Chờ những chòm sao Xanh của nền kinh tế…

Tỷ lệ tăng trưởng tín dụng xanh tại Việt Nam đang tăng nhanh. Chính phủ đã đặt mục tiêu tỷ lệ nợ xanh sẽ đạt 10%, tức tăng hơn hai lần vào cuối năm nay.

Những đốm sáng xanh

Nước Đục là một nhánh của sông Cái Lớn, góp phần tạo nên mạng lưới sông rạch chằng chịt của vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Phù sa của dòng Nước Đục góp phần nuôi dưỡng nên những bè lục bình dáng đẹp, cao tới 80-100 cen ti mét, rất thích hợp để làm đồ thủ công mỹ nghệ. Không để bèo lục bình trôi sông lãng phí mãi, Công ty cổ phần Ecoka ở Long Mỹ, Hậu Giang (cũ) đã tận dụng tay nghề đan lát của người dân địa phương, tạo nên khoảng 300 mẫu mã hàng thủ công độc đáo.

Nhưng lục bình có khi chết trắng vào những tháng hạn mặn, từ tháng 4-6 hàng năm. Ecoka lại mua cỏ năn tượng từ Cà Mau và Bạc Liêu, rồi thêm cói, bồn bồn, sợi bông gòn… để có nguyên liệu sản xuất cả năm.

Số người lao động trực tiếp của Ecoka chỉ 15 người, nhưng có đến 600-800 nông dân làm việc tại nhà, làm công việc đan lát gia công cho công ty non trẻ này. Hiện Ecoka sản xuất khoảng 300 mẫu mã hàng thủ công. Tổng giám đốc Hà Anh Trường nói Ecoka xuất khẩu hàng tháng từ 6.000-30.000 sản phẩm đi nước ngoài, thị trường Mỹ chiếm đến 80%.

Ngoài tận dụng các nguyên vật liệu tưởng như bỏ đi, Ecoka đã dùng năng lượng mặt trời để sấy khô lục bình, đạt các chứng chỉ quốc tế, sáng kiến ESG…

Câu chuyện của Ecoka chỉ là một chi tiết nhỏ thoáng qua trong phần trao đổi của Tiến sĩ Bùi Thanh Minh, Phó giám đốc Văn phòng Ban nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), tại buổi tọa đàm “Phát triển bền vững 2025: Kỷ nguyên mới cho phát triển Kinh tế Xanh” - thuộc chuỗi Diễn đàn Kinh tế Xanh thường niên do Tạp chí Kinh tế Sài Gòn (Saigon Times Group) tổ chức hôm 28-8 tại TPHCM. Thế nhưng, rộng hơn, đó là những đốm sáng nhỏ, đang lấp lánh và tỏa sáng mỗi lúc một mạnh hơn khi nền kinh tế phải chuyển động để bắt kịp xu hướng chung của toàn cầu.

Không chỉ Ecoka, nhiều công ty đồ gỗ và thủ công mỹ nghệ khác ở ĐBSCL và đại đô thị TPHCM cũng đã sản xuất và xuất khẩu hàng loạt sản phẩm tương tự làm từ tre, nứa, rơm rạ, cói, lục bình… Những sản phẩm ghế tròn, bàn cà phê, salon phòng khách và đồ trang trí nội thất hay sân vườn… của Việt Nam đang được thị trường thế giới ưa chuộng. Bởi chúng được làm từ các chất lượng thiên nhiên, dễ phân hủy sinh học và tái tạo nhanh…

Số doanh nghiệp đặt mục tiêu phát triển bền vững một cách bài bản cho giai đoạn 2025-2030 đang nhiều hơn.

Và những Ngôi sao Xanh

Ở Diễn đàn Kinh tế Xanh hôm 28-8, ngồi cùng Phó giám đốc Ban IV là đại diện của Grab và Tập đoàn Nam Long. Cả hai vị đại diện đề cập đến xu hướng xanh hóa trong ngành công nghệ dịch vụ gọi xe và ngành xây dựng.

Giám đốc đối ngoại Đặng Thùy Trang của Grab Việt Nam nói rằng Grab đặt mục tiêu trung hòa carbon ở các thị trường Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, là vào năm 2040, sớm hơn 10 năm so với các hãng khác. Nền tảng này đang thực hiện nhiều giải pháp cùng một lúc, như chuyển đổi xe sang các phương tiện phát thải thấp hoặc xe điện, nâng cao tính chính xác của hệ thống định vị nhằm tối ưu hóa quãng đường để tiết kiệm thời gian và nhiên liệu, phát triển hình thức đi xe chung và đón trả khách ở trạm metro…

Còn bà Nguyễn Thanh Hương, Giám đốc Đầu tư Tập đoàn Nam Long, nói rằng chiến lược phát triển của Nam Long là chủ động đáp ứng các tiêu chuẩn công trình xanh. Lợi ích cụ thể là uy tín doanh nghiệp được nâng cao, dễ tiếp cận các nguồn vốn xanh với lãi suất thấp hơn thị trường. Chẳng hạn, trái phiếu 5-10 năm có lãi suất 5-6% mỗi năm, nhưng lại được săn đón.

Danh sách 22 doanh nghiệp được vinh danh “Ngôi sao Xanh” tại sự kiện hôm 28-8 cũng đa dạng các ngành nghề, từ những ngành công nghiệp nặng, được dán nhãn “gây ô nhiễm” như thép hay xi măng đến những công ty nước giải khát, thực phẩm, công nghệ, du lịch, thời trang… Ông Bùi Thanh Minh và các diễn giả gọi đó là sự chuyển biến lớn, khi doanh nghiệp không còn ngập ngừng mà đã bước dứt khoát hơn trên con đường xanh hóa…

“Cửa độc đạo”

Một vài doanh nghiệp Việt hiếm hoi, có tiềm lực đang muốn thực hiện trung hòa carbon sớm hơn.

