Chính sách đối ngoại của ông Trump khiến châu Âu 'quay lưng' với vũ khí Mỹ

Chiếc máy bay nguyên mẫu F-35 được sơn cờ Mỹ và nhiều quốc gia đồng minh thể hiện họ tham gia vào dự án này, nhưng hiện ngày càng có nhiều nước muốn rời ra. Ảnh: QQnews.

Thương vụ F-35 gặp trắc trở

5 năm qua, nhờ vào sự lan rộng của các cuộc xung đột Nga-Ukraine và ở Trung Đông, Mỹ với tư cách là nhà cung cấp vũ khí số 1 thế giới, đã tiếp tục mở rộng vị thế dẫn đầu của mình trên thị trường buôn bán vũ khí quốc tế.

Tuy nhiên, với sự trở lại Nhà Trắng của ông Donald Trump, quan hệ đồng minh truyền thống vốn là tiền đề quan trọng cho việc mua bán vũ khí không còn vững chắc, và vũ khí do Mỹ sản xuất luôn dẫn đầu thị trường quốc tế dường như đang có bước ngoặt.

Gần đây, máy bay chiến đấu F-35, "sản phẩm chủ chốt" trong hoạt động bán vũ khí ra nước ngoài của Mỹ, đã liên tiếp gặp phải thất bại ở Bồ Đào Nha và Canada, được xem là những ví dụ mới cho thấy hoạt động bán vũ khí ra nước ngoài của Mỹ đang bị ảnh hưởng bởi chính sách đối ngoại của họ.

Ngày 13/3, Bộ trưởng Quốc phòng Bồ Đào Nha Nuno Melo tuyên bố trong một cuộc trả lời phỏng vấn tờ báo địa phương Publico rằng Bồ Đào Nha sẽ không mua máy bay F-35 từ Mỹ để thay thế các máy bay chiến đấu F-16 cũ. Do chính sách thất thường của Mỹ, chính phủ Bồ Đào Nha sẽ tìm kiếm giải pháp thay thế từ châu Âu.

Bộ trưởng Quốc phòng Bồ Đào Nha Nuno Melo: Bồ Đào Nha sẽ không mua máy bay F-35 từ Mỹ để thay thế các máy bay chiến đấu F-16 cũ do chính sách thất thường của Mỹ. Ảnh: QQnews.

Ông Melo nói: "Các máy bay F-16 đang ở cuối vòng đời và chúng ta phải bắt đầu thay thế chúng. Tuy nhiên, chúng tôi không thể bỏ qua môi trường địa chính trị khi đưa ra lựa chọn của mình. Lập trường mới nhất của Mỹ trong NATO và địa chiến lược quốc tế...thúc đẩy chúng tôi phải suy nghĩ cẩn thận về lựa chọn nào là tốt nhất, bởi vì tính dự báo của các đồng minh của chúng ta là một tài sản còn quan trọng hơn", ông nhấn mạnh.

Ngay sau khi Bồ Đào Nha "từ chối mua" F-35, tin tức từ Canada cho biết Thủ tướng mới Mark Carney của nước này đã yêu cầu quân đội Canada xem xét lại giao dịch tiềm năng liên quan đến F-35 để "xem liệu có lựa chọn nào khác trong môi trường đang thay đổi hay không".

Laurent de Cassanove, Thư ký báo chí của Bộ Quốc phòng Canada, cho biết hợp đồng mua máy bay F-35 từ Mỹ vẫn còn hiệu lực và Canada đã quyết định cung cấp kinh phí mua 16 máy bay đầu tiên trong tổng số 88 máy bay đã đặt hàng. Nhưng ông nói thêm rằng Thủ tướng Mark Carney đã chỉ đạo bộ trưởng quốc phòng xác định liệu F-35 có còn là đối tượng đầu tư tốt nhất hay không.

Chưa nhận được chiếc F-35 nào nhưng Không quân Canada đã có mô hình máy bay này in phù hiệu của họ. Ảnh: QQnews.

Kế hoạch mua máy bay F-35 của Canada đã được quyết định năm 2023 với ngân sách khoảng 19 tỷ đô la Canada (CAD), tức 13,26 tỷ USD. Đây là dự án mua sắm lớn nhất của lực lượng không quân nước này trong hơn 30 năm qua và tổng chi phí vòng đời có thể lên tới 70 tỷ CAD (khoảng 48,87 tỷ USD).

