Chớ xem thường khi trẻ có vấn đề về chức năng điều hành

Khi mới sinh, bộ não của trẻ có kích thước chỉ bằng 1/4 não của người trưởng thành. Nhưng đến năm 2 tuổi, cơ quan trung ương này đã đạt tới 3/4 kích thước của người lớn.

Các chuyên gia cũng cho rằng, đến 5 tuổi, kích thước bộ não của trẻ đã rất gần với kích thước và khối lượng của người lớn.

Hiểu rõ về đặc điểm phát triển não bộ giai đoạn này của trẻ sẽ giúp bố mẹ có những can thiệp để con phát triển. Bên cạnh chú trọng về dinh dưỡng, nâng cao trí não trẻ cũng là nhiệm vụ cần được ưu tiên giai đoạn này.

Trẻ được can thiệp, phát triển sớm các kỹ năng sẽ cho hiệu quả hơn, trong đó có kỹ năng chức năng điều hành.

Kỹ năng chức năng điều hành (EFS - executive function skill) được đánh giá vô cùng quan trọng với sự phát triển của con người. Các kỹ năng này bao gồm quá trình tư duy, nhận thức để lập kế hoạch, sắp xếp thứ tự ưu tiên, tổ chức, giải quyết vấn đề, tự điều chỉnh hành vi và cảm xúc, thích nghi, ứng biến với các tình huống mới...

Ở trẻ em, kỹ năng EFS đóng một vai trò quan trọng ảnh hưởng đến thành tích học tập, sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Các chuyên gia cho rằng, kỹ năng này liên quan tích cực đến tương lai của trẻ như tương tác xã hội, thành công trong công việc và sự hòa hợp trong hôn nhân.

Ngược lại, nếu kỹ năng EFS kém, trẻ sẽ gặp phải những khó khăn như: Kỹ năng độc lập kém, tính tự giác kém, gặp khó khăn khi giải quyết các vấn đề phát sinh trong các tình huống khi chơi. Trẻ dễ bốc đồng, dễ bị phân tâm hoặc mất hứng thú, tự điều chỉnh kiểm soát cảm xúc kém và không tích cực theo đuổi mục tiêu đến cùng.

Theo TS Adele Diamond - Khoa Tâm thần, Đại học British Columbia, Mỹ, các biện pháp can thiệp để phát triển kỹ năng điều hành EFS cho trẻ hiệu quả bao gồm vận động thể chất, đào tạo nhận thức và phát triển não bộ.

Vận động thể chất: Vận động thể chất làm tăng nguồn cung cấp máu cho não, chống lại sự suy giảm tinh thần và các bệnh thoái hóa thần kinh và khuyến khích sự tăng trưởng và phát triển của các tế bào thần kinh mới.

Rất nhiều môn thể thao trẻ có thể tham gia như bóng đá, bóng rổ, đạp xe; kéo co, leo núi…

Đào tạo nhận thức: Phương pháp giáo dục này tập trung vào việc dạy các kỹ năng tự điều chỉnh và giao tiếp xã hội hoặc tương tác của cha mẹ với con, tương tác của trẻ và những người xung quanh.

Phát triển não bộ: Chất béo chiếm 60% phần vật chất não bộ trong đó chủ yếu là omega, bổ sung từ sớm có thể giúp trẻ phát triển kỹ năng, thông minh hơn. Các nhà khoa học khuyên dùng omega thực vật bởi không tanh, chứa ALA (khi vào cơ thể chuyển hóa thành DHA và EPA) và chứa vitamin E tự nhiên.

Trẻ có vấn đề về chức năng điều hành thể hiện qua nhiều dấu hiệu và triệu chứng. Phụ huynh lưu tâm đến con nhiều hơn để có thể nhận thấy bất thường. Dưới đây là các dấu hiệu phổ biến sau:

- Trẻ thường phải loay hoay để tìm cách bắt đầu thực hiện một việc nào đó.

- Không xác định được lượng thời gian cần thiết để hoàn thành công việc, kỹ năng quản lý thời gian kém.

- Làm mọi việc một cách nhanh chóng và cẩu thả hoặc chậm chạp và không hoàn chỉnh.

- Gặp khó khăn trong việc áp dụng những góp ý vào một việc làm nào đó.

- Gặp khó khăn trong việc tập trung chú ý, dễ bị xao lãng.

- Cần được hướng dẫn nhiều lần.

- Thường xuyên không tìm được từ ngữ để giải thích chi tiết cho điều gì đó.

Khi não bộ của trẻ tiếp tục phát triển, những triệu chứng của các vấn đề về chức năng điều hành cũng sẽ thay đổi theo. Phụ huynh cần có chương trình can thiệp sớm có thể tìm ra biện pháp giúp trẻ tận dụng những thế mạnh, hỗ trợ cho yếu điểm ngay từ khi trẻ còn nhỏ.

Ngọc Trang