Chức năng, nhiệm vụ của Bộ Tư pháp từ khi tái lập đến nay

Nghịđịnh số 143-HĐBT năm 1981

Quốchội khóa VII kỳ họp thứ nhất (năm 1981) đã quyết định tái thành lập Bộ Tư pháp.Ngày 22/11/1981 Hội đồng Bộ trưởng ban hành Nghị định số 143-HĐBT quy định chứcnăng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức Bộ Tư pháp.

Kỳ họp thứ nhất Quốc hội khóa VII năm 1981. Ảnh: Quochoi.vn

Nghịđịnh quy định: Bộ Tư pháp là cơ quan của Hội đồng Bộ trưởng, có chức năng giúpHội đồng Bộ trưởng thực hiện quản lý thống nhất các công việc về tư pháp trongcả nước, bao gồm: công tác dự thảo pháp luật, quản lý về mặt tổ chức các tòa ánđịa phương và các công tác tư pháp khác; công tác tuyên truyền, giáo dục ý thứcpháp luật xã hội chủ nghĩa trong cán bộ và nhân dân; góp phần bảo đảm thi hànhHiến pháp và pháp luật; tăng cường chuyên chính vô sản, thực hiện quyền làm chủtập thể xã hội chủ nghĩa của nhân dân.

Bộmáy của Bộ Tư pháp gồm có: Các vụ Xây dựng pháp luật (tổ chức theo lĩnh vực cầnthiết), Vụ Tuyên truyền, giáo dục pháp luật (có tạp chí của Bộ và Nhà xuất bảnPháp lý), Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý, Vụ Quản lý tòa án, Vụ Quản lý các tổchức tư pháp khác, Vụ Tổ chức và Cán bộ, Vụ Đào tạo, Văn phòng, Trường Đại họcPháp lý và các đơn vị trực thuộc khác của Bộ.

Nghịđịnh số 143-HĐBT ngày 22/11/1981 đã tạo tiền đề pháp lý quan trọng để xây dựngvà tổ chức lại Bộ, ngành Tư pháp trong những năm đầu được tái lập.

Nghịđịnh số 38-CP năm 1993

Năm1986, Đại hội lần thứ VI của Đảng đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước.Để đáp ứng yêu cầu của tình hình và nhiệm vụ mới, Quốc hội đã quyết định sửa đôỉHiến pháp năm 1980. Hiến pháp năm 1992 – Hiến pháp của thời kỳ đổi mới đã đượcQuốc hội khóa VIII, kỳ họp thứ 11 thông qua ngày 15/4/1992.

Ngày04/6/1993, Chính phủ ban hành Nghị định số 38-CP về chức năng, nhiệm vụ, quyềnhạn và tổ chức bộ máy của Bộ Tư pháp.

Nghịđịnh gồm 6 điều. Theo đó: Bộ Tư pháp là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năngquản lý nhà nước thống nhất về công tác tư pháp; xây dựng và tham gia xây dựngpháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật; quản lý về mặt tổ chức Tòa án nhân dânđịa phương, Tòa án quân sự quân khu và tương đương, Tòa án quân sự khu vực; đàotạo, bồi dưỡng cán bộ pháp lý và quản lý các công tác tư pháp khác được Chínhphủ giao.

Tổchức bộ máy của Bộ Tư pháp bao gồm: Các cơ quan giúp Bộ trưởng thực hiện chứcnăng quản lý nhà nước (12 đơn vị): Văn phòng; Vụ Kế hoạch - Tài chính; Vụ Quảnlý Tòa án địa phương; Cục Thi hành án dân sự; Vụ Quản lý luật sư, tư vấn phápluật; Vụ Quản lý công chứng, giám định tư pháp, hộ tịch, quốc tịch, lý lịch tưpháp; Vụ Pháp luật hình sự, hành chính; Vụ Pháp luật dân sự, kinh tế; Vụ Hợptác quốc tế; Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật; Vụ Tổ chức cán bộ và đào tạo;Thanh tra Bộ.

Cáctổ chức sự nghiệp trực thuộc Bộ gồm: Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý; Trường Đạihọc Luật, phân hiệu Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh; Báo Pháp luật; Tạp chíDân chủ và Pháp luật.

Hệthống tổ chức tư pháp ở địa phương bao gồm: ở tỉnh và cấp tương đương có Sở Tưpháp; ở huyện và cấp tương đương có Phòng Tư pháp; ở xã và cấp tương đương cóBan Tư pháp. Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp, Ban Tư pháp là cơ quan chuyên môn củaUBND cùng cấp chịu sự chỉ đạo và quản lý về chuyên môn nghiệp vụ của cơ quan tưpháp cấp trên.

