Chung tay chăm sóc trẻ em dân tộc thiểu số

Nâng cao chất lượng dinh dưỡng bữa ăn cho trẻ ở Mường Nhé, Điện Biên. Ảnh: Hoàng Thu

Những con số “biết nói”

Báo cáo “Suy dinh dưỡng dai dẳng trong cộng đồng các DTTS tại Việt Nam: Vấn đề và các giải pháp can thiệp” do Ngân hàng thế giới và Viện Dinh dưỡng quốc gia thực hiện cho hay, trong 3 trẻ DTTS có 1 em thấp còi (tỷ lệ 33,3%) và trong 5 em có 1 em nhẹ cân (tỷ lệ 20%). Theo bình luận của Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên, vấn đề suy dinh dưỡng các thể vẫn còn tồn tại dai dẳng, đặc biệt là ở những vùng khó khăn, có DTTS sinh sống, bao gồm thiếu dinh dưỡng, thiếu các vi chất dinh dưỡng như sắt, kẽm, vitamin A, i-ốt.

Miền núi phía Bắc, miền Trung, Tây Nguyên là những nơi có tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng cao nhất. Miền núi phía Bắc là 28,4%, Tây Nguyên là 32,7% và miền Trung là 25,4% trẻ em suy dinh dưỡng. Một số nhóm DTTS rất ít người có tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng ở mức cao: dân tộc Chứt 40%; Si La 21,7%; Bố Y 35%; La Ha 20%; Brâu, Rơ Măm 29,87%; Lô Lô 16,91%; Ơ Đu 12%... Ngân hàng thế giới đã từng đưa ra nhận định, Việt Nam là một trong 34 quốc gia trên toàn cầu phải đối mặt với gánh nặng suy dinh dưỡng trẻ em.

Suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ nhỏ là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến giảm chiều cao ở tuổi trưởng thành và suy giảm các chức năng khác sau này; là dấu hiệu chính đánh dấu quá trình phát triển đầu đời dẫn đến tăng trưởng kém và các hậu quả xấu khác. Thời báo Tài chính Việt Nam dẫn kết quả điều tra ban đầu gần đây nhất của Dự án Alive&Thrive, FHI360 tại 11 tỉnh cho thấy, tỷ lệ bú mẹ hoàn toàn của các dân tộc còn thấp (khoảng từ 4% - 33%); tỷ lệ trẻ có chế độ ăn đúng đủ ở DTTS (khoảng từ 33% - 52%) thấp hơn so với vùng đồng bằng (75%). Nguyên nhân là do học vấn của bà mẹ thấp, thiếu an ninh lương thực; chế độ ăn không đa dạng và thiếu bữa (dân tộc Thái, Mường); cai sữa sớm (dân tộc Tày, Nùng).

An toàn thực phẩm cũng là mối lo với đồng bào DTTS do điều kiện khí hậu và công nghệ chế biến sau thu hoạch nghèo nàn. Gần đây, có nhiều nghiên cứu về gia tăng tỷ lệ nhiễm vi nấm Aflatoxin trong thực phẩm ở vùng cao và mối liên quan giữa nhiễm Aflatoxin và thấp còi ở trẻ em. Mặc dù một trẻ chỉ có thể được xác định là thấp còi khi đã 2-3 tuổi, nhưng quá trình dẫn tới thấp còi có thể diễn ra từ thời kỳ bào thai. Tuy nhiên, tỷ lệ phụ nữ một số DTTS khám thai tại cơ sở y tế khá thấp: La Hủ 45,3%; La Ha 63,5%; Mảng 65,9%...

Vệ sinh cá nhân và vệ sinh môi trường chưa tốt cũng gián tiếp dẫn đến thấp còi. Hiện vẫn còn 11,4% hộ DTTS chưa sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh. Trong đó, một số DTTS có tỷ lệ sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh thấp: Vân Kiều 48,5%; Si La 48,3%; Cống 43,5%; Chứt 39,2%. Còn 40,4% hộ DTTS chưa sử dụng nhà vệ sinh hợp vệ sinh. Tình trạng một số DTTS không có nhà vệ sinh còn ở mức cao: La Hủ 41,7%; Raglay 47,9%; Mảng 55,9%; Si La 57,5%; Co 58,7%... Đồng thời, việc rửa tay trước khi chuẩn bị thức ăn, trước khi cho trẻ ăn và sau khi đi vệ sinh chưa trở thành thói quen trong một bộ phận không nhỏ người DTTS.

