Chuyển dịch năng lượng đòi hỏi chung tay của cả hệ thống

Ngày 24/6 tại Hà Nội, Liên minh Đối tác chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP) thuộc Văn phòng Dịch vụ Dự án Liên Hợp quốc (UNOPS), phối hợp với Vụ Tài chính - Kinh tế ngành (Bộ Tài chính) tổ chức hội thảo tổng kết “Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển dịch năng lượng”.

Các diễn giả chia sẻ tại sự kiện. Ảnh: Khắc Kiên

Cơ hội lớn

Khởi động từ tháng 4/2024 và triển khai trong vòng 15 tháng, chương trình hướng tới mục tiêu cung cấp cho công chứng những kiến thức và kỹ năng thiết yếu để có thể chủ động tham gia và đóng góp vào quá trình hiện thực hóa chính sách chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Nhà báo Hoàng Dự - Trưởng nhóm tư vấn Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển dịch năng lượng. Ảnh: Khắc Kiên

Phát biểu tại sự kiện, Nhà báo Hoàng Dự - Trưởng nhóm tư vấn Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển dịch năng lượng cho biết, chuyển dịch năng lượng là sáng kiến thiết thực và kịp thời, được triển khai trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực hiện thực hóa các cam kết quốc tế về khí hậu, đặc biệt là mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

"Ngay từ đầu, dự án được định hưởng không chỉ đơn thuần là một chiến dịch truyền thông cung cấp thông tin, mà còn là tiến trình đối thoại hai chiều giữa Nhà nước, các tổ chức, chuyên gia và đông đảo người dân nhằm truyền cảm hứng, nâng cao hiểu biết và kiến tạo sự đồng thuận xã hội đối với tiến trình chuyển dịch năng lượng" - nhà báo Hoàng Dự bày tỏ.

TS.Lê Xuân Nghĩa - thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tiền tệ của Chính phủ cho hay, điều chỉnh Quy hoạch điện VIII (Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050) được công bố là một bước tiến quan trọng trong chiến lược phát triển năng lượng bền vững của Việt Nam.

Với nhu cầu điện dự báo tăng trưởng mạnh mẽ do sự phát triển kinh tế và công nghiệp hóa, quy hoạch này đặt trọng tâm vào việc mở rộng các nguồn năng lượng tái tạo để đáp ứng nhu cầu năng lượng sạch và bền vững. Các mục tiêu cụ thể giai đoạn 2026 - 2030 bao gồm: Điện mặt trời; điện gió và các nguồn điện khác…

TS.Lê Xuân Nghĩa - thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tiền tệ của Chính phủ. Ảnh: Khắc Kiên

Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII mang lại nhiều cơ hội chiến lược cho ngành năng lượng Việt Nam. Về quy mô đầu tư mở rộng, với tổng công suất điện mặt trời và điện gió dự kiến tăng gấp 3 - 5 lần trong 5 năm tới, Việt Nam đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Theo phụ lục của Quy hoạch điện VIII, tổng công suất điện mặt trời đến năm 2030 đạt 58.887MW (bao gồm 25.229MW điện mặt trời mái nhà), trong đó miền Bắc chiếm 30.630MW, miền Trung 16.100MW, miền Nam 12.157MW.

Về phát triển các loại hình mới theo TS. Lê Xuân Nghĩa, sự mở rộng của các dịch vụ phụ trợ như pin lưu trữ, nguồn linh hoạt, và thủy điện tích năng là một bước đột phá. Các loại hình này không chỉ đảm bảo vận hành ổn định các nguồn năng lượng tái tạo “thất thường” như điện mặt trời và điện gió mà còn tạo ra một thị trường mới cho các công nghệ tiên tiến.

Kiến giải để vượt thách thức

Bên cạnh những cơ hội, TS. Lê Xuân Nghĩa cũng nhận định, Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc thực hiện Quy hoạch điện VIII. Theo đó, với quy mô công suất lớn, ước tính sẽ có khoảng 600 - 1.100 dự án điện mặt trời và 400 - 640 dự án điện gió được triển khai trong 5 năm tới, dựa trên quy mô trung bình 50MW/dự án.

Sự kiện thu hút các chuyên gia, doanh nghiệp tham gia. Ảnh: Khắc Kiên

Khối lượng công việc từ đấu thầu, phê duyệt chủ trương đầu tư, thương thảo hợp đồng mua bán điện, đến giám sát và vận hành thương mại đòi hỏi nguồn nhân lực và năng lực quản lý vượt trội. Đây là thách thức lớn đối với các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam và các cơ quan liên quan.

Để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức, TS.Lê Xuân Nghĩa đề xuất một số giải pháp. Thứ nhất, xây dựng kế hoạch thực hiện chi tiết. Sau điều chỉnh Quy hoạch điện VIII, cần sớm ban hành kế hoạch thực hiện quy hoạch, xác định rõ tiến độ từng dự án theo năm (2027, 2028) và theo địa phương. Kế hoạch thực hiện cần tập trung vào các giải pháp đột phá trong 2 - 3 năm tới, như hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế khuyến khích đầu tư tư nhân.

Thứ hai, đầu tư lưới điện đồng bộ và chia sẻ trách nhiệm. Các nhà đầu tư năng lượng tái tạo cần tham gia xây dựng lưới điện đấu nối từ điểm dự án đến hệ thống, giảm gánh nặng cho các công ty điện lực nhà nước. Đồng thời, Chính phủ cần hỗ trợ các đơn vị đầu tư lưới bằng các chính sách ưu đãi vốn hoặc cơ chế chia sẻ chi phí. Việc đồng bộ hóa lưới điện là yếu tố sống còn để tích hợp hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo.

Thứ ba, tăng cường hợp tác quốc tế. Việt Nam cần tận dụng các cam kết quốc tế, như Hiệp định Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Công bằng (JETP), để thu hút vốn, công nghệ, và kinh nghiệm từ các đối tác phát triển. Hợp tác với các tổ chức tài chính quốc tế cũng sẽ giúp giảm áp lực tài chính trong nước.

Chuyên gia kinh tế Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng Lương và tăng trưởng xanh. Ảnh: Khắc Kiên

Trong khi đó, Chuyên gia kinh tế Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng Lương và tăng trưởng xanh đã khái quát về quá trình chuyển dịch năng lượng với nhiều điểm mới trong các luật, nghị định, thông tư hướng dẫn đã tạo tiền đề cho việc thực hiện.

Nổi bật, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: sửa đổi 19 Điều, bổ sung 1 Điều mới, được Quốc hội thông qua ngày 18/6/2025 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026. Trong đó, nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Điều chỉnh tăng cường trách nhiệm của địa phương trong việc quản lý, kiểm tra tuân thủ các tiêu chuẩn, quy chuẩn, định mức tiêu thụ năng lượng của các doanh nghiệp và việc xây dựng kế hoạch sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Đơn giản tối đa các thủ tục hành chính, cắt giảm thủ tục hành chính về cấp giấy chứng nhận dán nhãn năng lượng và cấp chứng chỉ kiểm toán năng lượng. Giao Bộ Xây dựng ban hành định mức sử dụng năng lượng trong sản xuất công nghiệp vật liệu xây dựng thuộc phạm vi quản lý...

Cục Phó Cục Báo chí (Bộ VHTT&DL) Đặng Khắc Lợi: Nỗ lực sẽ cùng nhau tạo ra giá trị bền vững

Khắc Kiên