Chủ động kiểm soát, giảm gánh nặng điều trị ung thư

Điều trị thành công bệnh nhân ung thư phổi được phát hiện sớm. Ảnh: BV K.

Căn bệnh ngày càng gia tăng và trẻ hóa

Các thống kê cho thấy, tại Việt Nam, năm 2000 chỉ có 68.000 ca mắc mới, đến năm 2010 tăng lên 125.000 ca – và nay con số này đã gần gấp ba. Điều đó phản ánh tốc độ gia tăng đáng lo ngại”.

Theo các chuyên gia, có ba nhóm nguyên nhân chính làm gia tăng gánh nặng ung thư toàn cầu. Thứ nhất là già hóa dân số, thứ hai là lối sống không lành mạnh, bao gồm hút thuốc, uống rượu, chế độ ăn nhiều thịt đỏ, đồ chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn, ít rau xanh, ít vận động, stress kéo dài. Thứ ba là tác động của ô nhiễm môi trường và hóa chất độc hại. Tất cả đang biến môi trường sống thành “ngòi nổ âm ỉ” của những căn bệnh ung thư hiện đại.

Một yếu tố không thể bỏ qua là thói quen tầm soát thấp. PGS.TS Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, dù y học đã khẳng định, phát hiện sớm giúp điều trị thành công tới 90% các loại ung thư vú, cổ tử cung hay đại tràng, nhưng tại Việt Nam, có tới 70% người bệnh phát hiện ở giai đoạn muộn, khi khối u đã di căn, làm giảm hiệu quả điều trị và tăng chi phí gấp nhiều lần. Điều đó khiến “gánh nặng ung thư” không chỉ là vấn đề của ngành y tế, mà là thách thức của toàn xã hội.

Ung thư không chỉ gây tổn hại sức khỏe mà còn tạo gánh nặng kinh tế lớn cho người bệnh và gia đình. Năm 2023, chi phí thuốc điều trị ung thư vượt 7.500 tỷ đồng, đứng đầu các nhóm chi trả của quỹ bảo hiểm y tế. Trung bình, mỗi bệnh nhân tốn khoảng 176 triệu đồng mỗi năm, trong đó hơn 70% là tiền túi. Với thuốc điều trị đích và miễn dịch thế hệ mới, chi phí có thể lên tới 120–150 triệu đồng mỗi tháng, vượt xa khả năng của đa số người bệnh.

Không dừng lại ở đó, ung thư đang tác động ngày càng mạnh đến thế hệ trẻ. Nhiều bệnh viện tuyến trung ương cho biết, số bệnh nhân ung thư ở độ tuổi 20–35 đang tăng nhanh, trong đó ung thư vú, đại trực tràng, tuyến giáp, gan và dạ dày là phổ biến nhất. Sự thay đổi lối sống – thức khuya, ăn uống thiếu lành mạnh, tiếp xúc nhiều với thiết bị điện tử và ô nhiễm không khí – khiến người trẻ trở thành “mục tiêu mới” của ung thư. Và với họ, nỗi đau không chỉ là thể xác, mà còn là tinh thần: gián đoạn học tập, đánh mất cơ hội nghề nghiệp, khủng hoảng tâm lý và mặc cảm ngoại hình sau hóa trị.

Giảm gánh nặng điều trị

Trước thực tế số ca mắc và tử vong vì ung thư không ngừng tăng, ngành y tế Việt Nam đang nỗ lực chuyển hướng chiến lược từ “đi sau điều trị” sang chủ động kiểm soát bệnh ngay từ giai đoạn sớm.

Theo TS.BS Phạm Tuấn Anh, trong một thập kỷ qua, Việt Nam đã đạt bước tiến lớn về kỹ thuật, từ chẩn đoán hình ảnh, sinh học phân tử đến điều trị đa mô thức. Các công nghệ cao như xạ trị điều biến liều (IMRT, VMAT), phẫu thuật robot, ghép tế bào gốc, điều trị đích và miễn dịch trị liệu đã được triển khai rộng rãi tại các trung tâm ung bướu hàng đầu. Nếu năm 2000 còn cần chuyên gia nước ngoài hỗ trợ, thì nay các bệnh viện như K Trung ương, Bạch Mai, 108, Chợ Rẫy, Trung ương Huế đã làm chủ hoàn toàn công nghệ. Cùng với đó, hệ thống 11 bệnh viện chuyên khoa và hơn 70 đơn vị vệ tinh giúp người dân vùng xa được tiếp cận điều trị kịp thời, không phải chuyển tuyến lên Hà Nội hay TPHCM.

Để góp phần giảm gánh nặng tài chính, TS.BS Ông Thế Duệ - Viện Chiến lược và chính sách y tế cho biết, Bộ Y tế đang hướng tới cơ chế đánh giá công nghệ y tế (HTA) nhằm xác định hiệu quả – chi phí – lợi ích xã hội trước khi đưa thuốc mới vào danh mục chi trả. Một số đề xuất như thỏa thuận chia sẻ rủi ro giữa doanh nghiệp dược và cơ quan bảo hiểm cũng đang được nghiên cứu, nhằm giúp bệnh nhân có thể tiếp cận thuốc tiên tiến hơn mà vẫn bảo đảm tính bền vững của quỹ BHYT.

Cùng đó, các chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của chương trình sàng lọc quốc gia đối với những bệnh ung thư phổ biến như vú, cổ tử cung, đại trực tràng và gan. Cùng với đó là mở rộng tiêm vaccine phòng viêm gan B và HPV, hai nguyên nhân gây ra phần lớn các ca ung thư gan và cổ tử cung tại Việt Nam. Các giải pháp này không chỉ giúp giảm tỷ lệ mắc mới mà còn góp phần tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng chi phí điều trị mỗi năm.

Đức Trân