Châu Âu trước nguy cơ 'đứt gãy' chuỗi cung ứng do khủng hoảng tại Trung Đông

Căng thẳng Biển Đỏ đe dọa gây "đứt gãy" chuỗi cung ứng của châu Âu. Ảnh: AFP/TTXVN

Nền kinh tế châu Âu bắt đầu cảm nhận được những khó khăn từ việc đứt gãy chuỗi cung ứng do khủng hoảng Trung Đông gây ra. Dữ liệu công bố ngày 24/1 cho thấy các doanh nghiệp châu Âu phải chờ đợi lâu hơn để có thể nhận được các đơn hàng nhập khẩu giao trong tháng 1/2024, sau khi diễn ra các vụ tấn công của lực lượng Houthi nhằm vào các con tàu trở hàng lưu thông trên Biển Đỏ, làm gián đoạn tuyến đường vận tải hàng hóa nhộn nhịp nhất từ châu Á sang châu Âu.

Rất nhiều hãng vận tải biển quốc tế đã lựa chọn hành trình thay thế vòng qua Mũi Hảo Vọng ở châu Phi - một cung đường an toàn hơn, nhưng cũng tốn thời gian và chi phí hơn. Nếu giá vận tải tiếp tục tăng và đứng ở mức cao trong thời gian dài, tác động lan tỏa chính là sức ép lạm phát ở châu Âu, đẩy lùi kịch bản lãi suất hạ, vốn đang được các thị trường và chuyên gia kỳ vọng.

Khảo sát được thực hiện với các nhà quản trị mua hàng thuộc các hãng chế tạo, cung cấp dịch vụ ở châu Âu cho thấy lần đầu tiên xuất hiện tình trạng kéo dài thời hạn giao hàng trong hơn một năm qua. Khảo sát cũng chỉ ra rằng tác động tiêu cực mà các doanh nghiệp châu Âu gặp phải có khả năng lan rộng. Một số tập đoàn sản xuất ô tô như Tesla hay Volvo đã thông báo trì hoãn hoạt động giao hàng do đứt gãy vận tải ảnh hưởng tới sản xuất.

Từ năm 2020, thời gian giao hàng trễ gây ảnh hưởng tới chuỗi cung ứng là một phần nguyên nhân khiến lạm phát toàn cầu tăng mạnh kể từ giữa năm 2021. Các nhà kinh tế và giới lãnh đạo ngân hàng trung ương lo ngại “đứt gãy” mới nhất có thể cũng sẽ tạo ra tác động tương tự về giá tiêu dùng, dù quy mô có thể nhỏ hơn.

Giới kinh tế tin rằng khủng hoảng trên Biển Đỏ gần như không ảnh hưởng nhiều đến Mỹ. Mức độ phụ thuộc vào kênh đào Suez của Mỹ thấp hơn châu Âu và Mỹ cũng có nhiều tuyến hàng hải thay thế để vận chuyển hàng hóa từ châu Á sang Mỹ. Theo S&P Global, chỉ số thời gian cung ứng của doanh nghiệp Khu vực sử dụng đồng euro (Eurozone) rơi xuống mức 48,6 trong tháng 1/2024, giảm so với mức 53,2 trong tháng 12/2023. Chỉ số dưới 50 có nghĩa là thời gian chờ nhận hàng kéo dài hơn. Nước Anh thậm chí còn chịu ảnh hưởng nghiêm trong hơn, với chỉ số rơi từ mức 51,3 xuống còn 43,1 trong tháng đầu năm nay.

Theo ông Chris Williamson, chuyên gia kinh tế tại S&P Global Market Intelligence, tỷ lệ trì hoãn cung ứng tăng cao, khi tàu chở hàng thay đổi hành trình, chọn cách đi qua Mũi Hảo Vọng. Thời gian càng kéo dài thì chi phí càng bị đội lên và người tiêu dùng sẽ là bên gánh chịu cuối cùng. Thực tế này diễn ra ở thời điểm lạm phát vẫn còn cao.

Lần đầu tiên trong hơn một năm trở lại đây, các nhà sản xuất tại Mỹ cũng ghi nhận thời gian giao hàng chậm hơn. Nhưng theo S&P Global, nguyên nhân chủ yếu là do điều kiện chạy xe tải gặp thách thức vì các cơn bão.

Đứt gãy hiện tại của chuỗi cung ứng không thể so sánh được so với thời kỳ phong tỏa cấp độ toàn cầu trong năm 2020 và 2021, do đại dịch COVID-19. Tác động kinh tế vì thế chắc chắn cũng sẽ nhỏ hơn. Tuy nhiên, rạn nứt nguồn cung lần này xuất hiện ở thời điểm quan trọng của lĩnh vực vận tải toàn cầu, khi các nhà máy tại Trung Quốc đang nỗ lực giao hàng cho khách hàng tại nước ngoài trước khi đóng cửa nghỉ Tết Nguyên Đán 2024.

Ông Ryan Petersen, Giám đốc điều hành nền tảng logistic toàn cầu Flexport, chia sẻ: “Khoảng thời gian hai đến ba tuần trước Tết luôn là mùa vận chuyển lớn. Các nhà máy tại Trung Quốc sẽ đóng cửa từ một đến bốn tuần. Vì vậy, hách hàng muốn hàng hóa được chuyển đi ngay trước dịp này”.

Giá cước vận tải biển đã tăng vọt sau khi phiến quân Houthi ở Yemen leo thang tấn công các tàu hàng trên Biển Đỏ, từ dịp cuối năm 2023. Theo chỉ số Feoightos Baltic (FBX), giá cước trung bình một container trên toàn cầu đã tăng hơn gấp đôi chỉ trong quãng thời gian ngắn từ ngày 22/12/2023 đến ngày 19/1/2024.

Một số cung đường kết nối giữa Trung Quốc với châu Âu, mức tăng chi phí còn lớn hơn. Giá cước tàu biển đứng ở mức cao sẽ làm tăng giá hàng tiêu dùng. Các chuyên gia kinh tế tại ngân hàng JPMorgan ước tính giá hàng hóa toàn cầu có thể tăng 0,7%. Lạm phát, trong đó có lạm phát lõi, sẽ được các ngân hàng trung ương theo dõi sát trước khi đi đến kết luận đủ an toàn để bắt đầu cắt giảm lãi suất sau hai năm tăng mạnh.

Các doanh nghiệp châu Âu thuộc nhóm dễ bị tổn thương thương tức thì từ đứt gãy vận tải trên Biển Đỏ, khi mà 40% giao dịch thương mại với châu Á thường đi qua cung đường này. Tuy nhiên, thời gian vận chuyển kéo dài do phải đi qua Mũi Hảo Vọng cũng làm giảm năng lực vận tải biển toàn cầu và từ đó cũng ảnh hưởng nhất định tới các doanh nghiệp Mỹ.

Tình hình còn phức tạp hơn khi giao thương qua kênh đào Panama, một huyết mạch khác đối với thương mại toàn cầu, cũng giảm sút do tình trạng hạn hán nghiêm trọng ở Trung Mỹ.

Hoài Thanh (P/v TTXVN tại New York)