'Chiến đấu cơ thế hệ thứ sáu' là gì mà Mỹ và châu Âu đều đang theo đuổi?

Máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu là gì?

Bộ Quốc phòng Mỹ không duy trì phân loại cứng nhắc về các thế hệ máy bay. Nhưng vào năm 2017, Jeffrey Hood - một phát ngôn viên tại Căn cứ chung Langley-Eustis ở Virginia, đã đưa ra khái niệm về những thế hệ máy bay chiến đấu.

Trong bài viết của mình, Jeffrey Hood cho biết thế hệ máy bay chiến đấu đầu tiên xuất hiện sau Thế chiến II đã tận dụng công nghệ máy bay phản lực mới và cánh xuôi, trái ngược với cánh vuông góc vốn là tiêu chuẩn trước đây. Nhưng những máy bay chiến đấu đó, chẳng hạn như F-86 Sabre, bị giới hạn ở tốc độ dưới âm thanh và chỉ có súng máy.

Nguyên mẫu máy bay ném bom tàng hình B-21 Raider thực hiện chuyến bay thử nghiệm tại Căn cứ Không quân Edwards ở California vào ngày 17/1 năm nay. Ảnh: USAF

Mọi thứ đã thay đổi sau khi Chuck Yeager phá vỡ rào cản tốc độ âm thanh (Mach) vào năm 1947. Sự kiện này mở ra cánh cửa cho thế hệ máy bay phản lực thế hệ thứ hai, chẳng hạn như F-104 Starfighter, có thể vượt qua Mach 1 và thậm chí Mach 2, đồng thời mang theo radar và tên lửa không đối không trên máy bay.

Thế hệ thứ ba - bao gồm F-4 Phantom - tích hợp radar tiên tiến và tên lửa dẫn đường tốt hơn có thể tấn công ngoài tầm nhìn. Sau đó là F-14 Tomcat, F-15 Eagle, F-16 Fighting Falcon và F-18 Hornet - máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư có thể cơ động ở lực G cao, sử dụng liên kết dữ liệu kỹ thuật số để chia sẻ thông tin, theo dõi nhiều mục tiêu và tấn công các mục tiêu trên mặt nước bằng laser hoặc dẫn đường GPS.

Trong một nghiên cứu năm 2016 do Viện Nghiên cứu Hàng không Vũ trụ Mitchell công bố, Tướng Jeff Harrigian cho biết các máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm như F-22 và F-35 có khả năng tàng hình, khả năng tự vệ được cải thiện, khả năng cảm biến và gây nhiễu, hệ thống điện tử hàng không tích hợp, v.v.

Và tùy thuộc vào góc nhìn của mỗi người, máy bay thế hệ thứ sáu đầu tiên có thể đã bay rồi. Northrop Grumman đã quảng cáo máy bay ném bom B-21 Raider của mình là máy bay thế hệ thứ sáu đầu tiên.

Trong một cuộc phỏng vấn với Defense News trước khi B-21 được triển khai vào năm 2022, một quan chức của Northrop cho biết khả năng tàng hình tiên tiến của máy bay ném bom, sử dụng kiến trúc hệ thống mở và sử dụng công nghệ mạng tiên tiến để kết nối cảm biến với xạ thủ, khiến nó trở thành "hệ thống đầu tiên của thế hệ thứ sáu".

Mỹ phát triển hệ thống NGAD

Trong khi định nghĩa chính xác về máy bay thế hệ thứ sáu vẫn còn nhiều tranh cãi, song các chuyên gia đều đồng ý về một số đặc điểm chung, theo Trung tướng Không quân đã nghỉ hưu của Mỹ, Clint Hinote cho biết.

Theo đó, hệ thống máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu đáp ứng các tiêu chuẩn của hệ thống Chiếm ưu thế trên không thế hệ tiếp theo (NGAD) mà Mỹ đang theo đuổi. Và các chuyên gia cho biết nền tảng này sẽ phải thực hiện rất nhiều chức năng.

Chương trình Chiếm trên không thế hệ tiếp theo (NGAD) sẽ gồm các loại máy bay không người lái kết hợp với máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu. Ảnh: Northrop Grumman

“Bạn muốn nó nhanh, bạn muốn nó bay cao”, Trung tướng Hinote cho biết. “Bạn muốn nó bay xa. Bạn muốn nó tàng hình nhất có thể - không chỉ với các loại tần số radar … [mà còn] ở cả quang phổ hồng ngoại nữa”.

