Chủ mưu vụ khủng bố 11/9 từng lọt khỏi tay FBI

"Nhân vật đó là mục tiêu theo dõi của tôi", ông Frank Pellegrino nói.

Là nhân viên điều tra chống khủng bố của FBI, ông Pellegrino đang ở một khách sạn tại Malaysia khi chứng kiến hai chiếc máy bay bị không tặc kiểm soát lao vào tòa tháp đôi Trung tâm Thương mại Thế giới (WTC) qua màn hình TV hôm 11/9/2001.

Điều đầu tiên mà ông nghĩ là: "Chúa ơi, đó chắc chắn là Khalid Sheikh Mohammed".

Khalid Sheik Mohammed sau khi bị bắt vào tháng 3/2003 ở Pakistan. Ảnh: AP.

Kiến trúc sư trưởng của vụ 11/9

Mục tiêu của vụ tấn công trùng khớp với tham vọng của Mohammed, và ông Pellegrino biết rõ điều đó.

Nhân viên FBI này từng theo đuổi Mohammed trong gần 3 thập kỷ. Tuy nhiên, người được coi là kiến trúc sư trưởng của vụ khủng bố 11/9 vẫn chưa bị kết án.

Một luật sư cho Mohammed nói với BBC rằng rất có thể sẽ phải mất thêm 20 năm nữa cho đến khi vụ án được hoàn tất.

Sau khi vụ khủng bố 11/9 xảy ra, Osama bin Laden, người vào lúc đó là thủ lĩnh của al-Qaeda được coi là chủ mưu. Nhưng trên thực tế, Khalid Sheik Mohammed mới chính là kiến trúc sư trưởng của vụ tấn công này.

Chính Mohammed, hay còn được biết đến với tên gọi KSM, là người đã nảy ra ý tưởng đào tạo các tên không tặc lái máy bay để đâm vào những tòa tháp chọc trời ở Mỹ và mang kế hoạch này tới al-Qaeda.

Kế hoạch ban đầu của KSM thậm chí còn có cả việc cướp thêm một chiếc máy bay nữa, hạ cánh tại một sân bay lớn ở Mỹ và từ đường băng, những kẻ khủng bố sẽ trả lời phỏng vấn truyền thông và giải thích tại sao nước Mỹ bị tấn công. Osama bin Laden được cho là đã từ chối ý tưởng này, cho rằng nó "quá phức tạp".

Sinh ra ở Kuwait, KSM từng đi du học tại bang North Carolina vào thập niên 1980 trước khi quay trở lại Afghanistan. Nhiều năm trước khi vụ khủng bố 11/9 diễn ra, chính Frank Pellegrino là người được giao nhiệm vụ theo dõi KSM.

Ông Pellegrino được FBI giao nhiệm vụ điều tra vụ đánh bom tòa tháp WTC vào năm 1993. Đó là lúc cái tên KSM lần đầu tiên được giới chức Mỹ để ý, vì đây là người đã chuyển tiền cho một trong những người tham gia vụ đánh bom.

FBI nhận ra tham vọng lớn của Mohammed vào năm 1995, khi ông ta có liên quan đến một âm mưu cho nổ tung nhiều máy bay quốc tế ở khu vực Thái Bình Dương. Đến giữa thập niên 1990, ông Pellegrino và các cộng sự đã phát hiện ra KSM đang ẩn náu ở Qatar.

FBI cử một đội tới Oman và từ đó lên kế hoạch đi qua biên giới để bắt giữ KSM ở Qatar. Máy bay đã sẵn sàng để mang kẻ khủng bố này trở về Mỹ, nhưng đã có phản ứng từ các nhân viên ngoại giao Mỹ.

Ông Pellegrino phải bay tới Qatar để thuyết trình với đại sứ Mỹ và các quan chức khác về cáo buộc nhắm vào KSM với âm mưu khủng bố hàng không. Thế nhưng, ông Pellegrino cho biết các quan chức ngoại giao Mỹ cho rằng việc bắt giữ KSM sẽ gây ảnh hưởng đến quan hệ với Qatar.

"Tôi đoán họ cho rằng điều này sẽ gây nên những chuyện không hay", ông Pellegrino nói.

Vụ đánh bom khủng bố vào tòa nhà WTC năm 1993 được chủ mưu bởi Ramzi Yousef, cháu trai của Khalid Sheik Mohammed. Ảnh: AP.

Trong cuốn sách The Hunt for KSM (Cuộc săn lùng KSM), hai tác giả Terry McDermott và Josh Meyer cho biết mọi vụ tấn công khủng bố nhắm vào Mỹ từ năm 1990 đến 2001 đều ở một mức độ nào đó có sự liên quan của KSM. Hoặc là gia đình của ông ta có liên quan, hoặc là mạng lưới tài chính của ông ta có tham gia, và đôi khi chính KSM đóng một vai trò quan trọng.

Ramzi Yousef, người chủ mưu vụ đánh bom WTC năm 1993 chính là cháu trai của KSM. Một người thân khác của KSM đã tài trợ cho vụ đánh bom vào hộp đêm ở Bali, Indonesia.

Cuối cùng thì đại sứ Mỹ tại Qatar thông báo với ông Pellegrino rằng giới chức Qatar đã mất dấu Mohammed. "Lo lắng, giận dữ và chán nản là cảm xúc lúc đó", ông Pellegrino kể lại.

