Thị trường dược Việt Nam đạt gần 9 tỷ USD, nhưng thiếu vắng 'nhà vô địch' nội địa

Nghịch lý 9 tỷ USD

Tại chuyên đề "Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo - Sức bật để vươn mình" thuộc Phiên đối thoại cấp Bộ - Diễn đàn Kinh tế Tư nhân Việt Nam 2025, bà Bùi Cẩm Vân, Giám đốc Khối quản trị Doanh nghiệp Buymed cho biết, theo IQVIA, năm 2024 thị trường dược Việt Nam đạt gần 8,9 tỷ USD, đứng thứ 2 Đông Nam Á. Tuy nhiên, 10 công ty dược lớn nhất Việt Nam cộng lại vẫn nhỏ hơn một Kalbe Farma (quy mô 3,9 tỷ USD) của Indonesia.

Nguyên nhân không phải do dân số hay nhu cầu, mà do ngành dược phân mảnh, hơn 250 nhà máy chỉ sản xuất generic, biên lợi nhuận mỏng. Ngành dược thiếu nghiên cứu và phát triển (R&D), hầu như không có sản phẩm mới, giá trị gia tăng thấp. Thị trường tồn tại tư duy bảo hộ, chính sách thiên về an toàn và hạn chế cạnh tranh, thay vì tạo động lực cho doanh nghiệp lớn lên.

“Điều này không chỉ là nghịch lý, mà còn là bất lợi lớn cho quốc gia khi doanh nghiệp nhỏ lẻ không đủ quy mô để đàm phán giá nguyên liệu khiến chi phí thuốc cao, bệnh nhân chịu thiệt. Đồng thời, không có doanh nghiệp quy mô lớn dẫn dắt để tích lũy R&D, mãi lệ thuộc thuốc ngoại”, bà Vân chia sẻ.

Bà Bùi Cẩm Vân, Giám đốc Khối quản trị Doanh nghiệp Buymed chia sẻ tại sự kiện

Thực tế, nhiều doanh nghiệp lớn nhất ngành dược đã bị thâu tóm: DHG về tay Taisho (Nhật), Imexpharm thuộc Livzon (Trung Quốc), DBD có cổ đông KWE (Thụy Sĩ). Khi “cái lớn” rơi vào tay ngoại, ngành dược nội càng mất vị thế ngay trên sân nhà.

“Indonesia có Kalbe Farma trị giá 3,9 tỷ USD. Việt Nam có thị trường tương tự nhưng không có “Kalbe Việt Nam”, đồng nghĩa với việc chúng ta bỏ lỡ hàng tỷ USD vốn hóa, hàng chục nghìn việc làm chất lượng cao, và vị thế quốc gia trong chuỗi dược phẩm SEA”, bà Vân cho biết.

Làm thế nào để tạo nhà vô địch quốc gia?

Đề xuất giải pháp phát triển ngành dược, đại diện Buymed kiến nghị các cơ quan chức năng cần xem dữ liệu và công nghệ là tư liệu sản xuất mới. Nên mở quyền tiếp cận công bằng cho doanh nghiệp tư nhân thông qua dữ liệu mở và hạ tầng chia sẻ.

Cải cách tư duy chính sách, từ bảo hộ sang tạo động lực. Nhà nước cần làm trọng tài công bằng, để mọi doanh nghiệp tuân cùng một chuẩn minh bạch.

Thúc đẩy sandbox đổi mới sáng tạo, cho phép thử nghiệm có kiểm soát trong dược, thương mại điện tử, y tế số. Sandbox giúp cơ quan quản lý giám sát an toàn, nhưng doanh nghiệp có cơ hội triển khai mô hình mới.

Một giải pháp khác là vốn dài hạn.

“Một doanh nghiệp dược mạnh không thể chỉ sống bằng vốn ngắn hạn. Buymed may mắn đã nhận được vốn dài hạn từ các quỹ mạo hiểm quốc tế, nhờ đó có cơ hội xây dựng hạ tầng phân phối và công nghệ. Nhưng rất nhiều startup Việt khác không may mắn như vậy. Vì thế, chúng tôi ủng hộ mạnh mẽ các sáng kiến về Quỹ phát triển kinh tế tư nhân, để tạo cơ chế vốn dài hạn trong nước, giúp nhiều doanh nghiệp Việt có cơ hội lớn lên”, bà Vân cho biết.

Đồng thời, cần liên minh sản xuất - chuẩn hóa - xuất khẩu. Tại Việt Nam hiện thuốc generic mới chiếm chưa tới 50% thị trường, trong khi Indonesia tới 90%. Điều này cho thấy dư địa rất lớn để phát triển sản xuất nội địa. Cần một liên minh các nhà máy dược trong nước, chuẩn hóa tiêu chuẩn, và xây dựng thương hiệu chung cho xuất khẩu.

"Việt Nam đã có một thị trường dược gần 9 tỷ USD, lớn thứ hai Đông Nam Á, nhưng chưa đủ. Chúng ta không chỉ cần một nhà vô địch quốc gia, mà cần kiến tạo một thế hệ những nhà vô địch - những doanh nghiệp trẻ, đổi mới, đủ sức cạnh tranh toàn cầu. Buymed và thế hệ doanh nghiệp trẻ đã sẵn sàng. Câu hỏi đặt ra là: Chính sách liệu đã sẵn sàng mở đường để Việt Nam có thêm một thế hệ những nhà vô địch toàn cầu?", bà Vân đặt câu hỏi.

Lam Phong