Chủ động đa dạng thị trường, xây dựng lợi thế cạnh tranh từ thương hiệu gạo Việt

Việt Nam đã khẳng định vị thế trên thị trường xuất khẩu gạo toàn cầu khi vươn lên vị trí thứ 3 thế giới về khối lượng xuất khẩu gạo (vào cuối năm 2024). Mặc dù kết quả 8 tháng của năm 2025, ngành lúa gạo đã xuất khẩu khoảng 6,3 triệu tấn gạo, đạt gần 80% kế hoạch năm 2025 (dự kiến xuất khẩu trên 8 triệu tấn), song, vì lý do khách quan, một số thị trường gạo xuất khẩu lớn của ta có khả năng bị thu hẹp, cơ quan chức năng khuyến cáo doanh nghiệp cần chủ động đa dạng thị trường, xây dựng lợi thế cạnh tranh từ thương hiệu gạo Việt Nam.

Phân tích về diễn biến thị trường những tháng cuối năm, ông Trần Xuân Hà - Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết, trước một số tác động đáng kể như Philippines tạm dừng nhập khẩu gạo Việt Nam trong 60 ngày (kể từ ngày 1/9/2025), đồng thời, thị trường Indonesia cũng giảm nhập khẩu sau khi Chính phủ nước này tuyên bố ngừng nhập khẩu gạo trong năm 2025 khiến những doanh nghiệp chủ yếu xuất khẩu sang các thị trường này ít nhiều gặp khó khăn, Hiệp hội đã sớm có các biện pháp chủ động trước các diễn biến mới của thị trường.

Ông Hà chia sẻ: "Hiệp hội Lương thực Việt Nam cũng đã kịp thời thông tin với các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo, yêu cầu các hội viên, đặc biệt là các thương nhân xuất khẩu thận trọng, bình tĩnh trong tình hình mới. Đồng thời, chủ động trong việc khai thác thị trường, tìm kiếm khách hàng, thị trường mới để không phụ thuộc vào thị trường Philippines trong hai tháng tới; và tích cực mua tạm trữ lúa gạo cho bà con nông dân, đặc biệt là nghiêm túc thực hiện quy định tại Nghị định số 107 về kinh doanh xuất khẩu gạo của Chính phủ trong vấn đề về tạm trữ lúa gạo xuất khẩu".

Nửa đầu năm 2025 Philippines chỉ sản xuất được hơn 9 triệu tấn lúa, trong khi mục tiêu cả năm 2025 ở mức 20,46 triệu tấn. (Ảnh minh họa)

Thời gian qua, hạt gạo Việt Nam đã được mở rộng xuất khẩu sang các thị trường như Trung Đông, châu Phi, Tây Á... Theo nhiều doanh nghiệp, để xuất khẩu với khối lượng lớn, doanh nghiệp vẫn cần tập trung khai thác các thị trường truyền thống, có nhu cầu cao về gạo và đã có hiệp định thương mại gạo với Việt Nam. Song, trước áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt với gạo Thái Lan, Ấn Độ, Pakistan… doanh nghiệp đồng thời phải làm tốt 3 việc, đó là: nâng cao chất lượng, giá thành và chất lượng dịch vụ. Doanh nghiệp cũng cần tận dụng sự đa dạng của các chủng loại gạo Việt, trong đó có nhiều loại gạo thơm có chất lượng cao để đa dạng hóa thị trường.

Ông Lê Hà Phong - Giám đốc Công ty TNHH Manoramas, đơn vị chủ yếu xuất khẩu gạo sang Philippines (với hơn 90% sản lượng xuất khẩu của doanh nghiệp là sang thị trường này), chia sẻ kinh nghiệm từ thực tế hoạt động của doanh nghiệp: "Hiện tại bây giờ doanh nghiệp đầu tiên nên đa dạng thị trường, thứ hai là nên nắm bắt thông tin kịp thời từ các phía đối tác, đặc biệt là doanh nghiệp nào làm Philippines thì nên theo sát tình hình của các chính sách của nước này; bởi vì thường thì mọi năm họ đều đều ngưng nhập - có thời điểm vào tháng 3 và tháng 9 thì họ sẽ đều ngưng, mình cũng phải cẩn thận những thời điểm đó khi ký hợp đồng. Đồng thời Việt Nam cũng sẽ phải chọn lọc đối tác, làm việc rất rõ ràng với các đối tác về các điều khoản của hợp đồng".

Bà Bùi Thanh Tâm, Chủ tịch Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood1) cũng cho rằng, hoàn toàn không lo ngại đối với gạo Việt Nam những tháng cuối năm. Từ thực tế xuất khẩu gạo nhiều năm qua cho thấy, việc chủ động mở rộng thị trường nhằm giảm phụ thuộc vào một vài thị trường đơn lẻ là vô cùng cần thiết.