Chung tay hành động

Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh cho biết, Ủy ban Dân tộc đang chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình MTQG 1719). Một số dự án trong Chương trình MTQG 1719 có các mục tiêu nhằm đảm bảo thực hiện các quyền của trẻ em, tăng cường các biện pháp bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em; giải quyết các vấn đề về trẻ em; bố trí nguồn lực để thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu về trẻ em.

Em bé người Mông ở Sa Pa, Lào Cai. Ảnh: Hoàng Thu

Cụ thể, đó là Dự án 5 “Phát triển giáo dục, đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực”; Dự án 7 “Chăm sóc sức khỏe nhân dân, nâng cao thể trạng, tầm vóc người DTTS; phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em”; Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em”; Dự án 9 "Đầu tư phát triển nhóm DTTS rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn". Tổ chức thực hiện chương trình sẽ góp phần chăm sóc trẻ em DTTS tốt hơn cả về thể trạng, tri thức và kỹ năng; đồng thời, đảm bảo trẻ em được tiếp cận dịch vụ xã hội tốt nhất.

Ngày 15/8/2023, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 55/TT-BTC quy định quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí sự nghiệp từ nguồn ngân sách Nhà nước thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2030. Điều 42 Thông tư quy định một số nội dung hỗ trợ bảo vệ và phát triển các DTTS có khó khăn đặc thù. Trong đó, trẻ sơ sinh thuộc các DTTS có khó khăn đặc thù được hỗ trợ tầm soát, điều trị theo Danh mục bệnh tật bẩm sinh phổ biến do Bộ Y tế quy định. Mức chi theo giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh tại các cơ sở y tế công lập do cấp có thẩm quyền quy định tại thời điểm thực hiện dịch vụ; hỗ trợ một lần chi phí đi lại cho trẻ đến cơ sở y tế thực hiện tầm soát các loại bệnh tật bẩm sinh tối đa 500.000 đồng/trẻ. Trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng cấp tính nặng được hỗ trợ điều trị tối đa 3 triệu đồng/trẻ; hỗ trợ đảm bảo bữa ăn dinh dưỡng (công thức cơm/cháo dinh dưỡng, công thức ăn liền) cân đối hợp lý và sữa học đường cho trẻ tại các cơ sở giáo dục mầm non công lập tối đa 550.000 đồng/tháng/trẻ. Thời gian hỗ trợ theo số tháng thực tế đi học và hỗ trợ tối đa không quá 36 tháng/trẻ.

Phổ cập giáo dục tiểu học, xóa đói giảm nghèo, giảm tỉ lệ tử vong và cải thiện sức khỏe bà mẹ, trẻ em là các chỉ tiêu cụ thể trong Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ. Việc nỗ lực phòng chống suy dinh dưỡng thấp còi có thể góp phần đạt được các mục tiêu này thông qua việc tăng cường phát triển nhận thức, thành tích học tập, mức lương cao hơn ở tuổi trưởng thành và các chỉ số sức khỏe và sống còn đối với trẻ em dưới 5 tuổi người DTTS.

Do đó, Tháng hành động vì trẻ em hằng năm là dịp để các cấp, các ngành và toàn xã hội nâng cao nhận thức cùng trách nhiệm giải quyết tình trạng suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em nói chung, trẻ em DTTS nói riêng trên quan điểm đây là nhiệm vụ cần ưu tiên hàng đầu để giảm gánh nặng bệnh tật, vì tương lai tươi sáng của các em và tăng cường phát triển kinh tế - xã hội tại vùng “lõi nghèo”, khó khăn nhất của cả nước hiện nay.

Hoàng Thu