Chế độ nghĩa vụ quân sự ở một số nước châu Âu

Hôm nay (30-11), người dân Thụy Sĩ sẽ đi bỏ phiếu về dự luật thay đổi chế độ NVQS. Những người ủng hộ dự luật này cho rằng, mục tiêu là chuyển đổi chế độ NVQS bắt buộc hiện tại thành một chế độ dành cho tất cả mọi người, cả nam lẫn nữ, dù là trong quân đội, phòng thủ dân sự, hay trong các lĩnh vực như bảo vệ môi trường và cứu trợ thiên tai, an ninh mạng, hay nông nghiệp.

“Nghĩa vụ công dân cho phép phát triển thành một hệ thống dân quân hiện đại và toàn diện, trong đó quân đội vẫn giữ được vị trí ưu tiên và cũng cho phép phụ nữ hòa nhập hoàn toàn vào lực lượng này", Ủy viên Hội đồng Quốc gia Beat Flach trao đổi với phóng viên tờ Le Temps như vậy, đồng thời nhấn mạnh phụ nữ hiện không bắt buộc phải phục vụ trong quân đội tại Thụy Sĩ.

Theo tờ L' Express của Pháp, sáng kiến này hướng đến "sự bình đẳng thực sự", nơi "mỗi người trẻ đều đóng góp vào phúc lợi của cộng đồng bằng cách này hay cách khác", Noémie Roten, người khởi xướng dự án trên chia sẻ.

Theo bà, hệ thống hiện tại mang tính phân biệt đối xử vì nó loại trừ phụ nữ khỏi các mạng lưới và kinh nghiệm tích lũy được trong quá trình phục vụ quân đội. Trong bối cảnh căng thẳng và xung đột địa chính trị ở châu Âu, Roten tin rằng đã đến lúc trao cho phụ nữ một vị thế bình đẳng trong một dự án bảo vệ tập thể.

Người dân Thụy Sĩ sẽ đi bỏ phiếu về dự luật thay đổi chế độ nghĩa vụ quân sự vào ngày 30-11 (giờ địa phương). Ảnh minh họa/Ảnh: lexpress.fr

Tại Đan Mạch, thời gian NVQS đã được tăng từ 4 lên 11 tháng vào năm ngoái và trở thành nghĩa vụ bắt buộc đối với nữ giới kể từ ngày 1-7 vừa qua. Chính sách mới mang tính bước ngoặt sẽ được áp dụng kể từ năm 2026. 5 tháng đầu tiên sẽ bao gồm khóa huấn luyện cơ bản toàn diện, nhằm cung cấp cho lính nghĩa vụ nền tảng quân sự vững chắc. 6 tháng còn lại, lính nghĩa vụ sẽ tham gia các hoạt động huấn luyện tác chiến lục quân, hải quân, không quân hoặc tác chiến hỗn hợp.

Ở Phần Lan, thanh niên từ 18 tuổi sẽ thực hiện NVQS bắt buộc trong khoảng 6, 9, 12 tháng, tùy thuộc vào chuyên môn và cấp bậc. Sau đó, họ được chuyển sang lực lượng dự bị cho đến khi 50 hoặc 60 tuổi, cũng tùy thuộc vào cấp bậc. Chính phủ Phần Lan đang xem xét nâng độ tuổi của quân dự bị lên 65. NVQS là tự nguyện đối với nữ giới.

Ngày 13-6-2013, Na Uy đã trở thành quốc gia châu Âu đầu tiên và là thành viên đầu tiên của Tổ chức quân sự Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) thông qua quy định NVQS bắt buộc đối với cả nam và nữ.

Theo đó, nam nữ thanh niên Na Uy phải tham gia NVQS 12 tháng. Chính sách này không ép buộc đối với những phụ nữ không ủng hộ việc thực hiện NVQS. Những người này cũng được hưởng quyền miễn trừ tương tự như áp dụng với nam thanh niên Na Uy, theo đó họ có thể được miễn NVQS nếu đưa ra các lý do như học tập, lao động đặc thù, hoặc các lý do cá nhân chính đáng khác.

Sau khi kết thúc NVQS, khoảng 15% trong số này có thể được tuyển chọn dựa trên trình độ và động lực để phục vụ lâu dài trong quân đội.

Ở Estonia, NVQS dành cho nam giới kéo dài từ 8 đến 11 tháng và được thực hiện theo lãnh thổ, cho phép họ được huấn luyện trong các đơn vị chính quy sau khi gia nhập lực lượng dự bị. Với phụ nữ là tự nguyện.

Hy Lạp duy trì chế độ NVQS bắt buộc đối với nam giới trên 18 tuổi, trong thời hạn từ 9 đến 12 tháng. Hồi tháng 3-2025, chính phủ đã mở ra cơ hội cho phụ nữ tham gia NVQS trên cơ sở tự nguyện.

