Chi gần 4.800 tỷ đồng cho 4 dự án BOT giao thông sụt giảm doanh thu, vỡ phương án tài chính

Vỡ phương án tài chính

Tại dự án đầu tư nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn Km 1738+148 - Km 1763+610, theo hợp đồng dự án đã ký kết, nhà đầu tư có trách nhiệm huy động vốn đầu tư đoạn tuyến với quy mô 2 làn xe, tổng mức đầu tư 836 tỷ đồng. Sau khi hoàn thành đưa vào khai thác sử dụng, Nhà đầu tư được thu phí tại trạm Km1747 trên đường Hồ Chí Minh để hoàn vốn đầu tư; thời gian thu phí hoàn vốn khoảng 20 năm.

Dự án đã hoàn thành đưa vào khai thác từ năm 2015. Nhà đầu tư bắt đầu thu phí hoàn vốn tại trạm Km1747 từ tháng 11/2015.

Trong quá trình kinh doanh khai thác, để tạo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, trên cơ sở kiến nghị của UBND tỉnh Đắk Lắk và các bộ, ngành, được sự chấp thuận của Quốc hội 18, Thủ tướng Chính phủ, Bộ GTVT đã phê duyệt đầu tư tuyến tránh phía Tây thị xã Buôn Hồ theo hình thức đầu tư công năm 2016.

Sau khi hoàn thành đưa vào khai thác (tháng 12 năm 2019), đa số các phương tiện đã chuyển sang sử dụng tuyến tránh Buôn Hồ do không phải mất phí nên dẫn đến doanh thu thu phí của Dự án bị sụt giảm rất lớn, phá vỡ phương án tài chính.

Đề xuất chấm dứt hợp đồng trước thời hạn đối với 4 dự án BOT giao thông do việc thu phí thực tế không đảm bảo so với phương án tài chính. Ảnh minh họa.

Tương tự, đối với dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Thái Hà vượt sông Hồng trên đường nối hai tỉnh Thái Bình và Hà Nam với đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình (giai đoạn 1) có tổng mức đầu tư khoảng 1.709 tỷ đồng, theo hợp đồng dự án, nhà đầu tư được sử dụng trạm thu phí cầu Thái Hà để hoàn vốn. Thời gian thu phí hoàn vốn khoảng 16 năm 7 tháng. Dự án hoàn thành đưa vào khai thác sử dụng từ tháng 4 năm 2018, Nhà đầu tư bắt đầu thu phí từ tháng 2/2019.

Tuy nhiên, kể từ thời điểm thu phí đến nay, doanh thu thực tế chỉ đạt khoảng 14,8% so với phương án tài chính hợp đồng BOT, dẫn đến phá vỡ phương án tài chính, nguy cơ phá sản cho nhà đầu tư.

Nguyên nhân chính dẫn đến sụt giảm rất lớn về lưu lượng và doanh thu thu phí cầu Thái Hà là do sau khi Dự án đầu tư nâng cấp, cải tạo Quốc lộ 39A và Dự án xây dựng cầu Hưng Hà vượt sông Hồng (đầu tư bằng ngân sách nhà nước) hoàn thành, hầu hết các phương tiện xe tải, xe Container đều chọn tuyến đường không thu phí (di chuyển qua cầu Hưng Hà sang Hưng Yên và qua cầu Triều Dương sang Thái Bình, đi theo Quốc lộ 39A và dự án BT để kết nối Quốc lộ 10).

Bên cạnh đó, việc hạn chế các phương tiện lưu thông theo biện pháp phòng chống dịch bệnh Covid-19 trong các năm 2020 và 2021 cũng ảnh hưởng đến doanh thu và hiệu quả tài chính của dự án.

Trường hợp thứ 3 là dự án cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc. Dự án có chiều dài khoảng 85,7 km, tổng mức đầu tư khoảng 1.303 tỷ đồng được khởi công từ tháng 3/2015.

Đến tháng 9/2019 đã hoàn thành đưa vào khai thác cầu đường sắt Bình Lợi; đối với hạng mục cải tạo luồng sông Sài Gòn chưa thể triển khai thi công do nhà đầu tư không kêu gọi được nguồn vốn tín dụng.

Theo hợp đồng đã ký, sau khi hoàn thành, nhà đầu tư được thu phí phương tiện đường thủy nội địa thông qua các cảng đường thủy nội địa (cảng Bến Súc, cảng An Sơn, cảng Rạch Bắp) để thu hồi vốn. Thời gian thu phí khoảng 20 năm 9 tháng.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện dự án, UBND tỉnh Bình Dương đã điều chỉnh quy hoạch cảng thủy nội địa, không xây dựng cảng Bến Súc, chưa triển khai cảng Rạch Bắp, cảng An Sơn mới xây dựng được một phần. Khi dự án BOT hoàn thành không thể tổ chức thu phí để hoàn vốn đầu tư. Do đó, phương án thu phí các phương tiện vận tải đường thủy nội địa để hoàn vốn cho dự án khó khả thi.

