Chứng ngưng thở khi ngủ gây hại cho mắt như thế nào?

Chứng ngưng thở khi ngủ cũng có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc một số bệnh về mắt và việc điều trị chứng ngưng thở khi ngủ đã được đề xuất để giảm nguy cơ này. Tuy vậy, đã có những khuyến cáo nên kiểm tra giả thuyết này.

Với tỷ lệ chứng ngưng thở khi ngủ ngày càng tăng trên toàn cầu, quan trọng là phải hiểu nó sẽ ảnh hưởng như thế nào đến mắt và đẩy mắt đối phó với những nguy cơ gì?

Chứng ngưng thở khi ngủ gây ra glôcôm góc mở nguyên phát?

Chứng ngưng thở khi ngủ được đặc trưng bởi các giai đoạn ngừng thở (gọi là ngưng thở) hoặc thở quá nông (giảm thở) trong khi ngủ do lực cản cơ học ở đường hô hấp trên.

Mối liên hệ có thể có giữa chứng ngưng thở khi ngủ và bệnh glôcôm được quan tâm ngày càng nhiều hơn trong thập kỷ qua. Đã có nhiều nghiên cứu, phân tích về mối liên quan giữa hai tình trạng này.

Tất cả đều kết luận rằng chứng ngưng thở khi ngủ có liên quan đến bệnh glôcôm. Tỷ suất chênh (OR) đối với bệnh tăng nhãn áp ở bệnh nhân ngưng thở khi ngủ dao động từ 1,4 đến 2,5. Tuy nhiên, một số kết quả dựa trên kết quả thống kê chưa được điều chỉnh cho các yếu tố gây nhiễu tiềm ẩn và là các nghiên cứu chưa thực sự có chất lượng cao.

Chứng ngưng thở khi ngủ được đặc trưng bởi các giai đoạn ngừng thở (gọi là ngưng thở) có thể gây hại cho mắt.

Các nghiên cứu dựa trên dân số hoặc thuần tập gần đây và được thiết kế tốt hơn đã không tìm thấy mối liên hệ đáng kể giữa chứng ngưng thở khi ngủ và bệnh glôcôm, đặc biệt là sau khi tính tới các bệnh đồng mắc.

Thay vì dựa vào sự hiện diện của bệnh glôcôm, một số nghiên cứu đã khám phá mối liên quan của chứng ngưng thở khi ngủ bằng các phép đo đạc nội nhãn liên quan đến glôcôm, chẳng hạn như độ dày lớp sợi thần kinh võng mạc quanh gai thị (pRNFL), đo nhãn áp (IOP) và các tổn hại của thị trường. Kết quả từ hầu hết các nghiên cứu này đã hỗ trợ giả thuyết có mối liên hệ giữa chứng ngưng thở khi ngủ và pRNFL mỏng đi, IOP cao hơn hoặc thị trường có tổn hại.

Có ý kiến cho rằng tình trạng thiếu oxy và giảm tưới máu do chứng ngưng thở khi ngủ gây ra có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh thần kinh thị giác. Do đó, bệnh glôcôm nhãn áp không cao (NTG) có thể là một biểu hiện của chứng ngưng thở khi ngủ gặp nhiều hơn là nhãn áp cao.

Điều này có thể giải thích tại sao các mối liên quan đáng kể giữa chứng ngưng thở khi ngủ và bệnh glôcôm được ghi nhận nhiều hơn trong các nghiên cứu châu Á, trong đó glôcôm nhãn áp không cao chiếm ưu thế so với các trường hợp tăng nhãn áp trong glôcôm góc mở nguyên phát (POAG), so với các quần thể phương Tây.

Mối liên hệ có thể có giữa chứng ngưng thở khi ngủ và bệnh glôcôm đã được quan tâm.

Tuy nhiên, trong một nghiên cứu liên kết dữ liệu, các báo cáo cho rằng mối liên hệ giữa chứng ngưng thở khi ngủ và glôcôm nhãn áp không cao thậm chí còn yếu hơn so với glôcôm góc mở nguyên phát, mặc dù các tác giả thừa nhận rằng số lượng bệnh nhân tương đối nhỏ trong mẫu của họ có thể là hạn chế về mặt thống kê để tìm ra mối liên hệ chặt chẽ.

Với tình trạng thiếu máu cục bộ giả định của đĩa thị giác do chứng ngưng thở khi ngủ gây ra, các bác sĩ cũng có thể mong đợi sự tiến triển của bệnh tăng nhãn áp ở những bệnh nhân bị chứng ngưng thở khi ngủ nhanh hơn so với những người không có bệnh hô hấp. Thật vậy, các nghiên cứu đã báo cáo rằng những bệnh nhân bị chứng ngưng thở khi ngủ có xu hướng tiến triển glôcôm góc mở nguyên phát nhanh hơn những trường hợp glôcôm góc mở nguyên phát không có chứng ngưng thở khi ngủ.