Nghịđịnh số 62/2003/NĐ-CP năm 2003

Ngày6/6/2003, Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải đã ký ban hành Nghị định số62/2003/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của BộTư pháp thay thế Nghị định số 38/CP.

BộTư pháp được xác định là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhànước về công tác xây dựng pháp luật, kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, phổbiến, giáo dục pháp luật, thi hành án dân sự, hành chính tư pháp, bổ trợ tưpháp và công tác tư pháp khác trong phạm vi cả nước; thực hiện quản lý nhà nướccác dịch vụ công thuộc phạm vi quản lý của Bộ theo quy định của pháp luật.

Theoquy định tại Nghị định số 62/2003/NĐ-CP, Bộ Tư pháp có 20 nhiệm vụ, quyền hạn cụthể, trong đó, so với Nghị định số 38/CP, Bộ Tư pháp có thêm những nhiệm vụ quyềnhạn mới trong lĩnh vực kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, thống nhất quản lývà thực hiện trợ giúp pháp lý miễn phí cho người nghèo, đối tượng chính sách vàcác đối tượng khác theo quy định của pháp luật; thống nhất quản lý về đăng kýgiao dịch bảo đảm; thực hiện đăng ký, cung cấp thông tin về giao dịch bảo đảm,tài sản cho thuê tài chính và các giao dịch, tài sản khác theo quy định củapháp luật... Riêng nhiệm vụ quản lý Tòa án nhân dân địa phương chuyển giao sangTòa án nhân dân tối cao.

Vềcơ cấu tổ chức: Bộ Tư pháp có 16 tổ chức giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quảnlý nhà nước. Đó là, Vụ Pháp luật hình sự, hành chính; Vụ Pháp luật dân sự, kinhtế; Vụ Pháp luật quốc tế; Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật; Vụ Quản lý công chứng,hộ tịch, quốc tịch, lý lịch tư pháp (gọi chung là Vụ Hành chính tư pháp); Vụ Quảnlý luật sư, tư vấn pháp luật, giám định tư pháp, bán đấu giá tài sản, trọng tàithương mại (gọi chung là Vụ Bổ trợ tư pháp); Vụ Kế hoạch - Tài chính; Vụ Hợptác quốc tế; Vụ Tổ chức cán bộ; Cục Thi hành án dân sự; Cục Kiểm tra văn bảnquy phạm pháp luật; Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm; Cục Trợ giúp pháplý; Cục Con nuôi quốc tế; Thanh tra; Văn phòng.

Ngoàira, Bộ Tư pháp có 6 tổ chức sự nghiệp thuộc Bộ là: Viện Khoa học pháp lý; TrườngĐại học Luật Hà Nội; Trường Đào tạo các chức danh tư pháp; Báo Pháp luật; Tạpchí Dân chủ và Pháp luật; Trung tâm Tin học.

Lễ bàn giao công tác quản lý tòa án nhân dân địa phương, tòa án quân sự quân khu và tương đương, tòa án quân sự khu vực về mặt tổ chức từ Bộ Tư pháp sang Tòa án nhân dân tối cao. (Ảnh: Phòng truyền thống Bộ Tư pháp)Nghịđịnh số 93/2008/NĐ-CP năm 2008

Ngày22/8/2008, xét đề nghị của Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Chính phủ ban hành Nghị định số93/2008/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của BộTư pháp.

Nghịđịnh chỉ rõ vị trí, chức năng: Bộ Tư pháp là cơ quan của Chính phủ, thực hiệnchức năng quản lý nhà nước về: công tác xây dựng và thi hành pháp luật; kiểmtra văn bản quy phạm pháp luật; phổ biến, giáo dục pháp luật; thi hành án dân sự;hành chính tư pháp; bổ trợ tư pháp và các công tác tư pháp khác trong phạm vi cảnước; quản lý nhà nước các dịch vụ công trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quảnlý nhà nước của Bộ.

Vềcơ cấu tổ chức: cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp được củng cố, tăng cường phù hợpvới chức năng, nhiệm vụ được giao, cụ thể là: Có 20 tổ chức giúp Bộ trưởng thựchiện chức năng quản lý nhà nước là: Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật;Vụ Pháp luật hình sự - hành chính; Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế; Vụ Pháp luậtquốc tế; Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật; Vụ Hành chính tư pháp; Vụ Bổ trợ tưpháp; Vụ Hợp tác quốc tế; Vụ Kế hoạch -Tài chính; Vụ Tổ chức cán bộ; Vụ Thi đua- Khen thưởng; Thanh tra; Văn phòng; Cục Thi hành án dân sự; Cục Trợ giúp pháplý; Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật; Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảođảm; Cục Con nuôi; Cục Công nghệ thông tin; Cơ quan đại diện của Bộ tại thànhphố Hồ Chí Minh.

