Chống lãng phí nhìn từ chủ trương 'dân biết, dân bàn, dân làm, dân giám sát, dân thụ hưởng'

Chống lãng phí nhìn từ chủ trương “dân biết, dân bàn, dân làm, dân giám sát, dân thụ hưởng”

PGS.TS Bùi Hoài Sơn
Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục

____________

Tối 12.11, dự Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc tại phường Quán Thánh (Hà Nội), Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, các địa phương, trong đó có Hà Nội, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong công tác phòng, chống lãng phí; mỗi người dân tăng cường thực hành và giám sát việc tiết kiệm, chống lãng phí. Thông điệp của Tổng Bí thư cho thấy, chống lãng phí không chỉ là trách nhiệm của chính quyền, mà còn là một phần không thể thiếu trong ý thức và hành động của mỗi công dân.

Tiết kiệm nguồn lực, xây dựng văn hóa xã hội

Khi gắn kết cuộc đấu tranh phòng, chống lãng phí với chủ trương "dân biết, dân bàn, dân làm, dân giám sát, dân thụ hưởng”, chúng ta không chỉ hướng đến việc tiết kiệm và tối ưu hóa nguồn lực, mà còn mở ra con đường để người dân tham gia tích cực vào các hoạt động công, trở thành những người giữ gìn và bảo vệ tài sản chung. Chống lãng phí, vì thế, trở thành một phong trào sâu rộng mà người dân vừa là người thực hiện, vừa là người giám sát và hưởng thụ kết quả, từ đó thúc đẩy toàn xã hội cùng nhau bảo vệ và phát triển các giá trị bền vững của quốc gia cho kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Công cuộc chống lãng phí mang ý nghĩa vô cùng quan trọng trong thúc đẩy phát triển bền vững của đất nước. Bởi đây không chỉ là việc tiết kiệm nguồn lực mà còn là nền tảng để xây dựng một văn hóa xã hội và ý thức cộng đồng trách nhiệm.

Về kinh tế, chống lãng phí giúp tối ưu hóa nguồn lực, điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nguồn lực quốc gia là hữu hạn và cần được phân bổ hợp lý. Khi các tài nguyên từ tài chính, cơ sở vật chất đến nhân lực đều được sử dụng hiệu quả, sẽ tạo điều kiện để đầu tư vào những lĩnh vực cốt lõi như giáo dục, y tế và công nghệ - các yếu tố thiết yếu thúc đẩy tăng trưởng dài hạn. Một nền kinh tế có ý thức tiết kiệm sẽ tăng cường sức chống chịu trước các biến động toàn cầu và đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển bền vững.

Ở phương diện văn hóa và xã hội, chống lãng phí là cơ hội để xây dựng một lối sống dựa trên sự tiết kiệm, trách nhiệm và tự giác. Khi từng cá nhân, gia đình, và tổ chức đều có ý thức không lãng phí, xã hội sẽ hình thành nên các giá trị bền vững, tôn trọng nguồn lực và thúc đẩy những chuẩn mực ứng xử tích cực. Điều này không chỉ đóng góp cho thế hệ hiện tại mà còn lưu truyền những giá trị quý giá cho các thế hệ sau, củng cố bản sắc văn hóa Việt Nam.

Chống lãng phí không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là con đường xây dựng giá trị văn hóa, bảo vệ môi trường và tạo dựng niềm tin vững chắc cho tương lai.

Đối với môi trường, chống lãng phí là yếu tố trọng yếu giúp bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và giảm thiểu những tác động tiêu cực của con người lên môi trường sống. Việc tối ưu hóa khai thác tài nguyên, hạn chế rác thải và khí thải không chỉ góp phần giảm ô nhiễm mà còn giúp bảo vệ hệ sinh thái, gìn giữ vẻ đẹp tự nhiên của đất nước, đồng thời nâng cao chất lượng sống cho người dân hiện tại và tương lai.

Ở tầm quốc gia, chống lãng phí còn đóng vai trò củng cố lòng tin của nhân dân vào hệ thống chính trị. Khi công cuộc này được triển khai minh bạch và quyết liệt, nó tạo ra niềm tin tích cực rằng nguồn lực quốc gia đang được sử dụng công bằng, hiệu quả, từ đó tăng cường sự đoàn kết và đồng lòng trong hành trình xây dựng, phát triển và bảo vệ đất nước.

