Chủ tịch Quốc hội chủ trì họp về dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi)

Cùng dự về phía Quốc hội có các Ủy viên Trung ương Đảng: Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định; Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường; Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng; Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga. Về phía Tòa án Nhân dân tối cao có: Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án Nguyễn Hòa Bình; các Phó Chánh án, thành viên Ban Cán sự.

Sự cần thiết phải sửa đổi Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, với tinh thần “Quốc hội đồng hành với các cơ quan từ sớm từ xa”, Lãnh đạo Quốc hội tổ chức phiên họp để nghe Tòa án nhân dân tối cao báo cáo lãnh đạo Quốc hội, các cơ quan có liên quan của Quốc hội về một số nội dung lớn trong Dự thảo Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân (sửa đổi).

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại phiên họp.

Chủ tịch Quốc hội khẳng định, cải cách tư pháp là một trong những trụ cột của hoàn thiện Nhà nước pháp quyền, vì vậy, nội dung trọng yếu của cải cách tư pháp tập trung vào các nhiệm vụ đổi mới tổ chức, hoạt động của hệ thống Tòa án các cấp. Thực hiện Nghị quyết số 27 của Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, Tòa án nhân dân tối cao đã báo cáo và được Quốc hội đồng ý bổ sung chương trình xây dựng Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi).

"Nhiệm vụ sửa đổi Luật tổ chức Tòa án nhân dân tối cao có ý nghĩa hết sức quan trọng. Dự án luật hiện hành đã được ban hành từ năm 2014 đến nay. Đến nay, qua thực tiễn 8, 9 năm thực hiện đã phát huy rất nhiều tác dụng. Tuy nhiên, qua tổng kết đã bộc lộ một số bất cập, hạn chế. Do đó, tinh thần, Luật tổ chức Tòa án Nhân dân (sửa đổi) vừa khắc phục được những bất cập trong hệ thống pháp luật hiện hành về tổ chức hoạt động của Tòa án, nhưng vừa thể hiện quán triệt thể chế hóa Nghị quyết 27 về xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam nói chung, về cải cách tư pháp và về tổ chức hoạt động của tòa án nói riêng." - Chủ tịch Quốc hội cho biết.

Toàn cảnh phiên họp lãnh đạo Quốc hội cho ý kiến đối với dự thảo Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân (sửa đổi).

Tại phiên họp, đại diện của các bộ ngành liên quan, lãnh đạo các Ủy ban của Quốc hội đã cho ý kiến cụ thể về các điều khoản trong dự thảo Luật tổ chức Tòa án nhân dân tối cao (sửa đổi). Theo đó, các ý kiến đều thống nhất cần phải sửa đổi luật này trên cơ sở kế thừa Luật hiện hành và xử lý những bất cập phát sinh trong thực tiễn, đòi hỏi cấp bách, đã chín muồi, có sự thống nhất, đồng thuận cao thì mới đưa vào quy định trong dự thảo Luật. Những vấn đề chưa rõ, còn nhiều ý kiến khác nhau thì cần tiếp tục nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, chưa đưa vào dự thảo Luật này.

Đặc biệt, việc đề xuất sửa đổi các quy định của Luật phải phù hợp với quan điểm, chủ trương của Đảng và trong khuôn khổ quy định của Hiến pháp, phù hợp với đặc điểm của hệ thống chính trị và thực tiễn của nước ta trong giai đoạn mới.

Các đại biểu tại phiên họp.

Phát biểu kết luận, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá cao sự chuẩn bị của Tòa án, các ý kiến phát biểu tâm huyết, nhất là những vấn đề lớn còn ý kiến khác nhau.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, Tòa án nhân dân là trung tâm, xét xử là hoạt động trọng tâm của hoạt động tư pháp. Do đó, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 giữ vị trí, vai trò rất quan trọng trong việc xác định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của các Tòa án với tư cách là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp; quy định về Thẩm phán, Hội thẩm và các chức danh khác của Tòa án, về vấn đề bảo đảm hoạt động của Tòa án nhân dân. Đây là một trong 5 đạo luật về tổ chức bộ máy nhà nước được ban hành ngay sau Hiến pháp 2013 có hiệu lực.

Qua hơn 8 năm thi hành Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, hệ thống Tòa án đã được kiện toàn, phát triển cả về tổ chức và hoạt động; đội ngũ Thẩm phán, cán bộ, công chức Tòa án được củng cố, tăng cường. Mỗi năm, các Tòa án đã xét xử, giải quyết hàng trăm nghìn vụ án, vụ việc các loại. Đặc biệt là các Tòa án đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tiến hành tố tụng đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh các vụ án lớn, vụ án trọng điểm; các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo, được đông đảo dư luận Nhân dân đồng tình, ủng hộ, đánh giá cao.

