Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi:Chìa khóa hình thành nền nông nghiệp hiện đại

Tại các vùng chuyển đổi không chỉ tạo ra lượng hàng hóa lớn, hiệu quả kinh tế cao mà còn mở ra các mô hình nông nghiệp xanh, tuần hoàn, thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu.

Mô hình trồng chuối tại Hợp tác xã Nông nghiệp Vân Nam (xã Phúc Lộc) cho hiệu quả kinh tế cao. Ảnh: Ánh Ngọc

Khắc phục tình trạng sản xuất kém hiệu quả

Hợp tác xã Nông nghiệp xã Vân Nam (xã Phúc Lộc) thành công trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, mở rộng các mô hình ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất với cây chuối và cây bưởi. Giám đốc Hợp tác xã Doãn Văn Thắng cho biết, xác định chuối là cây trồng mũi nhọn trong phát triển kinh tế với diện tích 120ha, hợp tác xã vận động người dân duy trì vùng sản xuất và ứng dụng khoa học, kỹ thuật, đưa giống mới vào trồng, giúp nâng cao năng suất, chất lượng. Nhờ việc chọn giống chất lượng cao, quy trình sản xuất tuân thủ tiêu chuẩn VietGAP, sau thu hoạch, áp dụng công nghệ tiên tiến, xử lý chuối chín đều, bảo đảm độ ngọt, đơn vị đã xây dựng thành công thương hiệu “Chuối Vân Nam”, cung cấp cho thị trường khoảng 30 tấn chuối sạch/tháng. Thời gian tới, hợp tác xã tiếp tục nghiên cứu, đầu tư máy móc để chế biến chuối sấy dẻo, chuối sấy lạnh... nhằm nâng cao giá trị, hướng đến mục tiêu sản phẩm OCOP 5 sao, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

Còn ông Nguyễn Viết Liêm - chủ trang trại ở xã Cổ Đô chia sẻ, trước đây trang trại chủ yếu nuôi trồng thủy sản với các giống cá truyền thống, từ khi chuyển sang mô hình nuôi trồng thủy sản kết hợp trồng cây ăn quả trên diện tích khoảng 1ha và được Trung tâm Khuyến nông Hà Nội (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) hỗ trợ giống, thức ăn vi sinh để nuôi cá theo hướng VietGAP, đến nay, mô hình chăn nuôi theo hướng an toàn VietGAP giúp cá sinh trưởng tốt; chất lượng, năng suất cao hơn so với nuôi trồng thủy sản truyền thống, doanh thu hơn 400 triệu đồng/ha/năm...

Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, giai đoạn 2021-2024, Hà Nội đã chuyển đổi được 3.334ha trồng lúa kém hiệu quả sang các loại cây trồng khác. Trong đó, 1.052ha được chuyển sang trồng cây hằng năm, 1.358ha sang cây lâu năm và 923ha chuyển đổi theo mô hình lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản theo Quyết định số 6713/QĐ-UBND ngày 29-12-2024 của UBND thành phố Hà Nội về việc ban hành Kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trên đất trồng lúa thành phố Hà Nội năm 2025. Theo đó, diện tích đất trồng lúa được chuyển đổi trồng cây hằng năm là 535,38ha; chuyển đổi trồng cây lâu năm là 180,75ha; trồng lúa kết hợp với nuôi trồng thủy sản là 561,21ha.

Việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ đất trồng lúa kém hiệu quả sang cây trồng khác giúp nông dân tăng thu nhập, mở ra các mô hình nông nghiệp xanh, tuần hoàn, thích ứng biến đổi khí hậu, cho hiệu quả kinh tế cao, gấp nhiều lần so với trồng lúa. Công tác chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa không chỉ khắc phục những diện tích trồng lúa kém hiệu quả ở khu vực trũng thấp, thường xuyên ngập nước và khu vực khó khăn về nguồn nước tưới mà còn khắc phục tình trạng nông dân bỏ ruộng hoang, thuận lợi cho tích tụ ruộng đất chuyển đổi sang trồng rau, cây ăn quả, đạt hiệu quả kinh tế cao hơn. Nhờ đó, Hà Nội đã hình thành một số vùng sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, như: Vùng rau an toàn, vùng trồng cây ăn quả, vùng nuôi trồng thủy sản, chăn nuôi phát triển theo xã, vùng trọng điểm…

Tiếp tục tháo gỡ khó khăn

Hiện nay, việc chuyển đổi từ đất trồng lúa kém hiệu quả sang cây trồng vật nuôi khác ở Hà Nội vẫn gặp nhiều khó khăn, như: Một số diện tích đất chuyển đổi mới chỉ dừng ở quy mô hộ gia đình, manh mún, chưa đủ điều kiện áp dụng cơ giới hóa hay sản xuất hàng hóa quy mô lớn. Ngoài ra, thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp an toàn còn bấp bênh, giá cả không ổn định. Nhiều địa phương chưa mạnh dạn chuyển đổi do vướng quy hoạch hoặc chưa có hướng dẫn cụ thể, nhất là ở những vùng ven đô thị...

Trong bối cảnh diện tích đất nông nghiệp ngày càng thu hẹp do đô thị hóa, việc sử dụng hiệu quả quỹ đất còn lại là yêu cầu cấp thiết, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi trên đất lúa theo hướng nông nghiệp đa giá trị mang lại hiệu quả kinh tế cao cho nông dân, góp phần bảo vệ môi trường, bảo đảm an ninh lương thực.

Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại, Sở tiếp tục phối hợp với các địa phương để rà soát, cập nhật quy hoạch sử dụng đất phù hợp, ưu tiên phát triển vùng chuyên canh cây ăn quả, rau an toàn, hoa, cây cảnh, nuôi trồng thủy sản, mô hình nông nghiệp kết hợp du lịch sinh thái. Hà Nội cũng tạo điều kiện thuận lợi để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao, thúc đẩy phát triển hệ sinh thái nông nghiệp gắn với công nghệ và logistics...

Chuyển đổi đất lúa là một phần trong chiến lược tái cơ cấu ngành Nông nghiệp Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn 2045 theo hướng xanh, an toàn bền vững và hiện đại. Hà Nội đặt mục tiêu giảm dần diện tích trồng lúa đơn thuần sang phát triển các vùng nông nghiệp chuyên canh gắn với du lịch nông nghiệp, đô thị sinh thái, chuỗi nông sản sạch, ứng dụng công nghệ cao. Theo đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường tập trung hướng dẫn, kiểm tra, giám sát công tác quản lý đất đai đối với diện tích chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trên đất trồng lúa; hướng dẫn các địa phương đăng ký chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trên đất trồng lúa theo quy định và giám sát việc thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trên đất lúa…

Ngọc Quỳnh