"Chúng tôi biết rằng vào lúc đó, mình đã lỡ mất một cơ hội", ông Pellegrino nói thêm.

Vẫn chưa bị kết án

Tuy nhiên, đặc vụ FBI cũng cho biết vào giữa những năm 1990, Mohammed không phải là mục tiêu hàng đầu của giới chức Mỹ.

Ông Pellegrino thậm chí không thể đưa Mohammed vào danh sách 10 tội phạm bị truy nã hàng đầu nước Mỹ. "Tôi được thông báo rằng đã có quá nhiều tên khủng bố trong danh sách đó rồi", đặc vụ FBI cho biết.

KSM dường như đã được cảnh báo về việc đang bị giới chức Mỹ để ý, ông ta trốn khỏi Qatar và rời sang Afghanistan.

Trong những năm sau đó, cái tên KSM cứ xuất hiện một cách đầy bất ngờ trong danh bạ điện thoại của những kẻ tình nghi khủng bố bị bắt trên khắp thế giới. Và trong thời gian này, chính ông ta đã tiếp cận Bin Laden với ý tưởng về việc huấn luyện những tên khủng bố để đâm máy bay vào các tòa tháp chọc trời ở Mỹ.

Và rồi thảm kịch ngày 11/9 xảy ra. Mối nghi ngại của Pellegrino đã trở thành hiện thực khi một thành viên chủ chốt của al-Qaeda thừa nhận KSM chính là kiến trúc sư trưởng của vụ tấn công.

"Ai cũng nhận ra rằng chính người mà Frank đang theo dõi đã làm điều đó. Khi chúng tôi phát hiện ra chính là ông ta, không có ai đau khổ hơn tôi", ông Pellegrino kể lại.

Đến năm 2003, Mỹ phát hiện và bắt giữ KSM tại Afghanistan. Ông Pellegrino khi đó hy vọng tội phạm khủng bố này sẽ bị xét xử dựa trên những bằng chứng mà ông đã thu thập được.

Nhưng CIA sau đó đã đưa KSM tới một địa điểm bí mật, nơi sử dụng "các biện pháp thẩm vấn tăng cường" với hy vọng sẽ có thêm thông tin từ ông ta về al-Qaeda.

"Thẩm vấn tăng cường" là cụm từ để chỉ các biện pháp tra tấn dã man mà CIA sử dụng khi đó, nổi tiếng nhất là hình thức "trấn nước" (waterboarding), kiểu tra tấn mà nạn nhân bị trói chặt và bị dội nước vào mặt, làm ngạt thở và hít nước vào phổi, gây ra cảm giác tương tự khi bị ngạt nước và sắp sửa chết đuối.

Mohammed bị trấn nước ít nhất 183 lần. Ông ta cũng bị bơm nước vào trực tràng, giam giữ trong tư thế không thoải mái, bị thiếu ngủ, bắt phải khỏa thân và bị đe dọa rằng các con của ông ta bị giết.

KSM thú nhận nhiều âm mưu trong thời gian này, nhưng một báo cáo của Thượng viện Mỹ sau đó cho thấy phần lớn thông tin này là bịa đặt.

Sau khi các chi tiết về chương trình giam giữ vô nhân đạo của CIA bị rò rỉ, KSM được chuyển tới nhà tù ở căn cứ của Mỹ tại vịnh Guantanamo vào năm 2006. Cuối cùng thì FBI cũng được tiếp cận tội phạm khủng bố khét tiếng này.

Vào tháng 1/2007, Frank Pellegrino đã chạm mặt với nhân vật mà ông đã theo dõi trong một thời gian dài. Ông và KSM ngồi đối diện nhau.

"Tôi muốn cho ông ta biết là tôi đã tham gia vào quá trình theo dõi vào thập niên 1990", ông cho biết, với hy vọng mở ra một cuộc đối thoại nhằm có thêm thông tin về vụ 11/9.

Cựu đặc vụ FBI không hé lộ chi tiết cuộc hội thoại nhưng thừa nhận "ông ta là người rất thú vị, có khiếu hài hước, điều ngạc nhiên nhưng đó là sự thật".

KSM trong phiên tòa xét xử tại vịnh Guatanamo vào năm 2013. Ảnh: AP.

KSM thường được thấy "muốn thu hút sự chú ý" tại các phiên xét xử tại Guantanamo và ông Pellegrino mô tả kẻ tình nghi khủng bố khét tiếng nhất thế giới này giống như một thành viên nhà Kardashian trong khía cạnh muốn được chú ý. Nhưng ông cho biết KSM không cho thấy dấu hiệu hối cải.

Các nỗ lực đưa vụ 11/9 ra phán xét trước công lý đã gặp khó khăn. Một kế hoạch tổ chức phiên xét xử tại Manhattan đã phải dừng lại sau khi vấp phải các phản đối từ công chúng và giới chính trị. "Mọi người hét lên 'Tôi không muốn kẻ này ở sân sau nhà mình. Hãy giam hắn ở Guantanamo đi'", ông Pellegrino - người cũng xuất thân từ New York, cho biết.

Tiếp theo đó là một phiên xét xử quân sự tại Guantanamo. Thế nhưng quy trình bị hoãn lại, lại thêm dịch Covid-19 lan tới nhà tù. Tuần này sẽ có thêm các phiên xét xử nhưng khi nào kết thúc thì vẫn còn là một câu chuyện dài.

Sơn Trần

theo BBC