Chính sách tiền tệ khó đảo chiều đột ngột

Mặt bằng lãi suất huy động đã tăng từ 0,5 - 0,7%/năm so với đầu năm, nhưng vẫn ở vùng thấp trong lịch sử

Áp lực tỷ giá đẩy lãi suất tăng

Các ngân hàng tăng lãi suất tiền gửi tiết kiệm trong những ngày gần đây, với mức tăng trên dưới 1%/năm. Dự báo lãi suất huy động của các ngân hàng sẽ tăng thêm từ 0,5 - 1%/năm trong thời gian từ nay đến cuối năm 2024.

Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, giảng viên Trường Đại học Kinh tế TP.HCM, lãi suất tiết kiệm liên tục dò đáy thời gian qua khiến nguồn gửi vào ngân hàng sụt giảm, trong khi tín dụng bắt đầu tăng trưởng dương tạo sức ép tăng lãi suất huy động với các ngân hàng thương mại. Số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy, tính đến ngày 25/3/2024, huy động vốn từ dân cư và tổ chức của các tổ chức tín dụng giảm 0,76% so với đầu năm (cùng kỳ năm ngoái tăng gần 1,2%), còn tín dụng nền kinh tế ghi nhận mức tăng gần 1,4%.

“Vả lại, một khi lãi suất giảm mạnh sẽ tác động lên tỷ giá, khiến áp lực tỷ giá gia tăng và thực tế, chỉ trong hơn một quý đầu năm nay, tỷ giá đã tăng khoảng 5%. Đó cũng là lý do nhà điều hành mạnh tay hút tiền trong lưu thông thời gian vừa qua, giảm áp lực tỷ giá”, ông Huân nói và nhấn mạnh, lãi suất tăng do áp lực tỷ giá, tín dụng cải thiện và ngân hàng chuẩn bị tốt thanh khoản để đón đầu cầu vốn tín dụng cuối năm.

Tuy nhiên, theo chuyên gia, mặt bằng lãi suất tiền gửi sẽ khó tăng cao ít nhất từ nay đến quý III/2024, mà mức tăng chỉ vào khoảng 1%/năm. Bởi hiện nay, để kích cầu tín dụng, các ngân hàng phải cạnh tranh về lãi suất cho vay, trong đó không ít ngân hàng đã giảm lãi suất cho vay xuống 3 - 5%/năm, thấp hơn lãi suất huy động ở kỳ hạn dài. Thêm vào đó, chủ trương của Chính phủ và NHNN là yêu cầu các ngân hàng nỗ lực giảm chi phí để giảm lãi suất cho vay, hỗ trợ, chia sẻ cùng khách hàng trong bối cảnh khó khăn.

Dự báo được đưa ra từ Công ty Chứng khoán MB (MBS), lãi suất huy động kỳ hạn 12 tháng của các ngân hàng thương mại lớn sẽ nhích thêm 0,5 - 0,7%/năm, quay về mức 5,1 - 5,3%/năm trong nửa cuối năm nay. Thực tế cho thấy, từ đầu tháng 5, lãi suất tiết kiệm tại không ít ngân hàng thương mại bắt đầu tăng khoảng 0,2 - 0,5%/năm so với đầu năm.

Trên thị trường liên ngân hàng, lãi suất cũng tăng vọt, phát tín hiệu về cầu thanh khoản trong tháng 4. Cụ thể, lãi suất cho vay qua đêm từ mức 0,1%/năm cuối tháng 3 leo lên mức đỉnh 4,9%/năm vào ngày 17/4, sau đó hạ nhiệt và duy trì quanh vùng 4,4%/năm trong tuần cuối tháng. Theo giới phân tích, lãi suất liên ngân hàng tăng mạnh chủ yếu do NHNN đã hút ròng khoảng 58.000 tỷ đồng ra khỏi hệ thống trong giai đoạn từ 1/4 - 3/5, bên cạnh đó cầu tín dụng xu hướng bắt đầu quay trở lại trong tháng 3.

Tính đến thời điểm hiện tại, VND mất giá gần 5%, bằng với mức dự báo cả năm. Đây là yếu tố bất ổn khiến NHNN phải đối phó nhiều nhất trong quý I/2024. Chính vì áp lực tỷ giá, NHNN phải phát hành tín phiếu gửi tín hiệu đến thị trường rằng chính sách tiền tệ không nới lỏng quá mạnh và sẽ thu hẹp lại. Sau khi phát hành 172.000 tỷ đồng tín phiếu, lãi suất trên thị trường mở (OMO) đã tăng từ 1%/năm lên khoảng 4%/năm. TS. Lê Anh Tuấn, Giám đốc Chiến lược Dragon Capital dự báo, mức lãi suất này sẽ duy trì cho đến khi lạm phát của Mỹ có tín hiệu giảm mạnh.