Lãnh đạo một tập đoàn nông nghiệp lớn trao đổi bên lề với Kinh tế Sài Gòn rằng họ muốn trung hòa carbon vào năm 2030, sau khi thực hiện báo cáo phát thải Phạm vi 1 và 2, sẽ đẩy nhanh tiến tới Phạm vi 3 trên toàn bộ chuỗi cung ứng, từ vùng trồng cây nguyên liệu, đến nhà máy xử lý và bộ phận văn phòng, công nghệ. Vị phó tổng giám đốc nói rằng tập đoàn đã làm việc với nhiều hãng tư vấn và chọn được đối tác tin cậy cho hành trình 2025-2030.

Thời gian năm năm nghe có vẻ dài, nhưng lại ngắn so với lịch sử phát triển của công ty. “Đây là khoảng thời gian đặt nền tảng cho con đường phát triển trong tương lai của chúng tôi”, vị lãnh đạo cho biết. Sau trung hòa carbon, tập đoàn này còn hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 sớm hơn mục tiêu năm 2050 mà Việt Nam đã cam kết tại hội nghị thượng đỉnh COP26 tại Glasgow, Scotland năm 2021.

Ông Tô Thanh Sơn, Giám đốc phát triển bền vững của SGS Việt Nam, nói rằng doanh nghiệp chỉ có một con đường “độc đạo” để đi và đạt được các giấy chứng nhận quốc tế. Có các bộ tiêu chuẩn riêng cho ngành dệt may và da giày, gỗ và đồ gỗ, ngành F&B, thủy hải sản, bao bì, điện và điện tử, viễn thông, ô tô…

Giai đoạn đầu tiên 2025-2026 được xem là bước quan trọng, xây dựng nền tảng cơ bản. Doanh nghiệp cần nhận thức rõ các yêu cầu về kiểm kê khí nhà kính và báo cáo ESG. Tập trung vào các bộ tiêu chuẩn như ISO 9001 (chất lượng), ISO 14001 (môi trường), ISO 45001 (an toàn) và ISO 14064 (kiểm kê khí nhà kính).

Ở giai đoạn hai 2026-2027, doanh nghiệp cần theo các bộ chứng chỉ ngành riêng như FSSC (ngành thực phẩm), BSCI (ngành dệt may, da giày và hàng tiêu dùng), GRS (tiêu chuẩn về tái chế trong ngành dệt may, nhựa và giấy), FSC (ngành lâm nghiệp và gỗ rừng), RBA (ngành điện tử)… Bên cạnh đó là tính toán khí nhà kính và dấu chân carbon.

Với giai đoạn ba 2027-2028, doanh nghiệp cần công bố báo cáo ESG và carbon minh bạch theo GRI, ISO 14064/14067, SBTi; đồng thời áp dụng thêm các tiêu chuẩn nâng cao như ISO 50001 (năng lượng), LEED/EDGE (công trình xanh). Với các giấy thông hành này, doanh nghiệp có thể tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Doanh nghiệp đừng chần chừ hay xem các tiêu chuẩn xanh là gánh nặng. “Hãy coi đó là cơ hội đầu tư để nâng cấp và bước ra thị trường bên ngoài. Cần xác định một nguồn lực cụ thể, ví dụ 5% tổng doanh thu, cho lộ trình này”, ông Sơn nhấn mạnh với Kinh tế Sài Gòn.

Hệ sinh thái xanh đang hình thành…

Có đến 90% số doanh nghiệp Việt chưa sẵn sàng cho quá trình chuyển đổi xanh, theo lời ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp xanh TPHCM (HGBA) và Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM (HUBA).

Với khoảng 1 triệu doanh nghiệp lớn nhỏ của nền kinh tế, có thể thấy tỷ lệ sẵn sàng cho phát triển xanh ở các khu vực kinh tế lại càng khác nhau. Mảng đầu tư nước ngoài sẽ vượt rất xa mốc 10%, các doanh nghiệp lớn của khu vực nhà nước và tư nhân sẽ loay hoay dưới ngưỡng 10% và số doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn ở tầng đáy của 10%.

Ông Phạm Bình An, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, chỉ ra các khó khăn lớn về vốn, công nghệ và nhân lực.

Tiến sĩ Bùi Thanh Minh nói rằng Trung Quốc đã sớm hình thành hệ sinh thái trong sáu ngành mũi nhọn, đặc biệt là pin và năng lượng mặt trời, và điều này đã giúp họ tiến xa với kế hoạch “Made in China 2025” và “Made in China 2035”.

Vậy liệu hệ sinh thái xanh ở Việt Nam đã hình thành chưa?

Tín hiệu của một hệ sinh thái đang rõ dần.

Đó là những vòng tròn kinh tế mà ở đó, phụ phẩm hay rác thải nông nghiệp như bã cà phê, lá dứa, vỏ bắp… được một công ty khởi nghiệp ở lĩnh vực dệt may biến thành thời trang, năng lượng tái tạo… Các cam kết giảm phát thải được chuyển hóa thành những đơn hàng “chéo” giữa startup dệt may với các đối tác tài chính, công nghệ và sản xuất.

Những vòng tròn kinh tế xanh đang dần kết nối. Từ các đốm sáng sẽ thành các chòm sao hay ngôi sao lớn hơn trong vài năm tới.

Ricky Hồ