Việc phát triển án lệ được quan tâm, đẩy mạnh: đến nay đã lựa chọn và ban hành nhiều án lệ để khắc phục những khoảng trống của pháp luật, đồng thời vận hành có hiệu quả trang thông tin điện tử án lệ.

Ngành tòa án đã thực hiện nhiều nhiệm vụ cải cách tư pháp được giao, tích cực tham gia xây dựng Nghị quyết 27 của Trung ương. Việc xây dựng Tòa án điện tử được quan tâm. Đến nay đã có hơn 1 triệu bản án được công khai trên mạng. Hoạt động của Tòa án đã góp phần giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy các hoạt động kinh tế, xã hội phát triển.

Tuy vậy, kết quả tổng kết thi hành Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân năm 2014 cho thấy, còn nhiều khó khăn, bất cập.

Cần có sự phân công, phối hợp chặt chẽ và kiểm soát hiệu quả việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp

Về dự thảo Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao sự khẩn trương, tích cực, chủ động của Tòa án Nhân dân Tối cao trong công tác chuẩn bị xây dựng dự án Luật này. Tòa án Nhân dân Tối cao đã thực hiện nhiều hoạt động như: Tiến hành tổng kết việc thi hành Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014; đánh giá tác động các chính sách đề xuất xây dựng dự án Luật; tổ chức Hội nghị toàn quốc Chánh án Tòa án 4 cấp; tổ chức các Hội nghị tại 3 miền lấy ý kiến về dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi); tổ chức nhiều hội thảo, lấy ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học.

Chủ tịch Quốc hội chụp ảnh cùng đoàn làm việc.

Trên cơ sở này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị, Tòa án nhân dân Tối cao cần quán triệt, bám sát các chủ trương lớn về cải cách tư pháp đó là nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 của Đảng và Nghị quyết số 27 của Trung ương. Trong đó căn cứ vào Hiến pháp năm 2013 để tiếp tục rà soát và thể chế hóa, cụ thể hóa trong Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi).

"Về chức năng, vị trí của Tòa án nhân dân trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp trong Nhà nước pháp quyền, được tổ chức và hoạt động trên nguyên tắc, quyền lực là thống nhất, có sự phân công, phối hợp chặt chẽ và kiểm soát hiệu quả việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Điều này là quan trọng nhất mà chúng ta xây dựng dự án luật này và các dự án luật liên quan đến cải cách hành chính, cải cách tư pháp là phải nằm lòng. Xây dựng một nền tư pháp chuyên nghiệp, trong đó, Tòa án là trung tâm, xét xử là trọng tâm và tranh tụng đột phá. Mở rộng thẩm quyền của Tòa án bảo đảm Tòa án liên cơ quan duy nhất thực hiện quyền tư pháp và kiểm soát việc thực hiện quyền tư pháp, hành pháp. Nhưng đồng thời Tòa án nhân dân cũng chịu sự kiểm soát được từ phía cơ quan lập pháp và hành pháp." - Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, cần đảm bảo nguyên tắc đặc thù trong tổ chức hoạt động cơ quan tư pháp, nhất là nguyên tắc thẩm phán, Hội đồng xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, nhưng đặt trong khuôn khổ và bảo đảm nguyên tắc các quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp kiểm soát của cơ quan nhà nước trong thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu, bảo đảm tính hợp hiến, tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, các nội dung cải cách tư pháp có nhiều vấn đề lớn liên quan mật thiết đến việc thể chế hóa đầy đủ các nguyên tắc hiến định đặc thù trong tổ chức và hoạt động bộ máy Nhà nước nói chung và các nguyên tắc hiến định đặc thù trong tổ chức hoạt động của Tòa án nhân dân nói riêng. Do đó, yêu cầu đặt ra là phải đảm bảo tuyệt đối tính hợp hiến.

Trên cơ sở ý kiến ban đầu của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, ý kiến của các bộ ngành, Ban soạn thảo và cơ quan chủ trì thẩm tra cần tiếp tục phối hợp để bổ sung và hoàn thiện hồ sơ nội dung của dự thảo luận, quán triệt nội dung quan trọng là bảo đảm tính tổng thể đồng bộ, liên thông giữa lập pháp, cải cách hành chính, cải cách tư pháp, kết hợp hài hóa kế thừa ổn định với đổi mới và phát triển.

Tổng Thư ký Chủ nhiệm VPQH phát biểu tại phiên họp.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, quan điểm của Đảng đoàn Quốc hội là mọi hệ thống pháp luật phải kiến tạo sự phát triển, kiến tạo hội nhập quốc tế.

Theo Chương trình xây dựng luật của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội sẽ cho ý kiến đối với dự thảo Luật trong phiên họp tháng 9; Quốc hội cho ý kiến đối với dự thảo Luật tại kỳ họp thứ 6 tổ chức vào tháng 10 và thông qua vào kỳ họp thứ 7 vào tháng 5/2024.

Lê Tuyết/VOV1