Có4 tổ chức sự nghiệp trực thuộc Bộ là: Viện Khoa học pháp lý, Học viện Tư pháp,Tạp chí Dân chủ và Pháp luật và Báo Pháp luật Việt Nam.

Theoquy định chung, Trường Đại học Luật Hà Nội và Nhà xuất bản Tư pháp sẽ được quyđịnh trong một văn bản riêng do Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Nghịđịnh số 22/2013/NĐ-CP năm 2013

Thểchế hóa Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội(Bổ sung, phát triển năm 2011), kế thừa các Hiến pháp trước đó, Quốc hội khoáXIII, kỳ họp thứ 6 ngày 28 tháng 11 năm 2013 đã thông qua Hiến pháp 2013.

Ngày13/3/2013, Chính phủ ban hành Nghị định số 22/2013/NĐ-CP quy định chức năng,nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp.

Theoquy định của Nghị định, Bộ Tư pháp là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chứcnăng quản lý nhà nước về công tác xây dựng và thi hành pháp luật, kiểm tra vănbản quy phạm pháp luật, kiểm soát thủ tục hành chính, phổ biến, giáo dục phápluật; quản lý nhà nước về thi hành án dân sự, thi hành án hành chính, hànhchính tư pháp, bổ trợ tư pháp, bồi thường nhà nước trong hoạt động quản lý hànhchính và thi hành án và các công tác tư pháp khác trong phạm vi cả nước; quảnlý công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính; quản lý nhà nướccác dịch vụ công trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ.

Vềcơ cấu tổ chức: Bộ Tư pháp có 27 cơ quan, đơn vị, trong đó 22 cơ quan là các tổchức giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quản lý nhà nước; 5 đơn vị là các tổ chứcsự nghiệp thuộc Bộ, bao gồm: Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật; Vụ Phápluật hình sự - hành chính; Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế; Vụ Pháp luật quốc tế;Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật; Vụ Tổ chức cán bộ; Vụ Hợp tác quốc tế; Vụ Kếhoạch - Tài chính; Vụ Thi đua - Khen thưởng; Thanh tra; Văn phòng; Tổng cục Thihành án dân sự; Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật; Cục Kiểm soát thủ tụchành chính; Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực; Cục Con nuôi; Cục Trợ giúp pháplý; Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm; Cục Bồi thường nhà nước; Cục Bổ trợtư pháp; Cục Công nghệ thông tin; Cục Công tác phía Nam;

Trungtâm Lý lịch tư pháp quốc gia; Viện Khoa học pháp lý; Học viện Tư pháp; Tạp chíDân chủ và Pháp luật; Báo Pháp luật Việt Nam.

Hội nghị triển khai công tác tư pháp năm 2016, định hướng nhiệm kỳ 2016-2020, ngày 8/1/2016. (Ảnh: moj.gov.vn)Nghịđịnh số 96/2017/NĐ-CP năm 2017

Ngày16/8/2017, Chính phủ ban hành Nghị định số 96/2017/NĐ-CP quy định chức năng,nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp.

Sovới Nghị định số 22/2013/NĐ-CP, quy định tại Nghị định số 96/2017/NĐ CP ngày16/08/2017, có sự thay đổi về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chứccủa Bộ Tư pháp cho phù hợp với Luật tổ chức Chính phủ năm 2015, Nghị định số123/2016/NĐ-CP ngày 01/9/2016 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyềnhạn và cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang bộ và các văn bản quy phạm pháppháp luật khác, bảo đảm không chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ quyền hạn vơícác Bộ, cơ quan ngang Bộ khác.

Cơcấu tổ chức của Bộ Tư pháp cơ bản được giữ nguyên và tiếp tục được sắp xếp,thay đổi phù hợp với tình hình mới, trong đó, chuyển giao Cục Kiểm soát thủ tụchành chính sang Văn phòng Chính phủ và giao chức năng kiểm soát thủ tục hànhchính trong công tác xây dựng pháp luật cho Vụ các vấn đề chung về xây dựngpháp luật, công tác kiểm soát thủ tục hành chính của Bộ Tư pháp cho Văn phòng Bộ;thành lập mới 1 đơn vị là Cục Kế hoạch - Tài chính trên cơ sở chuyển đổi môhình từ Vụ Kế hoạch - Tài chính.

Vềcơ cấu tổ chức, theo quy định tại Điều 4 của Nghị định, Bộ Tư pháp có 27 đơn vị,trong đó 22 đơn vị là các tổ chức hành chính giúp Bộ trưởng thực hiện chức năngquản lý nhà nước; 5 đơn vị là các tổ chức sự nghiệp phục vụ quản lý nhà nướcthuộc Bộ. Số lượng các phòng trong các tổ chức thuộc Bộ Tư pháp cũng được quy địnhrõ theo hướng tinh giản hơn so với Nghị định số 22/2013/NĐ-CP.