Như vậy, công cuộc chống lãng phí không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là con đường xây dựng giá trị văn hóa, bảo vệ môi trường và tạo dựng niềm tin vững chắc cho tương lai. Với quyết tâm và ý thức cao, hành động này sẽ xây dựng nền tảng vững bền, đảm bảo sự phát triển cân bằng và bền vững cho Việt Nam.

Người dân - trung tâm trong công cuộc chống lãng phí

Người dân chính là trung tâm trong công cuộc chống lãng phí, bởi đây không chỉ là trách nhiệm của nhà nước hay các tổ chức mà là quyền lợi và bổn phận của mỗi cá nhân trong xã hội. Chủ trương "dân biết, dân bàn, dân làm, dân giám sát, dân thụ hưởng" đã mở ra cơ hội để toàn dân tham gia chủ động vào mọi mặt của việc quản lý và sử dụng nguồn lực, góp phần giảm thiểu lãng phí một cách hiệu quả và bền vững.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tặng quà cho tập thể phường Quán Thánh và trao 22 suất quà chúc mừng các cặp đôi ông bà chung sống hạnh phúc trên 50 năm, là gia đình văn hóa tiêu biểu trên địa bàn. Ảnh: Lâm Hiển

Người dân hiểu rõ nhất về những lãng phí trong cộng đồng, khi họ được "biết" thông tin minh bạch về việc sử dụng tài nguyên, ngân sách và các công trình công cộng. Việc cung cấp thông tin rõ ràng giúp người dân thấy được mục tiêu và ý nghĩa của các dự án, tạo dựng niềm tin vào chính sách và giảm thiểu tình trạng lãng phí do thiếu minh bạch hoặc hiểu lầm.

Khi "dân bàn", nghĩa là người dân có cơ hội đóng góp ý kiến vào các quyết sách, từ góc nhìn của những người thụ hưởng trực tiếp. Điều này giúp các cơ quan quản lý đưa ra các quyết định sát thực tế hơn, đáp ứng nhu cầu của địa phương và tránh được tình trạng công trình xây dựng không hiệu quả, giúp tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực.

Vai trò của "dân làm" nhấn mạnh sự tham gia trực tiếp của người dân vào việc triển khai và quản lý tài sản công. Khi người dân chủ động tham gia vào các dự án như bảo quản công trình văn hóa, tiết kiệm năng lượng, họ không chỉ có trách nhiệm mà còn gắn bó và sẵn sàng bảo vệ những giá trị chung của cộng đồng mình.

Sự tham gia của người dân không chỉ nâng cao hiệu quả chống lãng phí mà còn xây dựng niềm tin vào chính quyền, lan tỏa tinh thần trách nhiệm cộng đồng.

Yếu tố "dân giám sát" là một trong những trụ cột chống lãng phí hiệu quả, vì khi có sự giám sát từ cộng đồng, các hoạt động sử dụng tài nguyên và tài sản công sẽ được thực hiện minh bạch, tránh được tình trạng lãng phí và thiếu trách nhiệm. Vai trò giám sát của người dân giúp phát hiện sớm những bất cập, điều chỉnh kịp thời các sai lệch trong quá trình quản lý và đảm bảo các nguồn lực được khai thác tối ưu.

Còn "dân thụ hưởng" là mục tiêu lớn của công cuộc chống lãng phí, bởi khi các nguồn lực được quản lý hiệu quả, chính người dân là người trực tiếp thụ hưởng. Họ sẽ có cơ hội tiếp cận các công trình chất lượng, dịch vụ công tốt và môi trường sống trong lành, tạo ra những giá trị bền vững cho hiện tại và tương lai.

Sự tham gia của người dân không chỉ nâng cao hiệu quả chống lãng phí mà còn xây dựng niềm tin vào chính quyền, lan tỏa tinh thần trách nhiệm cộng đồng. Chủ trương "dân biết, dân bàn, dân làm, dân giám sát, dân thụ hưởng" là một phương thức thiết thực để mọi người cùng chung tay bảo vệ nguồn lực, đóng góp vào sự phát triển bền vững cho các thế hệ mai sau.