Theo bà Tâm: "Một điều rất yên tâm là chất lượng gạo Việt Nam hiện nay tốt, cho nên không bán ra thị trường này chúng ta bán ra thị trường khác. Philippines là một thị trường nhập khẩu gạo Việt Nam rất lớn, theo đánh giá của chúng tôi là tiếp tục được ổn định, họ chỉ dừng trong khoảng thời gian ngắn, sau đấy thì cuối năm là đến thời điểm lễ hội và thời điểm Giáng sinh nên việc nhập lại là khả năng là trong tầm tay.

Hiện nay đối với doanh nghiệp, ví dụ như doanh nghiệp của Tổng công ty lương thực miền Bắc chúng tôi liên tục trong 3 tuần vừa rồi tổ chức những đợt tạm trữ để mua đưa vào kho với mục đích lớn nhất - thu mua cho bà con nông dân. Thứ hai là để tạo nguồn tồn kho để khi mà Philippines họ mở lại thì mình có gạo để bán và đặc biệt nữa là các thị trường hiện nay mình cũng đang bám vào thì bây giờ cố gắng làm sao bán được tăng hơn nữa".

Đồng quan điểm này, ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương nhấn mạnh, để trở thành nước xuất khẩu gạo đứng thứ 3 thế giới, góp phần quan trọng đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và thế giới có vai trò hết sức quan trọng của bà con nông dân sản xuất gạo. Vì vậy, để đảm bảo các nhiệm vụ quan trọng này cũng đồng nghĩa phải đảm bảo hoạt động sản xuất gắn với an sinh cho người trồng lúa phải được đặt lên hàng đầu.

Với chức năng quản lý nhà nước về hoạt động xuất nhập khẩu, ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết: "Bộ Công Thương luôn chỉ đạo các Thương vụ Việt Nam nước ngoài cũng như khuyến cáo doanh nghiệp tận dụng các thị trường, bạn hàng cũ (truyền thống), ở đây có thể nói đến những thị trường/quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, EU và các quốc gia khác.

Bộ Công Thương cũng luôn tích cực đàm phán các thỏa thuận thương mại gạo, như chúng ta cũng đã biết nhân chuyến thăm của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn sang Senegal (23/7/2025) Việt Nam cũng đã ký được Bản ghi nhớ về thương mại gạo 100.000 tấn... Hiện nay, Bộ Công Thương cũng đang chỉ đạo các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tích cực tìm kiếm bạn hàng cũng như tìm các thị trường mới như Trung Đông, châu Phi, Tây Á, Nam Á để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu gạo. Đây cũng là giải pháp để giúp cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo không bỏ chung tất cả trứng vào một giỏ…".

Việt Nam đã khẳng định vị thế trên thị trường xuất khẩu gạo toàn cầu khi vươn lên vị trí thứ 3 thế giới về khối lượng xuất khẩu gạo (vào cuối năm 2024).

Bà Trần Thanh Hương - Thương vụ Ấn Độ kiêm nhiệm thị trường Bangladesh thông tin, thị trường Bangladesh ưa thích gạo đồi, hạt dài, gạo thơm... nên doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung nghiên cứu thị hiếu người dùng để đưa ra chiến lược bài bản nhằm tiếp cận thị trường nhiều tiềm năng này. Bởi, nhu cầu gạo năm 2025 của Bangladesh dự kiến vào khoảng 38 triệu tấn, tăng 0,5 triệu tấn so với năm 2024, và dự báo dài hạn Bangladesh sẽ thiếu hụt khoảng 3,6 triệu tấn gạo vào năm 2030, nhu cầu gạo của nước này sẽ lên tới 42 triệu tấn vào năm 2050".

Tại Hội nghị xuất khẩu gạo, triển khai Công điện số 160 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và ổn định thị trường gạo mới đây, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh 5 nhóm giải pháp trọng tâm, trong đó “phải vừa củng cố thị trường truyền thống, vừa mở cửa thị trường mới để không chỉ có hàng giao ngay mà còn nâng vị thế hạt gạo Việt trên trường quốc tế”.

"Tiếp tục đàm phán, ký kết mới, hoặc nâng cấp các thỏa thuận sẵn có về thương mại gạo với các nước, nhất là các nước có tiềm năng lớn, các nước có hiệp định thương mại tự do với nước ta. Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo cần phải chú trọng duy trì chất lượng sản phẩm, chất lượng không ổn định, không đáp ứng nhu cầu thị hiếu, nhu cầu tiêu dùng của người tiêu dùng của nước nhập khẩu thì điều đó rất là khó khăn cho chúng ta trong dài hạn; Tiếp tục nghiên cứu thị trường, đáp ứng tối đa các tiêu chuẩn mà nước nhập khẩu đưa ra; Đồng thời coi việc xây dựng, củng cố và quảng bá thương hiệu gạo Việt trong các thị trường xuất khẩu là nhiệm vụ sống còn…" - Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.

Nguyên Long/VOV1