Chính thức thông qua Luật Chuyển đổi số: Đột phá pháp lý, kiến tạo quốc gia số

Sáng nay, tiếp tục kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã tiến hành biểu quyết thông qua Luật Chuyển đổi số.

Luật Chuyển đổi số bao gồm 8 chương và 48 điều, không chỉ quy định về nguyên tắc, chính sách, cơ chế điều phối mà còn làm rõ các nội dung trọng tâm nhằm thúc đẩy Chính phủ số, Kinh tế số và Xã hội số. Việc ban hành luật thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ, thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước về phát triển Quốc gia số.

Quốc hội nghe Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng thay mặt Chính phủ trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến của các ĐBQH về dự thảo Luật Chuyển đổi số - Ảnh: Bộ KH&CN

Lấy người sử dụng làm trọng tâm, dữ liệu là cốt lõi

Một trong những điểm nhấn quan trọng nhất của Luật là quan điểm lấy người sử dụng làm trung tâm, coi đây là nền tảng chi phối mọi hoạt động số hóa. Các hệ thống số được yêu cầu phải thiết kế theo hướng thuận tiện, dễ tiếp cận, dễ dùng, đặc biệt phải phù hợp với người yếu thế và các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương, qua đó bảo đảm tính bao trùm của quá trình chuyển đổi số.

Luật cũng thiết lập nguyên tắc đột phá “khai báo một lần là mặc định”, tăng cường kết nối, chia sẻ và sử dụng lại dữ liệu hiệu quả. Điều này nhằm giảm thiểu tối đa sự trùng lặp trong thủ tục hành chính, đồng thời nâng cao chất lượng ra quyết định và cung cấp dịch vụ công. Khẳng định vai trò của dữ liệu là trung tâm, Luật yêu cầu dữ liệu phải được thu thập, quản lý, chia sẻ, và khai báo một lần để sử dụng hiệu quả.

Để bảo đảm sự vận hành đồng bộ, Luật Chuyển đổi số cũng quy định rõ nguyên tắc kiến trúc và thiết kế hệ thống số. Theo đó, các hệ thống phải sử dụng nền tảng số và các thành phần dùng chung, khai thác hiệu quả hạ tầng điện toán đám mây, đồng thời phải dựa trên chuẩn mở, kiến trúc mở để hỗ trợ kết nối và liên thông ngay từ đầu. Bên cạnh đó, các nguyên tắc về bảo đảm an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư cũng được yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng báo cáo tiếp thu giải trình trước Quốc hội - Ảnh: Bộ KH&CN

Ưu tiên phát triển hạ tầng, thu hút nhân lực chất lượng cao

Chính sách của Nhà nước về chuyển đổi số được quy định tại Điều 9, trong đó nhấn mạnh việc phát triển hạ tầng số thống nhất, an toàn, tin cậy và có khả năng mở rộng. Nhà nước thúc đẩy hình thành và phát triển dữ liệu số, khuyến khích sử dụng nền tảng số dùng chung, nền tảng số mở cũng như ứng dụng công nghệ số mới thông qua cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox). Sự hỗ trợ đặc biệt cũng được dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp tại vùng kinh tế - xã hội khó khăn.

Đặc biệt, nhằm thu hút nguồn lực chất lượng cao, Luật Chuyển đổi số cho phép cơ quan, doanh nghiệp nhà nước được phép thuê chuyên gia, cộng tác viên trong và ngoài nước. Đồng thời, cán bộ, công chức, viên chức làm công tác chuyển đổi số trong hệ thống chính trị sẽ được hưởng chế độ đãi ngộ đặc thù về lương, phụ cấp và điều kiện làm việc, khẳng định sự coi trọng của Nhà nước đối với nhân lực số.

Thúc đẩy Chính phủ số, cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình

Về Chính phủ số, Luật yêu cầu các cơ quan nhà nước phải cung cấp dịch vụ công, quản trị nội bộ và điều hành trên môi trường số. Hoạt động chỉ đạo, điều hành phải dựa trên dữ liệu số đầy đủ, chính xác.

Đáng chú ý, các thủ tục hành chính được cung cấp mặc định theo hình thức dịch vụ công trực tuyến toàn trình, chỉ chuyển sang hình thức một phần trong trường hợp đặc biệt. Cơ quan nhà nước có trách nhiệm hướng dẫn, hỗ trợ người dân, công khai quy trình và nghiêm cấm cán bộ yêu cầu thêm giấy tờ khi hệ thống đã kết nối được với cơ sở dữ liệu quốc gia.

Với 91,54% đại biểu đồng ý, Luật Chuyển đổi số chính thức được thông qua - Ảnh: Bộ KH&CN

Để bảo đảm tính hiệu quả, Luật quy định cơ chế đo lường, giám sát, đánh giá chặt chẽ. Cơ quan quản lý sẽ xây dựng bộ chỉ số đánh giá mức độ chuyển đổi số thống nhất, tổ chức đánh giá định kỳ hằng năm. Kết quả đánh giá này sẽ được công bố công khai và là căn cứ quan trọng để xếp hạng, khen thưởng và điều chỉnh chính sách, ưu tiên bố trí kinh phí.

Việc Luật Chuyển đổi số được thông qua là một bước tiến lịch sử, tạo động lực mạnh mẽ và nền tảng pháp lý vững chắc, đồng bộ cho quá trình chuyển đổi số, hướng tới xây dựng một Chính phủ số hoạt động hiệu quả, phục vụ tốt hơn cho người dân và doanh nghiệp. Luật sẽ chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 01.7.2026.

Nam Phong