Cho phép tư nhân tham gia xây dựng hệ thống truyền tải điện như thế nào để không bị 'giá bán điện có lúc rất cao'

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai.

Sáng nay, 10/1, Quốc hội thảo luận trực tuyến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật Điện lực, Luật Doanh nghiệp, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Thi hành án dân sự.

Để thể chế hóa quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng về thu hút, xã hội hóa đầu tư lưới điện truyền tải đáp ứng yêu cầu thực tiễn, Điều 5 dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 4 Luật Điện lực theo hướng quy định nhà nước độc quyền trong “vận hành lưới điện truyền tải, trừ lưới điện do các thành phần kinh tế ngoài nhà nước đầu tư xây dựng”; “Nhà nước thu hút mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư xây dựng lưới điện truyền tải trừ các dự án lưới điện do nhà nước đầu tư được xác định trong quy hoạch phát triển điện lực quốc gia theo từng thời kỳ”; “Các tổ chức hoạt động điện lực và sử dụng điện đáp ứng các điều kiện, tiêu chuẩn kỹ thuật được quyền đấu nối vào lưới điện do thành phần kinh tế đầu tư xây dựng lưới điện truyền tải thực hiện theo đúng quy hoạch phát triển điện lực”.

Phát biểu tại phiên họp, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (đoàn Hà Nội) cho rằng, để thể chế hóa Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, theo đó cho phép khối tư nhân tham gia xây dựng hệ thống truyền tải điện là cần thiết.

Tuy nhiên, theo đại biểu, thể chế hóa như thế nào cho đúng và thể chế hóa như thế nào cho phù hợp với thực tế là vấn đề cần được cân nhắc thận trọng để đảm bảo tính hợp lý, khả thi, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa người dân, doanh nghiệp và nhà nước.

Liên quan đến phạm vi mở cửa, theo đại biểu, quy định như trên là chưa rõ về mặt nội dung, chưa phân định cụ thể giữa phạm vi độc quyền và không độc quyền, có thể dẫn đến tùy tiện trong áp dụng.

Vì vậy, đại biểu đề nghị quy định cụ thể ba nội dung. Thứ nhất là cần phân định rõ loại lưới điện truyền tải nào các thành phần kinh tế tư nhân đầu tư xây dựng, quản lý vận hành và chủng loại nào do nhà nước quy hoạch và chỉ giao EVN thực hiện. Thứ hai là cần quy định rõ về mặt thẩm quyền quyết định lựa chọn nhà đầu tư. Thứ ba là quy cụ thể về trách nhiệm của từng chủ thể trong quá trình vận hành, trách nghiệm quản lý nhà nước, trách nhiệm của doanh nghiệp được phép đầu tư.

Về an toàn của hệ thống, dẫn quy định của dự thảo luật, theo đó, sau khi đầu tư xây dựng, tư nhân có thể tham gia vận hành, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cho rằng điều này sẽ dẫn đến một thực tế là trong cùng một hệ thống sẽ có những chủ thể vận hành khác nhau.

“Tham khảo ý kiến của các chuyên gia cho thấy, hệ thống lưới điện truyền tải cần có sự vận hành thống nhất, đặc biệt là với trình độ quản lý của Việt Nam hiện nay, nếu không thận trọng sẽ dẫn đến mất an toàn hệ thống”, đại biểu nói và cho rằng cần cân nhắc, thận trọng để tránh gây ra hậu quả sau này.

Về việc hạch toán và định giá chuyển giao. Theo dự thảo luật, sau khi xây dựng, đầu tư, doanh nghiệp có thể chuyển giao cho nhà nước quản lý vận hành.

“Tuy nhiên, về cơ chế định giá, phương pháp định giá chưa được quy định cụ thể trong dự thảo luật và hệ thống lưới điện truyền tải là một trong những loại tài sản, trên thực tế, thời gian qua đã có trường hợp bị giá chưa chuẩn xác dẫn đến thiệt hại rất lớn cho nhà nước”, đại biểu phân tích và kiến nghị cần quy định cụ thể để có căn cứ thực hiện.

Về vấn đề lựa chọn nhà đầu tư, để đảm bảo tính công khai, minh bạch, cạnh tranh bình đẳng, theo đại biểu, cần xây dựng cơ chế tiêu chuẩn cụ thể để tất cả các doanh nghiệp có thể cạnh tranh tham gia.

Cho rằng từ chính sách, chủ trương đến cuộc sống là cả một khoảng cách, đại biểu nhấn mạnh, để pháp luật thực sự đi vào cuộc sống thì rất cần thiết phải có quy định cụ thể, kín kẽ, đảm bảo hiệu quả quản lý.

Nhấn mạnh đến sự minh bạch, rõ ràng trong việc thu hút xã hội hóa, đại biểu Nguyễn Trường Giang (đoàn Đắk Nông) đề nghị trong luật phải quy định những gì Nhà nước độc quyền, những gì thành phần kinh tế ngoài nhà nước được đầu tư xây dựng.

Đại biểu Trần Quang Minh (đoàn Quảng Bình) cũng kiến nghị cần có quy hoạch mạng lưới truyền tải điện rõ ràng, phân định công đoạn nào là độc quyền của nhà nước, công đoạn nào là tư nhân được tham gia xã hội hóa, có quản lý rõ ràng, đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển hệ thống lưới điện quốc gia.

Đề cập đến tính nghiêm minh trong thực thi pháp luật, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cho hay, trước đây, ngay cả khi chưa có Nghị quyết số 55, một doanh nghiệp tư nhân cũng đã được tham gia xây dựng hệ thống truyền tải điện. Tháng 10/2020, doanh nghiệp này đã khánh thành hơn 17km đường dây 500kv từ tỉnh Ninh Thuận đến Bình Thuận. Tôi nghĩ rằng những đóng góp của doanh nghiệp là thực sự rất đáng trân trọng.

“Tuy nhiên, hiện nay, yêu cầu cấp bách của việc xây dựng nhà nước pháp quyền và nghị quyết của Đảng là định hướng vô cùng quan trọng nhưng cần thiết phải được thể chế hóa bằng pháp luật thì mới được phép áp dụng. Việc áp dụng trước đó là chưa phù hợp với quy định của pháp luật”, đại biểu nói.

Minh Khôi