Hinote và Heather Penney, một nữ phi công F-16 đã nghỉ hưu và là thành viên cấp cao tại Viện nghiên cứu hàng không vũ trụ Mitchell, cho biết tốc độ, khả năng tàng hình và tầm bay sẽ là những yếu tố quan trọng nhất của máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu - đặc biệt là nếu cần phải bay qua những khoảng cách xa trên Thái Bình Dương.

Tướng Hinote cho biết máy bay thế hệ thứ năm như F-22 và F-35 được hình thành vào thời điểm quân đội Mỹ vẫn còn tập trung vào châu Âu và NATO. Nhưng bây giờ, bối cảnh đã khác.

Hinote cho biết máy bay này cần có khả năng liên lạc mà không để lộ vị trí và phải có khả năng mang tải trọng lớn hơn so với máy bay thế hệ thứ năm hiện nay.

Ông nói: “Điều đó cho phép bạn đạt được vị trí trên chiến trường và không phận nơi bạn có thể thực thi ý chí của mình thông qua việc sử dụng vũ lực, nếu cần thiết, và khả năng chiếm ưu thế trên không”.

Còn bà Penney cho rằng khả năng duy trì máy bay mà không làm hỏng lớp phủ tàng hình sẽ rất quan trọng. Theo nữ phi công kỳ cựu này, các phiên bản đầu tiên của công nghệ tàng hình trên các máy bay như F-117A Nighthawk và máy bay ném bom B-2 Spirit rất tinh vi và khó bảo trì.

Penney cho biết thêm: “Các máy bay thế hệ thứ sáu không chỉ có thể có các cảm biến tiên tiến, không chỉ nhìn về phía trước mà còn nhìn sang hai bên và phía sau, có thể nhìn qua [nhiều] hiện tượng” như radar, hồng ngoại và các tần số khác”.

Và Không quân Mỹ muốn NGAD kết hợp được với các máy bay không người lái do AI điều khiển được gọi là máy bay chiến đấu hợp tác, hay CCA, như một phần của khái niệm "hệ thống gia đình". CCA có thể thực hiện nhiệm vụ tấn công, gây nhiễu radar của đối phương, tiến hành trinh sát hoặc thậm chí đóng vai trò là mồi nhử.

Châu Âu cũng có chiến đấu cơ thế hệ thứ sáu

Các chương trình máy bay thế hệ thứ sáu khác cũng đang dần thành hình: Chương trình Không quân Chiến đấu Toàn cầu (GCAP) đang được Vương quốc Anh, Nhật Bản và Ý phát triển, và Hệ thống Không quân Chiến đấu Tương lai (FCAS) đang được Pháp, Đức và Tây Ban Nha cùng phát triển.

Một mẫu thiết kế máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu của châu Âu (GCAP). Ảnh: Eurasian Times

Và thật thú vị khi thấy một đồng minh trung thành của Mỹ, Vương quốc Anh, đang tiến nhanh về phía trước khi GCAP thành hình với tốc độ không ngờ trước đó. Các đối tác của GCAP–Vương quốc Anh, Nhật Bản và Ý– đã công bố một thiết kế khái niệm mới cho máy bay thế hệ tiếp theo hợp tác của họ tại Triển lãm hàng không quốc tế Farnborough.

Thiết kế mới này rất đồ sộ, có sải cánh lớn hơn và thiết kế khí động học tiên tiến hơn nhiều so với các khái niệm trước đây, bao gồm cả Tempest được London công bố vào năm 2018.

Hệ thống chiến đấu trên không được đề xuất sẽ bao gồm một máy bay chiến đấu chính, cũng như các "thiết bị bổ trợ" không người lái như máy bay không người lái, cảm biến tinh vi và hệ thống dữ liệu mạng được điều khiển bởi trí tuệ nhân tạo và điện toán đám mây.

Máy bay có người lái có các tính năng bao gồm hệ thống vũ khí thông minh, buồng lái tương tác điều khiển bằng phần mềm, cảm biến tích hợp và radar thế hệ tiếp theo có khả năng tạo ra nhiều dữ liệu hơn so với các hệ thống hiện có.

Theo các đối tác của GCAP, những máy bay chiến đấu này sẽ được xếp hạng trong số những máy bay tinh vi, có khả năng tương tác, linh hoạt và kết nối mạng mạnh mẽ nhất thế giới. Dự kiến, London, Rome và Tokyo dự kiến sẽ đệ trình một hợp đồng để phát triển hoàn chỉnh nền tảng máy bay chiến đấu có người lái tại cốt lõi của GCAP vào thời điểm này vào năm sau. Dòng máy bay này sẽ thay thế Mitsubishi F-2 của Nhật Bản và Eurofighter của Vương quốc Anh và Ý.

Nguyễn Khánh