Chung tay xây dựng cơ quan Kiểm toán nhà nước 'không khói thuốc'

Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá quy định cấm hút thuốc lá hoàn toàn tại công sở, nơi làm việc. Ảnh minh họa: S.T

Cấm hút thuốc lá tại công sở - Nền tảng xây dựng môi trường làm việc văn minh, lành mạnh

Điều 11 Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 xác lập một nguyên tắc quan trọng: một số địa điểm phải là khu vực cấm hút thuốc lá hoàn toàn, không cho phép bất cứ hình thức hút thuốc nào trong phạm vi đó. Trong nhóm địa điểm này, “cơ quan, nơi làm việc trong nhà” được đặt ở vị trí đầu tiên, thể hiện sự ưu tiên bảo vệ môi trường công sở – nơi tập trung đông người lao động và là không gian làm việc thường xuyên hàng ngày. Quy định này khẳng định rằng mọi phòng làm việc, phòng họp, hành lang, thang máy, khu vực chung và toàn bộ không gian kín của cơ quan đều phải tuyệt đối không có khói thuốc. Đây là mức cấm nghiêm khắc nhất, không cho phép thiết lập khu vực hút thuốc riêng trong tòa nhà, đảm bảo một chuẩn mực môi trường làm việc lành mạnh.

Xây dựng quy định trên, cơ quan chức năng đặt mục tiêu mang tính hệ thống là bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là quyền của mỗi cá nhân được làm việc trong bầu không khí trong lành, không bị phơi nhiễm khói thuốc lá thụ động. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất độc hại, trong đó có ít nhất 69 chất gây ung thư. Người hít phải khói thuốc, dù không hút thuốc, vẫn có nguy cơ mắc bệnh tim mạch tăng từ 25 - 30%, nguy cơ ung thư phổi tăng từ 20 - 30%. Riêng tại Việt Nam, các nghiên cứu dịch tễ cho thấy khoảng 19.000 ca tử vong mỗi năm có liên quan trực tiếp đến việc hít phải khói thuốc thụ động tại gia đình và nơi làm việc. Những con số này là cơ sở khoa học mạnh mẽ để pháp luật đưa ra quy định cấm tuyệt đối đối với hành vi hút thuốc trong môi trường công sở, qua đó giảm nguy cơ bệnh tật, tử vong và bảo vệ an toàn sức khỏe cho người lao động.

Một điểm đáng chú ý của Điều 11 là quy định sử dụng khái niệm “hút thuốc lá” theo nghĩa bao quát, dẫn chiếu tới định nghĩa rộng về sản phẩm thuốc lá tại Điều 2 của Luật. Nhờ cách quy định này, lệnh cấm không chỉ áp dụng đối với thuốc lá điếu truyền thống mà còn bao gồm các sản phẩm thế hệ mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hay các thiết bị dùng nicotine tạo khói hoặc hơi. Với sự bao quát rộng, cho phép quy định giữ được hiệu lực dài hạn trong bối cảnh thị trường thuốc lá liên tục biến đổi và các sản phẩm mới ngày càng phổ biến, nhất là trong giới trẻ. Sự bao quát rộng rãi này cũng giúp cơ quan quản lý và cơ quan công sở không rơi vào lúng túng khi giám sát, đồng thời bảo đảm rằng bất kỳ hành vi sử dụng sản phẩm thuốc lá nào trong môi trường công sở đều bị nghiêm cấm tuyệt đối.

Điều 11 không tách rời mà gắn chặt với các điều khoản khác của Luật, đặc biệt là Điều 14 quy định trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan và trách nhiệm của tổ chức trong việc thực thi môi trường không khói thuốc. Khi xác lập lệnh cấm, pháp luật đồng thời yêu cầu cơ quan phải bố trí biển báo tại vị trí dễ quan sát, đẩy mạnh tuyên truyền nội bộ và xây dựng nội quy cấm hút thuốc rõ ràng. Người đứng đầu phải gương mẫu không hút thuốc tại cơ quan, trực tiếp chỉ đạo việc kiểm tra, nhắc nhở, xử lý các trường hợp vi phạm. Cách thiết kế quy định này đặt người đứng đầu vào vai trò “tác nhân thay đổi”, bảo đảm môi trường không khói thuốc không chỉ là khẩu hiệu mà trở thành thực tiễn hàng ngày.

