Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung: Ngành dược phẩm đứng trước sóng gió hay cơ hội?

Nhân viên đóng gói thuốc tại nhà máy của công ty Jiangxi Banbiantian Pharmaceutical ở tỉnh Giang Tây. Ảnh: VCG/Getty Images

Ngành huyết tương – điểm sáng trong cơn bão thuế quan

Theo báo Bưu điện Hoa Nam buổi sáng, ba công ty chuyên sản xuất dược phẩm từ huyết tương – Pacific Shuanglin Bio-pharmacy, Beijing Tiantan Biological Products và China Resources Boya Bio-pharmaceutical – đã chứng kiến mức tăng cổ phiếu từ 10,6% đến 16,6% chỉ trong hai ngày sau khi Bắc Kinh áp đặt mức thuế trả đũa 34% lên các sản phẩm dược của Mỹ. Đây là phản ứng trước động thái tăng thuế tương tự từ phía Washington.

Lý do của sự khởi sắc này nằm ở thực tế rằng Trung Quốc hiện phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu protein máu từ Mỹ – mặt hàng dược phẩm xuất khẩu hàng đầu của Mỹ vào thị trường Trung Quốc. Với động thái đánh thuế mạnh vào albumin, mặt hàng nhập khẩu này đã trở nên vô cùng đắt đỏ, từ đó tạo cơ hội lớn cho các công ty nội địa. Albumin là loại protein chính trong huyết tương dùng điều trị bệnh về gan, thận hoặc mất máu.

Các nhà phân tích tại Cinda Securities cho biết: “Trong bối cảnh chiến tranh thương mại, các nhà xuất khẩu albumin nước ngoài sẽ phải đối mặt với tình trạng chi phí tăng mạnh ở Trung Quốc, điều này sẽ thúc đẩy thị phần của các nhà sản xuất trong nước”.

Theo dữ liệu từ Công ty nghiên cứu Insight and Info, năm 2021, Trung Quốc tiêu thụ 645 tấn albumin, trong đó 63% là hàng nhập khẩu. Dự báo doanh thu từ protein máu tại Trung Quốc trong năm nay sẽ đạt khoảng 42,5 tỷ nhân dân tệ (tương đương 5,8 tỷ USD).

Mảng chăm sóc sức khỏe lao đao

Trái ngược với ba công ty sản xuất dược phẩm từ huyết tương, phần lớn các doanh nghiệp chăm sóc sức khỏe khác của Trung Quốc lại không may mắn như vậy. Nhiều cổ phiếu trong ngành – từ sản xuất thiết bị y tế, nguyên liệu thuốc đến dịch vụ nghiên cứu và sản xuất dược phẩm (CDMO) – đều chịu tác động tiêu cực.

Một số công ty trong nước, dù chủ yếu phục vụ thị trường nội địa, lẽ ra có thể hưởng lợi từ việc các đối thủ nước ngoài bị suy giảm lợi nhuận. Tuy nhiên, tâm lý lo ngại về các biện pháp kiểm soát và thương mại bổ sung từ phía Mỹ sau động thái đáp trả của Trung Quốc đã khiến các nhà đầu tư e dè.

Nhà phân tích Zhang Jinghan của SWS Research cho rằng: “Các công ty dược nước ngoài có thể sẽ phải giảm chi phí tiếp thị để duy trì lợi nhuận, hoặc buộc phải tăng giá thuốc mới tại Trung Quốc. Điều này sẽ thúc đẩy xu hướng thay thế thuốc nhập khẩu bằng sản phẩm nội địa”.

Thương mại dược phẩm hai chiều: Cân bằng mong manh

Kệ thuốc trống trơn tại một hiệu thuốc ở Bắc Kinh, Trung Quốc. Ảnh: CNN

Năm 2024, Mỹ – thị trường chăm sóc sức khỏe lớn nhất thế giới – đã nhập khẩu 19 tỷ USD các sản phẩm dược phẩm và thiết bị y tế từ Trung Quốc, tăng 11,7% so với năm trước. Mặc dù thương mại dược phẩm giữa hai nước nhìn chung cân bằng, Trung Quốc vẫn có thặng dư đáng kể ở mảng thiết bị y tế.

Nhưng căng thẳng gia tăng đã làm đảo lộn mọi thứ. Tuần qua, Washington nâng thuế nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc lên tới 145% sau khi Bắc Kinh áp thêm 50% lên hàng Mỹ – nâng tổng mức thuế lên 84%. Sau đó, Trung Quốc tiếp tục đánh thuế 125% lên hàng hóa của Mỹ để trả đũa. Trong khi đó, Tổng thống Trump tuyên bố ông sẽ tạm dừng kế hoạch áp thuế đối ứng trong vòng 90 ngày.

Dù mức thuế mới làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa Trung Quốc, đặc biệt là thiết bị y tế, các chuyên gia cho rằng tác động trước mắt đối với doanh nghiệp Trung Quốc là hạn chế do họ chưa phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ.

Một số doanh nghiệp Trung Quốc, như Shenzhen Mindray BioMedical Electronics, đơn vị sản xuất thiết bị y tế hàng đầu, đã có biện pháp chủ động. Với chỉ 6% doanh thu đến từ Mỹ trong năm 2023, Mindray cho biết họ đã chuyển đủ hàng sang Mỹ để đáp ứng nhu cầu cả năm.

