Chuỗi siêu thị hàng đầu nước Mỹ mất trắng 400 triệu USD vào Theranos

Safeway là một trong những chuỗi siêu thị lớn nhất nước Mỹ. Ảnh: Safeway.

Tất nhiên, Safeway không hay biết gì về vụ việc này. Tập đoàn này tiếp tục để Theranos xử lý các xét nghiệm máu tại phòng khám ở Pleasanton trong suốt năm 2012 và sang năm 2013. Họ cũng bắt đầu tuyển dụng nhân viên lấy máu cho các trung tâm chăm sóc sức khỏe mà họ đã dựng lên ở hàng chục siêu thị của mình ở Bắc California. Nhưng nhiều tháng trôi qua, Theranos vẫn tiếp tục lùi ngày khai trương.

Trong cuộc họp báo cáo kết quả kinh doanh quý đầu năm 2012 diễn ra vào cuối tháng 4 năm đó, Burd bị chất vấn về tiến độ “cuộc chơi sức khỏe” bí ẩn của Safeway. Ông trả lời rằng “thời điểm chưa chín muồi” nhưng tới khi họ công bố, nó sẽ “có một tác động hữu hình” đối với kết quả tài chính của tập đoàn. Trong cuộc họp báo cáo tiếp theo vào tháng 7, ông cam đoan “chắc chắn sẽ ra mắt vào quý 4.” Tuy nhiên, quý 4 trôi qua mà vẫn không có động tĩnh gì.

Đến lúc này, một số lãnh đạo của Safeway đã bắt đầu nổi nóng. Họ bị mất các khoản lợi tức hậu hĩnh vì công ty không đạt được mục tiêu tài chính đã đặt ra, trong đó tính đến cả nguồn doanh thu và lợi nhuận kỳ vọng có được từ mối hợp tác với Theranos. Matt O'Rell, một lãnh đạo phụ trách tài chính của Safeway, được giao nhiệm vụ lập dự báo doanh thu cho các trung tâm chăm sóc sức khỏe. Dựa trên giả định táo bạo rằng mỗi trung tâm sẽ thu hút được trung bình 50 bệnh nhân/ngày, ông đưa ra dự báo mỗi năm sẽ có thêm 250 triệu đô-la doanh thu. Nhưng không những không đạt được kỳ vọng đó, Safeway còn phải chi ra hơn 100 triệu đô-la chỉ để xây dựng các trung tâm trên.

Các trung tâm này không hoạt động nhưng lại chiếm dụng vị trí đắc địa trong chuỗi siêu thị. Chán nản với cảnh chờ đợi, Renda và Bradley đưa ra nhiều ý tưởng khác nhau để tận dụng không gian đó, chẳng hạn như: tuyển chuyên gia dinh dưỡng để cung cấp dịch vụ tư vấn về chế độ ăn; biến trung tâm thành trạm xá hoàn thiện do bác sĩ quản lý; hoặc cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh từ xa qua điện thoại hoặc truyền hình trực tuyến. Họ đã vận động Burd để cho họ thực hiện các kế hoạch này, nhưng sau khi trao đổi với Elizabeth, ông từ chối. Cô ấy không muốn mất không gian đó, ông nói.

Ở hậu trường, ban giám đốc của Safeway đang mất dần kiên nhẫn. Sau 20 năm ở vị trí CEO, rõ ràng Burd đã đánh mất niềm tin của Phố Wall. Mười năm đầu tiên của ông trong vai trò CEO là một thành công lớn với dấu ấn là sự gia tăng mạnh trong giá cổ phiếu của Safeway. Nhưng trong những năm gần đây, mối quan tâm về y tế và sức khỏe đã khiến ông mất đi tầm nhìn về lĩnh vực cốt lõi nhưng không mấy hấp dẫn của công ty: kinh doanh bán lẻ. Khoản đầu tư lớn vào các trung tâm chăm sóc sức khỏe và những đợt trì hoãn vô thời hạn về thời điểm khai trương là giọt nước làm tràn ly.

Steve Burd là người khởi xướng vụ hợp tác giữa Safeway và Theranos. Ảnh: Reuters.

Không lâu sau khi thị trường chứng khoán đóng cửa phiên cuối vào ngày 2 tháng 1 năm 2013, Safeway đưa ra một thông cáo báo chí nói rằng Burd sẽ nghỉ hưu vào tháng 5 tới, sau đại hội cổ đông thường niên của công ty. Thông cáo cho biết đây là quyết định tự nguyện của Burd, nhưng Renda và các lãnh đạo cấp cao khác nghi ngờ rằng hội đồng quản trị đã yêu cầu ông từ chức. Nhưng ngay cả trong giai đoạn rút lui, Burd vẫn rất lạc quan về các triển vọng của mối hợp tác với Theranos lúc này vẫn đang trong vòng bí mật. Trong phần nêu những thành tựu mà ông đạt được trên cương vị CEO, bản thông cáo trích dẫn lời ông nói rằng Safeway sẽ sớm “ra mắt một sáng kiến chăm sóc sức khỏe có thể làm biến đổi cả bộ mặt của công ty.”

Sau sự ra đi của Burd, kênh liên lạc riêng với Elizabeth cũng biến mất. Bất kỳ ai ở Safeway muốn trao đổi với Theranos đều phải thông qua Sunny hay nhóm Frat Pack. Hễ có vị lãnh đạo nào bên phía Safeway hỏi về tiến độ công việc, Sunny lại tỏ ra cáu bẳn, như thể thời gian của ông ta là vàng, không nên làm phiền như vậy, và họ không biết phải hy sinh những gì để tạo ra một phát minh tầm cỡ đó. Sự ngạo mạn của ông ta thật sự rất khó chịu. Tuy nhiên, Safeway vẫn rụt rè chưa dám rũ bỏ mối quan hệ đối tác này. Sẽ ra sao nếu quả thực công nghệ của Theranos là một nhân tố thay đổi cuộc chơi? Biết đâu nếu bỏ lỡ cơ hội này, họ sẽ ăn năn suốt cả 10 năm tiếp theo thì sao? Nỗi sợ bị loại khỏi cuộc chơi quả là một công cụ răn đe hữu hiệu.

Đối với Burd, rõ ràng là ông vẫn chưa sẵn sàng cho việc nghỉ hưu. Chỉ ba tháng sau khi rời Safeway, ông thành lập một hãng chuyên tư vấn về phương pháp cắt giảm chi phí chăm sóc sức khỏe cho các công ty và đặt tên là Burd Health. Trên cương vị mới là nhà sáng lập một công ty khởi nghiệp về y tế, ông tìm cách liên lạc lại với Elizabeth. Nhưng cô không bao giờ trả lời các cuộc gọi của ông nữa.

John Carreyrou / Alpha Books & NXB Thế Giới