Đáp lại "động thái bất thường" của Canada, hãng Lockheed Martin tuyên bố "đúng bài" rằng công ty coi trọng mối quan hệ lâu dài với Không quân Canada và "các vấn đề liên quan đến việc Canada mua F-35 sẽ do chính phủ Canada và Mỹ giải quyết".

Châu Âu muốn có nguồn vũ khí độc lập

Tạp chí Newsweek cho rằng Mỹ đã là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất của châu Âu trong nhiều năm. Nếu châu Âu giảm mua vũ khí của Mỹ, điều này có thể làm gia tăng căng thẳng trên hai bên bờ Đại Tây Dương.

Một báo cáo mới được Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm ở Thụy Điển (SIPRI) công bố cho thấy từ năm 2020 đến năm 2024, vũ khí "Made in USA" đã chiếm 43% thị trường thương mại vũ khí toàn cầu, bỏ xa nước đứng thứ hai là Pháp (9,6%). Tính theo khu vực, 35% vũ khí do Mỹ sản xuất được bán cho châu Âu.

Tương ứng, các quốc gia thành viên NATO ở châu Âu đã chứng kiến mức tăng 105% về nhập khẩu vũ khí trong giai đoạn này, trong đó 64% đến từ Mỹ, tăng 12% so với 5 năm trước đó, phản ánh cuộc xung đột Nga-Ukraine đã thúc đẩy mạnh mẽ xu hướng tái vũ trang của châu Âu.

Peter Wezeman, một nhà nghiên cứu cấp cao tại SIPRI, nói với AFP rằng trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, các thành viên châu Âu của NATO đã cố gắng giảm sự phụ thuộc vào vũ khí nhập khẩu của Mỹ và củng cố ngành công nghiệp quân sự trong nước của châu Âu.

Mặc dù vậy, nhiều nước châu Âu vẫn mua các thiết bị của Mỹ như máy bay chiến đấu F-35 và tên lửa phòng không Patriot. Những hệ thống cao cấp này rất phức tạp và khó có thể thay thế trong thời gian ngắn. Wezeman chỉ ra rằng các quốc gia như Hà Lan, Bỉ và Đan Mạch đặc biệt phụ thuộc vào vũ khí do Mỹ sản xuất và việc thay đổi tình hình này "đòi hỏi rất nhiều đầu tư về tài chính và chính trị".

Kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump xung đột với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng, các nước châu Âu ngày càng gia tăng nghi ngờ Mỹ và nhiều nước bắt đầu xem xét lại độ tin cậy của Mỹ với tư cách là đối tác quốc phòng.

Ba Lan đã chi hơn 10 tỷ USD để mua gần 500 dàn phóng tên lửa M142 HIMARS của Mỹ. Ảnh: Sina.

Nhà báo Ba Lan Stuart Dowell đã đăng bài trên nền tảng mạng xã hội, bày tỏ mối quan ngại về việc Ba Lan tiếp tục sử dụng hệ thống phóng tên lửa HIMARS do Mỹ cung cấp. Ông chỉ ra rằng sau khi các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Ukraine đổ vỡ, hệ thống HIMARS của quân đội Ukraine đã ngừng hoạt động chỉ sau vài ngày và "mọi người lo ngại Mỹ sẽ vô hiệu hóa từ xa những vũ khí do họ sản xuất này".

Theo tin của tờ The Guardian Anh, khi chứng kiến Mỹ cắt đứt hỗ trợ quân sự cho Ukraine, cũng có nhiều tiếng nói trong nước Anh lo ngại rằng Mỹ sẽ không hỗ trợ tên lửa hạt nhân phóng từ tàu ngầm "Trident" của Anh nữa. Tờ Financial Times của Anh cho biết, trước thực tế chính sách đối ngoại của Mỹ ngày càng trở nên khó lường, Ủy ban châu Âu đã đề xuất các nước thành lập nhóm để mua vũ khí sản xuất tại chỗ.

Hiện vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy các nước châu Âu khác sẽ làm theo Bồ Đào Nha từ chối hoặc chấm dứt hợp đồng mua vũ khí với Mỹ. Cựu Ngoại trưởng Anh Malcolm Rifkind nói với tờ The Guardian: "Anh và Pháp thực sự cần tăng cường hợp tác, và cần phải nghi ngờ về sự đóng góp của Mỹ...chừng nào ông Trump và những người như ông ta còn kiểm soát mọi thứ ở Washington".

Tổng thống Pháp Emanuel Macron phát biểu với giới truyền thông Pháp rằng ông hy vọng có thể thuyết phục các quốc gia vốn quen mua vũ khí do Mỹ sản xuất thay đổi cách làm của họ.

Thu Thủy