Ở Síp, NVQS bắt buộc đối với nam giới là 14 tháng. Quốc hội đã thông qua luật vào tháng 4-2025, mở rộng nghĩa vụ này cho những phụ nữ tình nguyện tham gia.

Sự trở lại của chế độ NVQS ở một số quốc gia

Theo báo Le Monde (Pháp), Litva là quốc gia đầu tiên khôi phục chế độ NVQS bắt buộc đối với nam giới vào năm 2015, sau khi đã bãi bỏ hồi năm 2008. Nam giới tham gia NVQS theo hình thức tuyển chọn cho thời gian phục vụ 9 tháng, còn nữ giới là tự nguyện. Sau khi hoàn thành NVQS, lính nghĩa vụ được chuyển sang lực lượng dự bị trong 10 năm. Thời hạn này sẽ được kéo dài thành 15 năm, bắt đầu từ năm 2026.

Thụy Điển đã khôi phục chế độ NVQS vào năm 2017 sau 7 năm tạm dừng. Chế độ này bắt buộc đối với cả nam và nữ trong thời gian từ 9 đến 15 tháng, tùy thuộc vào chuyên ngành. Trên thực tế, chỉ có vài nghìn người tham gia NVQS theo nhu cầu của quân đội Thụy Điển. Trong trường hợp xảy ra khủng hoảng, tất cả thanh niên Thụy Điển đều đủ điều kiện tham gia nghĩa vụ dân sự để đóng góp cho quốc phòng toàn dân.

Chế độ NVQS bắt buộc ở Latvia từng được bãi bỏ vào năm 2006. Tuy nhiên, nước này đã khôi phục lại chế độ NVQS bắt buộc thời hạn 11 tháng đối với nam giới và chế độ tự nguyện đối với nữ giới. Sau khi hoàn thành NVQS, thanh niên Latvia có thể lựa chọn phục vụ trong lực lượng vệ binh quốc gia trong 5 năm.

Vào cuối tháng 10 vừa qua, Croatia đã bỏ phiếu để khôi phục chế độ NVQS bắt buộc đối với nam giới, có hiệu lực từ năm 2026. Trước đó, chế độ NVQS bắt buộc này đã bị đình chỉ vào năm 2008, ngay trước khi nước này gia nhập NATO.

Bắt đầu từ mùa hè năm 2026, 3.000 nam nữ thanh niên Pháp sẽ có thể tham gia nghĩa vụ quân sự tình nguyện. Ảnh: sudouest.fr

NVQS tình nguyện đang ngày càng phổ biến ở Châu Âu

Bỉ đã bãi bỏ chế độ NVQS vào năm 1994, tương tự như Hà Lan (năm 1997), Tây Ban Nha (năm 2001), Cộng hòa Séc và Hungary (năm 2004), Italy (năm 2005), Romania (năm 2006) và Bulgaria (năm 2007).

Tuy nhiên, Hà Lan đã đưa ra chế độ NVQS tự nguyện vào năm 2023 và Bulgaria vào năm 2020. Bỉ đã đưa ra chế độ NVQS tự nguyện kéo dài 12 tháng dành cho cả nam và nữ, bắt đầu từ năm 2026 với mục tiêu đạt được 1.000 tình nguyện viên vào năm 2028.

Romania cũng sẽ triển khai chế độ NVQS tự nguyện kéo dài 4 tháng dành cho cả nam và nữ vào năm tới.

Ở Vương quốc Anh, chế độ NVQS đã kết thúc vào năm 1960. Chính phủ của Thủ tướng Keir Starmer đã chôn vùi kế hoạch khôi phục chế độ NVQS do người tiền nhiệm của ông đưa ra.

Tại Đức, chế độ NVQS đã bị đình chỉ vào năm 2011. Hiện liên minh cầm quyền Đức đã đạt được thỏa hiệp để thiết lập chế độ NVQS tự nguyện nhằm củng cố quân đội vốn đang trong tình trạng thiếu hụt tân binh. Dự luật này dự kiến sẽ được bỏ phiếu vào tháng 12 tới với mục tiêu là tuyển dụng 20.000 tình nguyện viên vào năm 2026.

Chế độ NVQS đã bị đình chỉ vào năm 2009 tại Ba Lan. Tuy nhiên nước này đã tái vũ trang mạnh mẽ kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra. Quốc gia này đặt mục tiêu tăng quân số lên 300.000 người vào năm 2035, trong đó có 50.000 người thuộc Lực lượng Bảo vệ lãnh thổ. Ba Lan cũng đã đưa chương trình huấn luyện quân sự vào các trường trung học để học sinh từ 14 đến 16 tuổi được dạy về an ninh quốc gia và cách sử dụng súng.

Sau 30 năm bãi bỏ chế độ NVQS bắt buộc, ngày 27-11, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng tuyên bố sẽ áp dụng mô hình huy động thanh niên nhập ngũ theo dạng tự nguyện, bắt đầu từ giữa năm 2026.