Cho phép viên chức góp vốn, điều hành doanh nghiệp

Sáng 29/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật Viên chức (sửa đổi).

Phân loại 3 nhóm vị trí việc làm

Theo Tờ trình của Chính phủ, dự thảo Luật lần này có nhiều đổi mới căn bản. Việc tuyển dụng được quy định rõ theo hai hình thức: thi tuyển và xét tuyển; bổ sung cơ chế tiếp nhận người có kinh nghiệm từ cả khu vực công và tư vào làm viên chức.

Dự thảo cũng mở rộng quyền của viên chức, cho phép ký hợp đồng nghề nghiệp, tham gia góp vốn, điều hành doanh nghiệp trong phạm vi pháp luật không cấm, đồng bộ với các luật chuyên ngành về khoa học, công nghệ, giáo dục đào tạo. Đi liền với đó là chính sách khuyến khích viên chức đổi mới sáng tạo; bảo vệ cán bộ năng động, dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long trình bày tại phiên họp.

Đặc biệt, dự thảo phân loại vị trí việc làm tại đơn vị sự nghiệp công lập thành ba nhóm: quản lý, chuyên môn nghiệp vụ và hỗ trợ. Đồng thời, quy định nguyên tắc, thẩm quyền đánh giá bảo đảm thường xuyên, liên tục, đa chiều dựa trên kết quả, sản phẩm công việc, chất lượng dịch vụ công và sự hài lòng của người dân, tổ chức, doanh nghiệp để đánh giá viên chức.

Ngoài ra, dự thảo Luật còn bổ sung cơ chế ký hợp đồng trong lĩnh vực đặc thù như văn hóa, nghệ thuật, thể dục, thể thao mà không cần qua tuyển dụng viên chức; cho phép tiếp nhận chuyên gia, nhà khoa học, kể cả người Việt Nam ở nước ngoài vào làm viên chức.

Thẩm tra dự án Luật, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành sửa đổi toàn diện Luật Viên chức. Liên quan đến các nội dung cụ thể, Ủy ban cơ bản đồng tình với quy định mới về quản lý theo vị trí việc làm vì phù hợp xu thế cải cách khu vực công, tạo cơ sở trả lương theo vị trí việc làm. Song, cơ quan thẩm tra lưu ý cần đánh giá tác động việc bỏ quản lý theo hạng chức danh nghề nghiệp, đồng thời lưu ý xây dựng danh mục vị trí việc làm khoa học, gắn với chức năng nhiệm vụ đơn vị sự nghiệp công lập.

Về quyền ký hợp đồng nghề nghiệp, cơ quan thẩm tra tán thành nhưng nhấn mạnh phải bảo đảm nhiệm vụ chính của viên chức không bị ảnh hưởng; đồng thời đề nghị làm rõ cơ chế kiểm soát, nhất là đối với viên chức giữ chức vụ quản lý.

Đối với thẩm quyền tuyển dụng, Ủy ban đề xuất giao cơ quan quản lý đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện, trong một số trường hợp phân cấp cho người đứng đầu đơn vị theo quy định của Chính phủ. Điều này nhằm thống nhất với Luật Tổ chức chính quyền địa phương, đồng thời phát huy tính tự chủ, sáng tạo của đơn vị sự nghiệp công lập.

Bên cạnh các nội dung lớn, báo cáo thẩm tra cũng chỉ ra nhiều vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện như: làm rõ khái niệm “người có tài năng, năng khiếu đặc biệt” trong tuyển dụng; bổ sung chính sách ưu tiên đối với viên chức là người dân tộc thiểu số; rà soát quy định về hợp đồng lao động và dịch vụ để tránh chồng chéo; nghiên cứu bổ sung quy định về đào tạo, bồi dưỡng, chính sách đãi ngộ nhân tài chất lượng cao.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, Phó Tổng thư ký Quốc hội Nguyễn Trường Giang trình bày tại phiên họp.

Bỏ quan điểm "biên chế suốt đời", mở ra không gian sáng tạo

Góp ý cho dự thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy nhấn mạnh, cần tinh gọn hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập, chỉ duy trì những đơn vị cung cấp dịch vụ cơ bản, thiết yếu. Theo đó, ông đề xuất có cơ chế rà soát định kỳ để qua đó xem xét sáp nhập, chuyển đổi, thậm chí giải thể những đơn vị hoạt động kém hiệu quả. Về hợp đồng làm việc, ông Huy ủng hộ việc duy trì cả hợp đồng xác định thời hạn để sàng lọc viên chức.

Bên cạnh đó, ông đề nghị khi có các chế định ủng hộ, tạo điều kiện, ưu đãi cho viên chức thì cũng nên có cơ chế để ràng buộc trách nhiệm, tránh việc lạm dụng.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho rằng, cần mở rộng quyền của viên chức để đồng bộ với các luật chuyên ngành, song phải rà soát kỹ điều khoản “viên chức không được làm” nhằm tránh lạm dụng. Ông cũng nhấn mạnh việc quy định vấn đề hợp đồng với viên chức là rất quan trọng, để chuyển nhận thức từ “viên chức suốt đời” sang làm việc theo thời hạn, theo việc.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định, Luật Viên chức sửa đổi năm 2025 là bước tiến lớn trong hiện đại hóa quản lý nguồn nhân lực công vụ tại Việt Nam. Dự thảo không chỉ khắc phục bất cập cũ như “biên chế suốt đời”, cơ chế cứng nhắc mà còn mở ra không gian sáng tạo cho đơn vị sự nghiệp công lập. Với tinh thần như vậy, Chủ tịch Quốc hội đánh giá dự thảo Luật đủ điều kiện để trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10 nhằm tiếp tục phục vụ cho việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội lưu ý Luật phải đảm bảo tính minh bạch, chống lạm dụng trong tuyển dụng. Quy định linh hoạt, nhưng phải đảm bảo tiêu chuẩn đầy đủ. Cán bộ là gốc của công việc, chọn cán bộ phải đủ đức, đủ tài, đủ tâm, đủ sức. Hiện nay, quy định của Đảng đã có đánh giá 3 tháng một lần, vậy thì viên chức cũng phải được đánh giá xem hoàn thành hay không hoàn thành, không phải tuyển vào là ở trong bộ máy suốt đời.

Đồng thời, theo Chủ tịch Quốc hội, mở rộng quyền của viên chức phải cân bằng với trách nhiệm bảo vệ quyền và lợi ích chung. Xây dựng đội ngũ viên chức chuyên nghiệp, minh bạch, gắn với chuyển đổi số là yêu cầu tất yếu.

Hoàng Yến