Một trong những bằng chứng sớm nhất về khả năng điều trị chứng ngưng thở khi ngủ để làm chậm sự tiến triển của bệnh tăng nhãn áp đến từ Kremmer và cộng sự, người đã báo cáo các trường hợp tiếp tục tiến triển của glôcôm nhãn áp không cao mặc dù đã kiểm soát IOP tối ưu và sự tiến triển của bệnh chỉ chậm lại sau khi bắt đầu liệu pháp điều trị dùng trợ thở áp lực dương tính liên tục (CPAP) cho chứng ngưng thở khi ngủ mới được chẩn đoán. Liệu pháp CPAP, phương pháp điều trị chính của chứng ngưng thở khi ngủ, có hiệu quả cao trong việc làm giảm tình trạng xẹp đường thở trên.

Vì vậy, về lý thuyết, nó cũng sẽ cải thiện tưới máu thần kinh thị giác và giảm nguy cơ glôcôm góc mở nguyên phát. Phát hiện từ một số nghiên cứu nhỏ đã hỗ trợ quan điểm này. Các nghiên cứu khác cũng báo cáo có sự gia tăng độ dày pRNFL, độ dày điểm vàng hoặc độ nhạy thị trường sau 3-6 tháng điều trị CPAP. Tuy nhiên, các nghiên cứu này cũng thiếu các nhóm đối chứng và cải thiện chỉ trên thông số đo đạc, đặc biệt là trong khám nghiệm thị trường, có thể chỉ đơn giản là do hiệu ứng học tập.

Ngưng thở khi ngủ và nguy cơ bệnh lý thiếu máu thị thần kinh trước không do nguyên nhân động mạch (NAION)

Chứng ngưng thở khi ngủ được cho là gây rối loạn điều hòa mạch máu thần kinh thị giác. Chứng tăng CO2 máu trên người bị chứng ngưng thở khi ngủ cũng được cho là làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý thiếu máu thị thần kinh trước không do nguyên nhân động mạch. Với một phân tích tổng hợp ước tính rằng tỷ lệ mắc bệnh lý thiếu máu thị thần kinh trước không do nguyên nhân động mạch tăng gấp 6 lần ở những người bị chứng ngưng thở khi ngủ, so với nhóm chứng.

Tuy nhiên, tổng hợp này cùng với các nghiên cứu có thể bị giới hạn bởi kích thước mẫu nhỏ, do tỷ lệ nhiễm bệnh lý thiếu máu thị thần kinh trước không do nguyên nhân động mạch thấp chỉ ảnh hưởng đến khoảng 2-10/100.000 người trên 50 tuổi.

Bằng chứng cho thấy việc điều trị chứng ngưng thở khi ngủ bằng liệu pháp CPAP có thể làm giảm nguy cơ bệnh lý thiếu máu thị thần kinh trước không do nguyên nhân động mạch đang có nhiều hứa hẹn.

Trong một đánh giá hồi cứu hơn 2 triệu hồ sơ lâm sàng, các báo cáo cho rằng những bệnh nhân không được điều trị bị ngưng thở khi ngủ (không đặc hiệu với chứng ngưng thở khi ngủ) có 16% nguy cơ phát triển thành bệnh lý thiếu máu thị thần kinh trước không do nguyên nhân động mạch so với những người không bị ngưng thở khi ngủ, sau khi điều chỉnh các yếu tố tiềm ẩn bao gồm tuổi tác và bệnh đồng mắc. Mặt khác, những người được điều trị bằng liệu pháp CPAP không có tăng nguy cơ với bệnh lý thiếu máu thị thần kinh trước không do nguyên nhân động mạch so với nhóm chứng.

Ngưng thở khi ngủ và phù gai thị

Một số giả thuyết liên kết phù gai thị hoặc tăng áp lực nội sọ vô căn (IIH) với chứng ngưng thở khi ngủ. Chúng bao gồm tăng áp lực động mạch và tĩnh mạch trung tâm, giãn mạch não và tăng lưu lượng máu não do tăng CO2 và thiếu oxy. Đồng thời áp lực trong ổ bụng tăng lên do béo phì dẫn đến giảm lượng tĩnh mạch trở về từ não.

Tất cả hoặc một số nguyên nhân có thể là do chứng ngưng thở khi ngủ và có thể làm tăng áp lực nội sọ (ICP), dẫn đến phù gai thị. Tuy nhiên, các báo cáo về mối liên hệ đáng kể giữa các điều kiện này đã mâu thuẫn với nhau.

Thay vì có mối liên hệ nhân quả trực tiếp, có thể lập luận rằng mối quan hệ giữa chứng ngưng thở khi ngủ và tăng áp lực nội sọ vô căn hoặc phù gai thị có liên quan đến các yếu tố rủi ro. Đặc biệt là béo phì đã được cho là ảnh hưởng rõ ràng đối với cả chứng ngưng thở khi ngủ và tăng áp lực nội sọ vô căn, với việc kiểm soát cả hai tình trạng trên bằng giảm cân.

Tuy nhiên, ngay cả sau khi giảm béo phì, Stein và cộng sự vẫn tìm thấy tỷ lệ mắc tăng áp lực nội sọ vô căn và phù gai thị cao hơn đáng kể ở những bệnh nhân mắc chứng ngưng thở khi ngủ.

Mời xem video được quan tâm:

Ngủ quá nhiều trong một ngày có phải là bệnh?

Ts.Bs Hoàng Cương - Bệnh viện Mắt TW