Ở góc độ tổ chức, việc thực hiện nghiêm Điều 11 giúp tăng cường sự an toàn và hiệu quả trong môi trường làm việc. Khói thuốc làm giảm chất lượng không khí trong nhà, gây cay mắt, khó thở, ảnh hưởng tới sự tập trung và năng suất lao động. Các nghiên cứu y tế chỉ ra rằng người làm việc trong môi trường không khói thuốc có tỷ lệ nghỉ ốm thấp hơn và khả năng tập trung cao hơn so với môi trường có xuất hiện khói thuốc. Ngoài ra, tàn thuốc và hành vi hút thuốc tại nơi làm việc cũng làm tăng nguy cơ cháy nổ, đặc biệt trong những cơ quan sử dụng nhiều thiết bị điện, hệ thống dây dẫn và hồ sơ giấy tờ. Vì vậy, thực hiện nghiêm quy định của Điều 11 không chỉ là tuân thủ pháp luật mà còn giúp giảm thiểu rủi ro tổ chức và bảo đảm an toàn tài sản công.

Ở góc độ xã hội, việc cấm hút thuốc lá hoàn toàn tại cơ quan, nơi làm việc trong nhà mang ý nghĩa văn hóa – xã hội sâu sắc. Khi môi trường công sở được xây dựng theo hướng “không khói thuốc” sẽ không chỉ bảo vệ sức khỏe người lao động mà còn tạo dựng hình ảnh một nền hành chính hiện đại, văn minh, đề cao văn hóa công sở và chú trọng sức khỏe cộng đồng.

Nhìn một cách tổng thể có thể thấy, việc cấm hút thuốc lá hoàn toàn tại nơi làm việc khẳng định quyền của mọi người được làm việc trong môi trường không khói thuốc, đồng thời đặt trách nhiệm rõ ràng cho từng cơ quan và mỗi cá nhân trong việc tuân thủ không gian cấm hút thuốc. Đây không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là chuẩn mực văn hóa ứng xử, thể hiện sự tôn trọng sức khỏe cộng đồng.

Vì một cơ quan Kiểm toán nhà nước xanh – sạch – không khói thuốc

Từ những yêu cầu rõ ràng về việc cấm hút thuốc lá tại cơ quan, nơi làm việc quy định tại Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá có thể thấy rằng xây dựng môi trường làm việc không khói thuốc không chỉ là nhiệm vụ bắt buộc mà còn là cơ hội để mỗi cơ quan hình thành những mô hình và giải pháp mang tính bền vững.

Hướng đến xây dựng cơ quan KTNN xanh - sạch - không khói thuốc. Ảnh TL minh họa

Đối với cơ quan KTNN - nơi đề cao tính kỷ cương, chuẩn mực và văn minh công sở, bên cạnh việc tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật, việc triển khai các mô hình, ý tưởng và hoạt động thực tiễn nhằm xây dựng môi trường không khói thuốc trở thành yếu tố quan trọng, góp phần lan tỏa văn hóa sống lành mạnh và nâng cao chất lượng môi trường công sở.

Với ý nghĩa đó, cơ quan KTNN có thể xây dựng mô hình “Vùng làm việc xanh – Không khói thuốc” như một giải pháp tổng thể nhằm đảm bảo môi trường làm việc trong lành cho toàn thể cán bộ. Mô hình này dựa trên quan điểm rằng việc phòng ngừa tác hại của thuốc lá không chỉ dừng lại ở việc ban hành nội quy, mà cần được tổ chức như một hệ thống gồm nhận diện, định hướng hành vi và giám sát thường xuyên. Mỗi yếu tố trong mô hình đều đóng vai trò hỗ trợ lẫn nhau, tạo thành vòng tròn đồng bộ giúp xây dựng nếp sống lành mạnh và hình thành chuẩn mực ứng xử chung.

Một trong những nội dung quan trọng của mô hình là việc xây dựng hệ thống biển báo đồng bộ tại trụ sở. Khi toàn bộ khu vực làm việc được phủ kín bằng những biển báo cấm hút thuốc được thiết kế thống nhất, dễ quan sát, người đến làm việc và ngay cả cán bộ trong cơ quan sẽ hình thành thói quen tuân thủ một cách tự nhiên. Việc quan sát biển báo lặp đi lặp lại góp phần nhắc nhở liên tục, giảm dần tình trạng hút thuốc trong văn phòng và hạn chế những trường hợp vô tình vi phạm. Đây là cách tạo ra không gian nhận diện trực quan, đồng thời thúc đẩy sự tự giác – yếu tố quan trọng nhất trong việc duy trì một môi trường không khói thuốc.