Hội nghị toàn quốc triển khai công tác tư pháp năm 2022. Thủ tướng Phạm Minh Chính, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long và các thứ trưởng Bộ Tư pháp đồng chủ trì hội nghị tại điểm cầu Trung ương, ngày 21/12/2021. (Ảnh: qdnd.vn)Nghịđịnh số 98/2022/NĐ-CP năm 2022

Ngày29/11/2022, Chính phủ ban hành Nghị định số 98/2022/NĐ-CP quy định chức năng,nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp.

Sovới Nghị định số 96/2017/NĐ-CP ngày 16/08/2017 của Chính phủ quy định chức năng,nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp thì Nghị định98/2022/NĐ-CP ngày 29/11/2022 đã cập nhật các chức năng, nhiệm vụ của Bộ Tưpháp được giao bổ sung tại các văn bản pháp luật chuyên ngành thuộc lĩnh vực quảnlý của Bộ Tư pháp bảo đảm đầy đủ, thống nhất;

Đồngthời cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp thu gọn hơn - giảm 2 đơn vị (sáp nhật Vụ Thiđua – Khen thưởng vào Vụ tổ chức cán bộ và sáp nhập Cục công tác phía Nam vàoVăn phòng Bộ) và chuyển đổi mô hình hoạt động của một số đơn vị để phù hợp vơíquy định mới về tổ chức bộ máy và yêu cầu công tác của Bộ Tư pháp (chuyển đổi Cụccon nuôi thành Vụ Con nuôi và chuyển đổi Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật thànhCục Phổ biến, giáo dục pháp luật).

Nghịđịnh số 39/2025/NĐ-CP năm 2025

Ngày26/02/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 39/2025/NĐ-CP quy định chức năng,nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp.

Theođó, Bộ Tư pháp là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về:Xây dựng pháp luật; tổ chức thi hành pháp luật; thi hành án dân sự; hành chínhtư pháp; bổ trợ tư pháp; công tác pháp chế; quản lý nhà nước các dịch vụ sựnghiệp công trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của bộ.

BộTư pháp thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Luật Tổ chức Chínhphủ, quy định của Chính phủ về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chứccủa bộ, cơ quan ngang bộ và các nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể như: trình Chính phủdự án luật, nghị quyết của Quốc hội, dự án pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thườngvụ Quốc hội; dự thảo nghị định, nghị quyết của Chính phủ; dự thảo quyết định củaThủ tướng Chính phủ trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý theo chương trình,kế hoạch xây dựng pháp luật hàng năm đã được phê duyệt và các dự án, đề án kháctheo sự phân công của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ...

Nghịđịnh quy định cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp gồm: Vụ Công tác xây dựng văn bảnquy phạm pháp luật; Vụ Pháp luật hình sự - hành chính; Vụ Pháp luật dân sự -kinh tế; Vụ Pháp luật quốc tế; Vụ Tổ chức cán bộ; Vụ Hợp tác quốc tế; Thanh trabộ; Văn phòng bộ; Cục Quản lý thi hành án dân sự; Cục Kiểm tra văn bản và Quảnlý xử lý vi phạm hành chính; Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháplý; Cục Hành chính tư pháp; Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và Bồi thường nhà nước;Cục Bổ trợ tư pháp; Cục Kế hoạch - Tài chính; Cục Công nghệ thông tin; Viện Chiếnlược và Khoa học pháp lý; Học viện Tư pháp; Tạp chí Dân chủ và Pháp luật; BáoPháp luật Việt Nam.

TheoNghị định 39/2025/NĐ-CP của Chính phủ, từ 1/3/2025, cơ cấu tổ chức mới của BộTư pháp có 20 tổ chức, giảm 5 đơn vị so với Nghị định số 98/2022/NĐ-CP. Đồng thời, từ tháng 5/2025 đã chuyển giao Thanh tra Bộ Tư pháp về Thanh tra Chính phủ.

Ngày 5/5/2025, Thanh tra Chính phủ và Bộ Tư pháp đã tổ chức buổi làm việc liên quan đến việc bàn giao và tiếp nhận đơn vị Thanh tra Bộ Tư pháp do Phó Tổng Thanh tra Lê Tiến Đạt (thứ 5 từ trái qua) và Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi (thứ 5 từ phải qua) đồng chủ trì. Ảnh: moj.gov.vn

Cơcấu tổ chức của Bộ Tư pháp hiện nay được tổ chức theo hướng tinh gọn, hướng tơímột bộ máy hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, hoàn thành tốt nhất chức năng, nhiệmvụ được giao.

Trần Đức Anh