Chùa Bối Khê, huyện Thanh Oai được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long đã ký Quyết định số 152/QĐ-TTg ngày xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt (đợt 17, năm 2025) đối với 5 di tích. Cụ thể, các di tích được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt đợt này gồm: di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Bối Khê (huyện Thanh Oai, TP Hà Nội); di tích kiến trúc nghệ thuật đền Xám (huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định); cụm di tích liên quan đến nhà Mạc ở Dương Kinh (huyện Kiến Thụy, TP Hải Phòng); cụm di tích Từ Lương Xâm - căn cứ bản doanh của Ngô Quyền năm 938 (quận Hải An, TP Hải Phòng) và di tích kiến trúc nghệ thuật Tháp Bà Pô Nagar (TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa).

Chùa Bối Khê nhìn từ trên cao. Ảnh: Ánh Ngọc

Khu vực bảo vệ di tích được xác định theo Biên bản và Bản đồ các khu vực bảo vệ di tích trong hồ sơ. Phó Thủ tướng giao Bộ trưởng Bộ VHTT&DL, Chủ tịch UBND các cấp nơi có di tích được xếp hạng nêu trên trong phạm vi nhiệm vụ và quyền hạn của mình thực hiện việc quản lý Nhà nước đối với di tích theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.

Trong số 5 di tích trên, việc chùa Bối Khê, xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt là nỗ lực của chính quyền địa phương cũng như ngành văn hóa Hà Nội trong quá trình hoàn thiện hồ sơ đề nghị nâng cấp xếp hạng.

Chùa Bối Khê có tên chữ là “Đại Bi tự”, là một trong những ngôi chùa nổi tiếng trong vùng với không gian, cảnh quan rộng, thông thoáng, là ngôi già lam cổ tự được khởi dựng từ thời Trần trên bờ Đỗ Động giang.

Chùa tọa lạc theo thế “Phượng chủy”, nghĩa là ngôi chùa nằm gọn trên đầu con phượng như đang tung cánh: phía trước là cánh đồng và bãi đất trống cùng những cây cổ thụ và dòng Đỗ Động giang. Từ ngũ môn quan tới tam quan là cây cầu nhỏ vắt ngang trông tựa như mỏ phượng. Hai bên sườn Tam bảo là 2 giếng đá cổ trông tựa như đôi mắt; phần đất hình tam giác vắt sang làng Hưng Giáo (xã Tam Hưng) tựa đuôi cong.

Một số nét kiến trúc nghệ thuật độc đáo của chùa Bối Khê. Ảnh: Ánh Ngọc

Chùa Bối Khê có kết cấu “tiền phật, hậu thánh”, “nội công, ngoại quốc”, hướng Tây, bao gồm các hạng mục: đền Đức Ông, vườn tháp, ngũ môn quan, cầu gạch, tam quan, nhà bia - sắp lễ, chùa Phật (tiền đường, thiêu hương, thượng điện, tả - hữu hành lang); điện Thánh (đại bái, ống muống, hậu cung), nhà Tổ - nhà Mẫu và nhà khách.

Ngôi chùa còn giữ được khá nhiều dấu tích từ ngày khởi dựng. Đặc biệt, chùa còn bảo lưu được bệ đá hoa sen thời Trần, chim thần Garuda tạc bằng gỗ ở đầu đao thượng điện, chân đèn đá, tượng và gạch thời Mạc, tượng thời Lê có giá trị nghệ thuật rất cao. Đặc biệt, ở phần điện Thánh kết cấu theo kiểu chồng diêm 2 tầng, 8 mái đao cong được đón đỡ bởi hệ thống đấu cũng là một tuyệt tác của nghệ thuật tạo hình.

Chùa Bối Khê đã được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia năm 1979. Ở chùa, hàng năm diễn ra lễ hội vào đầu mùa Xuân, diễn ra từ ngày 10 đến ngày 12 tháng Giêng (âm lịch). Ngoài ra, tại chùa còn có lễ hội cầu mưa và tục kết chạ giữa hai làng Bối Khê và Tiên Lữ.

Đại diện Cục Di sản (Bộ VHTT&DL) nhận định, chùa Bối Khê xứng đáng là di tích tiêu biểu cho các giai đoạn phát triển kiến trúc Việt Nam, xứng đáng là di tích quốc gia đặc biệt.

Thiện Quang