Công ty cũng cho biết họ đang vận hành hàng chục cơ sở sản xuất trên toàn cầu – trong đó có nhiều nhà máy được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) chứng nhận – sẵn sàng phục vụ thị trường toàn cầu. Các quốc gia đang phát triển, hiện chiếm 2/3 doanh thu xuất khẩu của Mindray, sẽ tiếp tục là động lực tăng trưởng.

Những sản phẩm bị ảnh hưởng nặng nề

Tuy vậy, một số mặt hàng y tế lại chịu ảnh hưởng nặng nề. Ví dụ, ống tiêm Trung Quốc đã phải chịu mức thuế 120% từ trước cả đợt thuế mới nhất, găng tay phẫu thuật là 70%, máy siêu âm màu và thiết bị MRI là 45%.

Tuy nhiên, vẫn có ngoại lệ. Một số thành phần hoạt tính (API) dùng trong sản xuất thuốc – ví dụ isoetharine hydrochloride dùng cho bệnh hen suyễn – không nằm trong danh sách bị đánh thuế. Các danh mục như vitamin, axit amin, hormone và kháng sinh cũng được loại trừ khỏi mức thuế 34%.

Các loại trừ này sẽ làm giảm bớt tác động đối với người tiêu dùng Mỹ. Theo một báo cáo của Trung tâm Đổi mới API (Mỹ), hơn 80% trong số 100 loại thuốc gốc phổ biến nhất tại Mỹ có nguồn gốc từ nước ngoài, và Trung Quốc cùng Ấn Độ đóng góp đến 70 tỷ USD trong số 213 tỷ USD thuốc nhập khẩu của Mỹ năm 2024.

Tuy nhiên, các miễn trừ này có thể không kéo dài lâu. Ông Trump mới đây đã tuyên bố sẽ sớm công bố một gói thuế quan lớn đối với hàng dược phẩm nhập khẩu nếu các công ty không chuyển sản xuất về Mỹ.

Tác động dài hạn và rủi ro địa chính trị

Quốc kỳ Mỹ (trái) và quốc kỳ Trung Quốc. Ảnh: IRNA/TTXVN

Dù các doanh nghiệp Trung Quốc có thể chịu ít ảnh hưởng trực tiếp từ các đợt thuế ban đầu, tác động lâu dài lại mang tính hệ thống hơn. Mỹ đang từng bước hạn chế đầu tư và hợp tác công nghệ sinh học với Trung Quốc – một phần trong chiến lược bảo vệ lợi thế công nghệ.

Một sắc lệnh hành pháp được ký vào tháng 2 đã siết chặt đầu tư của Trung Quốc vào ngành y tế Mỹ, đồng thời hạn chế đầu tư ngược chiều của Mỹ vào các công ty công nghệ sinh học Trung Quốc.

Bên cạnh đó, nhiều dịch vụ do các công ty Trung Quốc cung cấp cho đối tác Mỹ – như nghiên cứu và sản xuất thuốc mới – cũng có thể bị ảnh hưởng. Mặc dù khả năng này được cho là thấp vì các công ty dược Mỹ vẫn phụ thuộc vào đối tác Trung Quốc để giảm chi phí R&D, rủi ro không thể bỏ qua.

Các công ty như WuXi AppTec và WuXi Biologics, vốn nhận hơn một nửa doanh thu từ Mỹ, đã bị ảnh hưởng nặng nề trong đợt bán tháo cổ phiếu vừa qua – lần lượt giảm 24% và 28,3%. WuXi khẳng định họ tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn toàn cầu.

Một báo cáo gần đây từ Ủy ban An ninh Quốc gia Mỹ về Công nghệ sinh học cảnh báo rằng Mỹ đang rơi vào “cuộc chạy đua vũ trang” trong lĩnh vực thu thập dữ liệu di truyền với Trung Quốc. Báo cáo cho rằng Washington cần ngăn Trung Quốc tiếp cận dữ liệu sinh học nhạy cảm từ Mỹ và giảm sự phụ thuộc vào các công ty công nghệ sinh học Trung Quốc.

“Các công ty Mỹ phụ thuộc quá nhiều vào các công ty có trụ sở tại Trung Quốc để sản xuất và cung cấp các công nghệ sinh học quan trọng. Trung Quốc đang nhanh chóng vươn lên thống trị công nghệ sinh học và để duy trì khả năng cạnh tranh, Mỹ phải hành động nhanh chóng trong ba năm tới. Nếu không, chúng ta có nguy cơ tụt hậu, một bước lùi mà chúng ta có thể không bao giờ phục hồi được”, báo cáo cảnh báo.

Trong khi đó, một dự luật do Đảng Dân chủ khởi xướng – Đạo luật An toàn Sinh học – đề xuất cấm các hợp đồng với một số công ty công nghệ sinh học Trung Quốc, đã không được thông qua vào tháng 12/2024, nhưng có thể sẽ được xem xét lại trong năm nay.

Hải Vân/Báo Tin tức