Chính sách tiền tệ có đảo chiều?

Áp lực tỷ giá khiến NHNN phải có nhiều động thái để đối phó, thậm chí có thể cân nhắc nâng nhẹ lãi suất. Bên cạnh đó, những bất ổn từ bối cảnh thế giới cũng như sức khỏe của doanh nghiệp trong nước là những yếu tố mà nhà đầu tư cần quan tâm. Ông Trần Ngọc Báu, CEO WiGroup cho rằng, giai đoạn cao trào nhất của tỷ giá đã đi qua và nhà điều hành có thể sẽ “thắt” nhẹ một chút chính sách tiền tệ, về cả mặt định tính và định lượng.

Về lãi suất, CEO WiGroup chia thành hai nhóm: lãi suất thị trường mở (lãi suất tín phiếu, lãi suất cho vay cầm cố giấy tờ có giá) và lãi suất hành chính (lãi suất tái chiết khấu, lãi suất tái cấp vốn…). Theo đó, trước mắt, có khả năng NHNN sẽ tăng lãi suất OMO, trong khi duy trì lãi suất hành chính, “bởi việc tăng lãi suất hành chính không khác nào công bố với thị trường rằng NHNN tăng lãi suất rồi”. Trong khi đó, NHNN đang muốn tăng lãi suất mà không công bố bằng cách điều chỉnh lãi suất OMO. Điều này cũng nhằm mục đích giúp ổn định tỷ giá.

Trong báo cáo công bố mới đây, HSBC cho rằng, trong bối cảnh áp lực lên VND gần đây đang gia tăng, đã có những băn khoăn liệu điều này có thúc giục NHNN tăng lãi suất. Mặc dù cũng có rủi ro nhưng HSBC không cho rằng khả năng này sẽ xảy ra. Theo nhận định của tổ chức này, việc tăng lãi suất trong khi tăng trưởng tín dụng còn yếu, tăng trưởng kinh tế mới “chớm nở” có thể không tốt. Đây cũng không phải liều thuốc tiên để hỗ trợ cho đồng nội tệ.

Các chuyên gia phân tích của HSBC nhận định, Việt Nam tiếp tục chặng đường phục hồi không mấy bằng phẳng trong tháng 4, phần nào phản ánh mức độ bất ổn cao của môi trường toàn cầu. Điểm nhấn đáng khích lệ là xuất khẩu tăng 10,6% so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu nhờ nhóm hàng điện tử (tăng 20% so cùng kỳ). Tuy nhiên, một số nhà xuất khẩu đã ghi nhận những mối lo ngại bắt nguồn từ gián đoạn ở Biển Đỏ trong thương mại với châu Âu…

Dự báo được Shinhan Bank đưa ra, khi các nước phát triển lớn, trong đó có Mỹ, đã kết thúc đợt tăng lãi suất thì ở Việt Nam, NHNN có khả năng duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Theo Shinhan Bank, NHNN đặt mục tiêu tăng trưởng tín dụng năm 2024 là 15% và chỉ đạo các ngân hàng thương mại đẩy mạnh triển khai, thực hiện các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, góp phần hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Các ngân hàng cũng đang nỗ lực giảm lãi suất cho vay, đơn giản hóa thủ tục... nhằm kích cầu tín dụng. Tuy vậy, do áp lực tỷ giá USD/VND tăng cao nên NHNN sẽ thận trọng hơn trong các chính sách cắt giảm lãi suất trong tương lai. Mặc dù đối mặt nhiều yếu tố rủi ro như giá dầu quốc tế tăng, giá lương thực tăng do biến đổi khí hậu, nhưng khả năng NHNN thay đổi lập trường chính sách tiền tệ là không cao.

Tương tự, UOB cũng đưa ra nhận định, NHNN sẽ giữ lãi suất tái cấp vốn ở mức 4,5%/năm như hiện nay.

Cho rằng lãi suất tăng sẽ giúp giảm áp lực tỷ giá và việc tăng lãi suất sẽ là xu hướng dài hạn, nhưng PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân cho rằng, khả năng chính sách tiền tệ duy trì nới lỏng để hỗ trợ kinh tế.

Thông điệp điều hành chính sách tiền tệ được ông Đào Minh Tú, Phó thống đốc thường trực NHNN chia sẻ, điều hành lãi suất đòi hỏi phải hợp lý, bởi có liên quan tới chính sách tỷ giá. Quan điểm của NHNN là hạ lãi suất nhưng phải phù hợp bối cảnh kinh tế vĩ mô. NHNN khẳng định chưa đặt vấn đề điều chỉnh lãi suất, dù tăng hay giảm mà duy trì lãi suất điều hành hiện nay và khuyến khích các tổ chức tín dụng giảm thêm lãi suất cho vay.

Thùy Vinh