Chuyển đổi năng lượng ở Đông Nam Á đứng trước thử thách khi ông Trump quay lại Nhà Trắng

Hội nghị Biến đổi Khí hậu Liên hợp quốc Cop29 ở Baku, Azerbaijan, Ảnh: EPA-EFE

Con đường của Đông Nam Á trong việc tìm kiếm nguồn tài trợ khí hậu để đối phó với các tác động của thời tiết khắc nghiệt và chuyển đổi năng lượng sạch đang gặp nhiều khó khăn, bao gồm sự phụ thuộc kéo dài vào nhiên liệu hóa thạch và những bất ổn mới xung quanh cam kết về khí hậu của Mỹ.

Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên Hợp Quốc năm nay – diễn ra đến ngày 22/11 tại Baku, Azerbaijan – được mô tả là “COP về Tài chính” vì tập trung vào việc huy động nguồn vốn mới cho các quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu, nhằm giảm thiểu tác động của thiên tai, đồng thời hỗ trợ năng lượng tái tạo.

Khu vực châu Á - Thái Bình Dương đã phải đối mặt với hàng loạt thảm họa khí hậu không ngừng trong năm nay. Siêu bão Yagi đã tàn phá và làm xáo trộn cuộc sống của hơn 20 triệu người tại Việt Nam, Philippines, Lào, Thái Lan và Myanmar.

Phát biểu tại hội thảo COP29 hôm thứ Hai 11/11, Gerry Avance, Giám đốc điều hành của Trung tâm Năng lượng, Sinh thái và Phát triển tại Philippines, cho biết các thảm họa khí hậu gần đây ở Đông Nam Á thể hiện nhu cầu cấp bách phải tài trợ cho quá trình chuyển đổi năng lượng sạch.

Tuy nhiên, ông cho biết nhiều tổ chức tài chính ở Nhật Bản và châu Âu vẫn chưa quan tâm đầy đủ và đang tài trợ cho các dự án nhiên liệu hóa thạch, bất chấp cam kết của các nhà lãnh đạo thế giới tại COP28 năm ngoái ở Dubai về việc loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch.

“Điều này đặc biệt quan trọng khi COP29 tái khẳng định cam kết của COP28 về việc loại bỏ nhiên liệu hóa thạch và tăng gấp ba lần năng lượng tái tạo, điều này có nghĩa là tài chính phải được huy động tương ứng”, ông Avance nói.

COP28 kết thúc vào năm ngoái với tuyên bố lịch sử về việc chấm dứt kỷ nguyên nhiên liệu hóa thạch, nhưng bị chỉ trích gay gắt vì thiếu thời hạn cụ thể.

Các nhà lãnh đạo tại hội nghị năm ngoái cũng đã đồng ý tăng gấp ba lần triển khai năng lượng tái tạo và tăng gấp đôi tốc độ sử dụng năng lượng hiệu quả – nhằm giúp các thiết bị như máy điều hòa thân thiện hơn với môi trường – vào cuối thập kỷ này.

Các quốc gia khai thác dầu khí thường phản đối các cam kết loại bỏ nhiên liệu hóa thạch, nhưng các nhà hoạt động cảnh báo về nguy cơ môi trường khi hiện tượng nóng lên toàn cầu đã vượt ngưỡng 1,5 độ trong hơn một năm qua.

Các cuộc thảo luận tại COP29 sẽ tập trung vào Mục tiêu Định lượng Mới về Tài chính Khí hậu (NCQG), nhằm thay thế cam kết hàng năm 100 tỷ USD vào năm 2020 của các quốc gia phát triển đã đưa ra từ năm 2009 – một mục tiêu chỉ đạt được một lần, vào năm 2022.

Ông Avance cho biết mặc dù các dự án năng lượng tái tạo ở khu vực này đã phát triển nhanh trong năm qua, nhưng thành quả này đang bị lu mờ bởi sự mở rộng của nhiên liệu hóa thạch. Ông nói các nước giàu nên chi 1 nghìn tỷ USD cho các nước đang phát triển như là sự bù đắp cho hàng thập kỷ phát thải khí nhà kính.

