn mạnh khái niệm giảm rủi ro khỏi Trung Quốc.

Thách thức dưới thời Trump

Châu Âu đang phải đối mặt với thực tế rằng chính sách kinh tế đối ngoại của Mỹ ngày càng bị thúc đẩy bởi chủ nghĩa dân tộc kinh tế và xu hướng đưa sản xuất trở lại Mỹ thời Tổng thống Trump. Bảo vệ và phục hồi các ngành công nghiệp trong nước đã trở thành mục tiêu chính trị lưỡng đảng tại Washington.

Việc quay trở lại mức độ cởi mở kinh tế trước đây của Mỹ - dù là đối với đồng minh hay đối thủ cạnh tranh - dường như không còn khả thi. Thay vào đó, Washington đang tiếp tục thu hút các ngành công nghiệp từ nước ngoài và củng cố các chính sách bảo hộ.

Để tăng cường vị thế chiến lược tại châu Á và Nam toàn cầu, chuyên gia Yifan cho rằng châu Âu cần ưu tiên cách tiếp cận hợp tác để cân bằng sự rút lui khỏi chủ nghĩa đa phương và vai trò lãnh đạo toàn cầu của Mỹ. EU nên tập trung định hình một mô hình toàn cầu hóa "hậu Mỹ" - một mô hình dựa trên sự cởi mở, bao trùm và cùng có lợi.

Khác với các chiến lược trước đây chủ yếu nhằm tiếp cận thị trường mới nổi và thu lợi nhuận, hiện nay EU phải ưu tiên xây dựng quan hệ đối tác để cùng nhau giải quyết hậu quả từ việc Mỹ rút lui khỏi các chuẩn mực và trách nhiệm quốc tế.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc