Chóng mặt, nhức đầu.. cảnh giác với hẹp động mạch cảnh

Do vậy, động mạch cảnh được xếp vào một trong những vị trí trọng yếu nhất luôn cần có sự quan tâm chăm sóc đặc biệt, mọi sự cản trở của dòng chảy này sẽ gây nên các bệnh lý như thiếu máu não với triệu chứng chóng mặt, nhức đầu … nặng hơn là đột quỵ.

Nguyên nhân gây hẹp động mạch cảnh

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng hẹp động mạch cảnh trong đó thường gặp là do mảng xơ vữa bám trên thành động mạch. Đây là hậu quả của một quá trình lắng đọng và kết dính của các chất béo, cholesterol, canxi cũng như các chất khác … vào thành mạch, các mảng xơ vữa này tăng kích thước theo thời gian (nếu không điều trị) gây nên tình trạng hẹp lòng mạch và suy giảm lưu lượng máu lưu thông lên não.

Đau đầu, chóng mặt cảnh giác với hẹp động mạch cảnh. Ảnh minh họa

Yếu tố nguy cơ hẹp động mạch cảnh có nhiều, mặc dù không phải là nguyên nhân trực tiếp gây bệnh nhưng các yếu tố này làm tăng khả năng mắc bệnh động mạch cảnh lên nhiều lần. Một số yếu tố nguy cơ của bệnh động mạch cảnh bao gồm:

Người cao tuổi: Động mạch cảnh trở nên kém linh hoạt hơn và dễ tổn thương ở những người lớn tuổi. Người bệnh trên 80 tuổi chiếm khoảng 10% tổng số các trường hợp, trong khi nhóm bệnh nhân trên 50 tuổi chỉ chiếm 1%.
Rối loạn chuyển hóa mỡ máu: nồng độ cao của LDL- cholesterol và triglycerides tạo điều kiện lắng đọng các các mảng xơ vữa.
Tăng huyết áp: Áp lực lớn tác động lên thành động mạch trong thời gian dài gây tổn thương thành mạch.
Đái tháo đường: Bệnh đái tháo đường gây nên tình trạng giảm hiệu quả trong quá trình chuyển hóa chất béo, tăng nguy cơ mắc phải tình trạng xơ vữa mạch máu, trong đó có xơ vữa động mạch cảnh.
Hút thuốc lá: Hoạt chất nicotine có trong thuốc lá kích thích và gây tổn thương cho lớp nội mạc của động mạch cảnh. Hút thuốc lá còn là nguyên nhân làm tăng nhịp tim và huyết áp.
Tiền sử gia đình có người bị bệnh động mạch cảnh hay mạch vành.
Béo phì: Cân nặng tăng quá mức làm tăng nguy cơ phải đối diện với nhiều bệnh lý khác nhau, bao gồm tăng huyết áp, xơ vữa động mạch và đái tháo đường.
Ít vận động: Tăng nguy cơ tổn thương động mạch do bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường và béo phì.

Cũng vì các yếu tố nguy cơ này mà người mắc bệnh hẹp động mạch cảnh cũng thường mắc đồng thời các bệnh về mạch vành, bệnh về mạch máu ngoại biên … và ngược lại.

Các dấu hiệu nhận biết hẹp động mạch cảnh

Bệnh động mạch cảnh trong giai đoạn sớm rất khó phát hiện vì triệu chứng khá nhẹ và mơ hồ, người bệnh dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác (chóng mặt, nhức đầu do thời tiết, do mất ngủ, lo lắng, căng thẳng ….).

Bệnh động mạch cảnh sẽ diễn tiến chậm và âm thầm cho đến khi gây thiếu hụt máu đến não. Tùy theo mức độ thiếu hụt máu lên não (mức độ hẹp động mạch cảnh) mà có các biểu hiện tương ứng trên lâm sàng như cơn thiếu máu não thoáng qua, suy giảm chức năng thần kinh, hoặc nặng hơn là đột quỵ.

Cơn thiếu máu não thoáng qua: đây là dấu hiệu cảnh báo sớm và rất quan trọng đối với đột quỵ. Biểu hiện lâm sàng với tình trạng suy giảm chức năng thần kinh khu trú (tê yếu tay chân 1 bên, mù 1 bên, nói khó, chóng mặt…) tiến triển trong khoảng thời gian ngắn vài phút, sau đó bình thường trở lại. Đôi khi có thể kép dài hơn, nhưng không quá 24 giờ.

Những dấu hiệu suy giảm chức năng thần kinh như trên với mức độ nặng hơn ngay từ đầu hoặc kéo dài (trên 24 giờ) là biểu hiện chắc chắn của đột quỵ, thường có các triệu chứng như sau:

Đột ngột yếu liệt tay chân hoặc các cơ vùng mặt, thường chỉ thấy ở đối bên với bên bán cầu não bị tổn thương (tương ứng với bên hẹp động mạch cảnh).
Đột ngột có bất thường về nói và hiểu ngôn ngữ.
Đột ngột nhìn không rõ ở một hoặc cả hai mắt, tình trạng có thể tạm thời hoặc vĩnh viễn.
Chóng mặt, mất thăng bằng.
Đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân

Tóm lại: Hẹp động mạch cảnh là căn bệnh nguy hiểm nhưng rất khó nhận biết do bệnh không biểu hiện triệu chứng hoặc các triệu chứng mơ hồ, dễ nhầm lẫn với các bệnh thông thường khác. Do đó, các đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao cần thường xuyên thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín để sớm phát hiện và điều trị.

Khi có những triệu chứng nhẹ như chóng mặt, xây xẩm, khiến người bệnh lơ là, nhưng chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến bệnh nhân bị nhồi máu não. Rất nhiều trường hợp tai biến mạch máu não khi đến bệnh viện đã muộn. Vì thế, bệnh nhân mắc các bệnh lý mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu nhiều năm hoặc những người mang yếu tố nguy cơ khác gồm: người hút thuốc lá, béo phì, mỡ máu cao, ít vận động, chế độ ăn nhiều đường, nhiều chất béo… nên đi kiểm tra động mạch cảnh.

BS Dương Chí Lực - BVĐK Trung ương Quảng Nam