Về dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Việt Trì - Ba Vì nối QL32 với QL32C, theo hợp đồng đã ký, nhà đầu tư có trách nhiệm huy động khoảng 1.462 tỷ đồng đầu tư dự án cầu Việt Trì - Ba Vì (tổng chiều dài khoảng 9,46 km, quy mô 2 làn xe), kết nối giữa tỉnh Phú Thọ và khu vực phía Tây thành phố Hà Nội.

Dự án khởi công tháng 8/2016, hoàn thành đưa vào khai thác tháng 10/2018, thu phí (tại trạm đặt trên đường dẫn đầu cầu) từ tháng 1/2019, thời gian thu hồi vốn khoảng 19 năm 10 tháng.

Kể từ khi thu phí hoàn vốn tới nay khoảng 3 năm, doanh thu thu phí chỉ đạt trung bình khoảng 30% so với doanh thu theo phương án tài chính hợp đồng; đặc biệt do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, doanh thu tiếp tục sụt giảm.

Nguyên nhân chủ yếu do hình thành các tuyến đường mới dẫn đến phân chia lưu lượng. Việc áp dụng chính sách vé tháng, vé quý cho các phương tiện cũng gây giảm doanh thu khoảng 8%.

Đặc biệt, tuyến đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội đã được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư tại Kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XV, dự kiến sẽ đưa vào khai thác từ năm 2027. Đồng thời, Bộ GTVT đang chuẩn bị triển khai đầu tư tuyến đường Hồ Chí Minh kết nối trực tiếp với cao tốc Hà Nội - Lào Cai từ thị xã Phú Thọ đến Chợ Bến (Hòa Bình).

“Theo tính toán, sau khi đưa vào khai thác 2 tuyến đường này thì việc kết nối liên vùng từ các tỉnh miền núi phía Bắc (Lào Cai, Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Thọ) đến Hà Nội và khu vực đồng bằng Bắc Bộ, các tỉnh phía Nam chủ yếu thông qua tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai, đường Hồ Chí Minh, đường Vành đai 4 Thủ đô Hà Nội; tuyến nối Quốc lộ 32 với Quốc lộ 32C qua cầu Ba Vì - Việt Trì chỉ đáp ứng nhu cầu kết nối nội vùng nên lưu lượng và doanh thu sẽ sụt giảm mạnh, gây phá vỡ phương án tài chính, doanh nghiệp có nguy cơ phá sản”- Bộ GTVT cho biết.

Chi gần 4.800 tỷ đồng cho phép chấm dứt hợp đồng trước thời hạn

Trước thực trạng nêu trên, bố trí vốn ngân sách nhà nước để chấm dứt hợp đồng dự án là phương án được Bộ GTVT đưa ra sau khi lấy ý kiến của các Bộ, ngành, địa phương liên quan và đề xuất của nhà đầu tư.

Cụ thể, tại dự án nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn Km 1738+148 - Km 1763+610, triển khai kết luận của Phó Thủ tướng Lê Văn Thành tại Thông báo số 137 ngày 23/11/2021, Bộ GTVT đã có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ, kiến nghị cho phép chấm dứt hợp đồng dự án trước thời hạn và bố trí vốn nhà nước (khoảng 703 tỷ đồng) để hoàn trả cho doanh nghiệp BOT.

“Với dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Thái Hà, Bộ GTVT đã phối hợp với Nhà đầu tư, Doanh nghiệp dự án, nghiên cứu các phương án để tháo gỡ vướng mắc nhằm tiếp tục thực hiện theo hợp đồng đã ký kết nhưng đều không khả thi. Do hiện tại đã có tuyến song hành không mất phí; trường hợp càng kéo dài hợp đồng, dư nợ càng phát sinh lớn do doanh thu thu phí không đủ để trả các chi phí và lãi vay ngân hàng.

Sau khi cân nhắc kỹ, Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cho phép chấm dứt hợp đồng trước thời hạn và bố trí vốn nhà nước (khoảng 2.049 tỷ đồng) để thanh toán cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án”- Bộ GTVT thông tin.

Riêng dự án cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc, Bộ GTVT kiến nghị cho phép chấm dứt hợp đồng dự án trước thời hạn và bố trí vốn ngân sách Nhà nước (khoảng 612 tỷ đồng) để thanh toán cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và hoàn trả vốn vay của UBND tỉnh Bình Dương.

Đối với việc cải tạo luồng sông Sài Gòn đoạn từ TP HCM đến Bình Dương, Bộ GTVT sẽ phối hợp với các bộ, ngành nghiên cứu đề xuất cân đối nguồn vốn phù hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xin chủ trương triển khai thực hiện.

Về dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Việt Trì - Ba Vì nối QL32 với QL32C, trên cơ sở kiến nghị của Nhà đầu tư, kết quả rà soát, đánh giá của Tổng cục Đường bộ Việt Nam, Bộ Giao thông Vận tải đồng thuận và kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cho phép chấm dứt hợp đồng dự án trước thời hạn và bố trí vốn ngân sách nhà nước (khoảng 1.422 tỷ đồng) để thanh toán cho Nhà đầu tư/Doanh nghiệp dự án.

Lê Khánh