Mô hình cũng chú trọng đến việc tạo không gian thay thế nhằm giảm hành vi hút thuốc. Trong khuôn viên cơ quan, có thể bố trí các “góc thư giãn xanh”, nơi cán bộ công chức có thể nghỉ giải lao, đọc tin tức nội bộ hoặc trò chuyện ngắn trong thời gian giữa các ca làm việc. Không gian này không chỉ giúp giải tỏa căng thẳng mà còn tạo ra một môi trường lành mạnh, giúp những người có thói quen hút thuốc hạn chế mong muốn tìm đến thuốc lá mỗi khi mệt mỏi. Việc xây dựng hành vi thay thế là phương pháp tiếp cận mềm, mang tính nhân văn, góp phần đưa quá trình thay đổi thói quen diễn ra tự nhiên hơn, bền vững hơn.

Bên cạnh các giải pháp mang tính không gian, cơ quan có thể phát động “Tuần lễ không khói thuốc” theo định kỳ mỗi quý nhằm lan tỏa thông điệp về bảo vệ sức khỏe. Sự kiện có thể được tổ chức dưới nhiều hình thức như trình chiếu video, trưng bày hình ảnh, tổ chức tọa đàm nhỏ chia sẻ kinh nghiệm bỏ thuốc lá từ chính cán bộ trong cơ quan. Việc tổ chức định kỳ giúp tạo ra sự nhắc lại liên tục trong nhận thức, đồng thời khuyến khích tinh thần thi đua giữa các đơn vị. Mỗi phòng ban, đơn vị không có cán bộ hút thuốc sẽ được tuyên dương, tạo động lực tích cực và lan tỏa hành vi tốt đến toàn Ngành.

Trong bối cảnh KTNN đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, việc ứng dụng công nghệ vào công tác xây dựng môi trường không khói thuốc cũng là một hướng đi phù hợp. Một ứng dụng nội bộ đơn giản có thể được phát triển để hỗ trợ quản lý, giám sát và truyền thông. Ứng dụng có thể tích hợp chức năng phản ánh ẩn danh các trường hợp vi phạm, qua đó bảo đảm tính minh bạch và giảm tâm lý ngại va chạm trong môi trường công sở. Đồng thời, ứng dụng sẽ cung cấp tài liệu hướng dẫn, các quy định liên quan, thống kê số liệu theo tháng hoặc quý để cơ quan theo dõi mức độ thay đổi hành vi của cán bộ. Việc áp dụng công nghệ giúp quá trình giám sát trở nên khách quan, hiệu quả và thuận tiện hơn.

Việc triển khai mô hình “Vùng làm việc xanh – Không khói thuốc” được kỳ vọng sẽ mang lại những thay đổi rõ rệt và bền vững. Trước hết, hành vi hút thuốc trong khu vực làm việc sẽ giảm mạnh và tiến tới chấm dứt hoàn toàn, bao gồm cả việc sử dụng thuốc lá điện tử – vấn đề đang gia tăng trong nhiều cơ quan.

Chất lượng không khí trong trụ sở được cải thiện đáng kể, tạo không gian làm việc trong lành, giúp công chức, viên chức duy trì trạng thái tập trung và tinh thần làm việc tốt hơn. Hiệu quả lao động cũng được nâng cao khi quá trình làm việc không còn bị gián đoạn bởi tình trạng cán bộ công chức rời vị trí làm việc để hút thuốc, đồng thời giảm thiểu những tác động tiêu cực mà người xung quanh phải gánh chịu khi tiếp xúc với khói thuốc thụ động.

Bên cạnh tác động trực tiếp đến sức khỏe và năng suất lao động, mô hình còn tạo hiệu quả tích cực trong xây dựng văn hóa công sở, củng cố hình ảnh cơ quan KTNN kỷ cương, văn minh và hiện đại.

Quan trọng hơn, mô hình có tiềm năng trở thành một kinh nghiệm thực tiễn để nhân rộng trong toàn hệ thống cơ quan nhà nước. Khi được áp dụng rộng rãi, mô hình sẽ góp phần hình thành mạng lưới “cơ quan không khói thuốc” trong khu vực công, tạo bước tiến quan trọng trong nỗ lực bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm tác hại của thuốc lá và xây dựng môi trường làm việc văn minh, lành mạnh một cách bền vững./.

DIỆU THIỆN