Madhura Joshi, Trưởng bộ phận Chuyển đổi Năng lượng Ấn Độ tại E3G, cho biết các nước giàu nên thực hiện cam kết của họ bằng cách loại bỏ than vào năm 2030, thay vì chỉ đạt được một thỏa thuận chung về thời gian loại bỏ nhiên liệu hóa thạch.

Sự trở lại của chính quyền Trump

Khi các cuộc đàm phán bắt đầu, Giám đốc khí hậu của Liên Hợp Quốc Simon Stiell nói với lãnh đạo của các quốc gia rằng: “Đây là thời điểm để chứng minh rằng hợp tác toàn cầu vẫn không bị đánh bại”.

Tuy nhiên, COP29 diễn ra ngay sau khi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump tái đắc cử, người vốn hoài nghi về biến đổi khí hậu và được cho là đang có kế hoạch đưa Mỹ rút khỏi Hiệp định Paris về giảm thiểu biến đổi khí hậu. Việc ông tái đắc cử đã làm gia tăng lo ngại rằng nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể rút khỏi các cam kết về khí hậu và làm chậm quá trình chuyển đổi năng lượng sạch trên toàn cầu.

Các nhà phân tích cho rằng kế hoạch của ông Trump nhằm rút Mỹ khỏi Hiệp định Paris một lần nữa có thể làm suy yếu các cuộc đàm phán về hiệp định này.

Mặc dù ảnh hưởng có thể không quá lớn tại hội nghị năm nay khi chính quyền Joe Biden vẫn đại diện cho Mỹ tại bàn đàm phán, nhưng sự thay đổi quyền lực này sẽ tạo ra sự bất ổn trong những năm tới, ông Aditya Lolla, Giám đốc chương trình châu Á tại Ember, cho biết.

Các quốc gia Đông Nam Á, một trung tâm của tăng trưởng kinh tế toàn cầu, thường ưu tiên an ninh năng lượng hơn là chuyển đổi sang năng lượng sạch, điều này có nghĩa là năng lượng tái tạo chưa thực sự phát triển mạnh ở những quốc gia như Indonesia và Philippines – nơi có trữ lượng than lớn, ông Lolla cho biết thêm.

Sự trở lại của ông Trump có thể dẫn đến việc tăng cường xuất khẩu khí đốt của Mỹ, vốn có thể đáp ứng nhu cầu năng lượng đang bùng nổ ở Đông Nam Á. Tuy nhiên, ông Lolla cũng lưu ý rằng các quốc gia Đông Nam Á đang cố gắng tìm kiếm một con đường chung hướng tới năng lượng sạch trong dài hạn.

Nếu ông Trump rút khỏi Hiệp định Paris, điều này có thể gây ra “một số trở ngại trong việc tài trợ cho quá trình chuyển đổi ở châu Á”, nhưng “năng lượng tái tạo hiện đã có chỗ đứng vững chắc và do đó, nguồn vốn tư nhân quốc tế có thể sẽ bổ sung vào bất kỳ khoảng trống nào do chính sách của ông Trump gây ra”, Rajan Mehta, tác giả của cuốn Backstage Climate: The Science and Politics Behind Climate Change, cho biết.

Ông cho biết, khuôn khổ NCQG mới về tài chính khí hậu dự kiến sẽ được bàn luận tại hội nghị thượng đỉnh ở Baku để có thể dành thêm ngân sách cho cả hai mục tiêu giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) đã chỉ ra rằng tài chính cho thích ứng trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương đang thiếu hụt nghiêm trọng, ước tính cần từ 102 tỷ USD đến 431 tỷ USD mỗi năm trong giai đoạn từ 2023 đến 2030, trong khi cam kết cho năm 2022 chỉ đạt 34 tỷ USD, theo ông Mehta.

Hội nghị COP28 đã khởi động một quỹ “tổn thất và thiệt hại” với vốn ban đầu là 475 triệu USD, và hội nghị COP29 tại Baku lần này được kỳ vọng sẽ chuyển những cam kết đó thành nguồn tài trợ thực tế để giúp các quốc gia dễ bị tổn thương đối phó với tác động của biến đổi khí hậu, ông cho biết.

Nh.Thạch

AFP