Hành động nhỏ tạo ra thay đổi tích cực

Để phát huy vai trò của người dân trong công cuộc chống lãng phí, việc xây dựng một văn hóa chống lãng phí cần được đặt lên hàng đầu. Điều này không chỉ đòi hỏi cam kết từ phía các cơ quan quản lý, mà còn cần tạo điều kiện để mỗi người dân thấy rõ trách nhiệm của mình và hiểu rằng từng hành động nhỏ đều có thể tạo ra thay đổi tích cực cho xã hội.

Trước tiên, giáo dục về chống lãng phí cần được lồng ghép vào hệ thống giáo dục từ sớm. Từ nhà trường, các tổ chức cộng đồng đến gia đình, người dân cần được truyền đạt ý thức về giá trị của tài nguyên quốc gia và tầm quan trọng của việc tiết kiệm, tránh lãng phí. Những chương trình này không chỉ cung cấp kiến thức mà còn giúp hình thành thói quen và tư duy tích cực về quản lý tài nguyên bền vững. Khi xem tiết kiệm là một phần của văn hóa sống, mỗi cá nhân sẽ ý thức hơn trong việc bảo vệ và sử dụng tài sản công hợp lý.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại Ngày hội. Ảnh: Lâm Hiển

Xây dựng các kênh thông tin minh bạch và dễ tiếp cận cũng là một giải pháp quan trọng. Các chính sách, ngân sách, tiến độ của các công trình công cộng cần được công khai qua các kênh truyền thông như báo chí và mạng xã hội, để người dân không chỉ nắm rõ thông tin mà còn có thể đóng góp ý kiến và tham gia giám sát. Khi hiểu rõ tình hình sử dụng nguồn lực, người dân sẽ chủ động và tích cực hơn trong các hoạt động chống lãng phí.

Khuyến khích các phong trào tiết kiệm và bảo vệ tài nguyên tại cộng đồng là phương pháp hiệu quả để gắn kết người dân với phong trào chống lãng phí. Những hoạt động như "Ngày không rác thải," các chương trình tiết kiệm điện, nước, hay bảo vệ các công trình công cộng sẽ giúp người dân ý thức rõ vai trò của mình trong việc bảo vệ tài sản chung. Đặc biệt, khi phong trào này được hỗ trợ bởi các tổ chức và chính quyền địa phương, hiệu quả lan tỏa sẽ càng mạnh mẽ.

Xây dựng văn hóa chống lãng phí là một hành trình bền bỉ để tạo dựng một cộng đồng có trách nhiệm với tương lai.

Tăng cường vai trò giám sát của cộng đồng là yếu tố thiết yếu trong xây dựng văn hóa chống lãng phí. Khi người dân có cơ chế và công cụ giám sát việc sử dụng ngân sách công, họ sẽ có động lực giữ cho các công trình, dự án được triển khai minh bạch và hiệu quả. Các nhóm giám sát cộng đồng, kết hợp với các công nghệ như ứng dụng phản ánh lãng phí, là phương tiện hiệu quả để người dân có thể phản hồi nhanh chóng và chính xác về tình trạng lãng phí tài sản công.

Cuối cùng, để văn hóa chống lãng phí thấm sâu vào đời sống, các cơ quan nhà nước cần nêu gương trong việc quản lý và sử dụng nguồn lực công một cách tiết kiệm. Khi các tổ chức công, từ lãnh đạo đến nhân viên, thực hiện nguyên tắc tiết kiệm và chống lãng phí, họ sẽ trở thành tấm gương sáng cho cộng đồng, từ đó lan tỏa tinh thần tiết kiệm và tạo lòng tin mạnh mẽ, góp phần nâng cao ý thức chống lãng phí trong toàn xã hội.

Xây dựng văn hóa chống lãng phí là một hành trình bền bỉ để tạo dựng một cộng đồng có trách nhiệm với tương lai, nơi mỗi cá nhân nhận thức rằng hành động của mình, dù nhỏ, cũng góp phần quan trọng trong việc bảo vệ nguồn tài nguyên quý giá của đất nước.