Chuyển đổi số nông nghiệp, bài 'kiểm tra' năng lực chuyển đổi số quốc gia
Theo TS. Trần Duy Ninh, nông nghiệp là lĩnh vực khó nhất để chuyển đổi số, nhưng nếu làm được sẽ khẳng định năng lực thật sự về chuyển đổi số quốc gia.
“Nếu một hợp tác xã vùng sâu vùng xa có thể dùng nền tảng số để bán nông sản ra thế giới, thì đó chính là thành công thật sự của chuyển đổi số quốc gia”, TS. Trần Duy Ninh, Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ nhấn mạnh.
Ông Trần Duy Ninh, Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ). Ảnh: Hồng Thắm.
Nông nghiệp, lĩnh vực khó nhất nhưng xứng đáng nhất để chuyển đổi số
TS. Trần Duy Ninh nhận định, nông nghiệp luôn là một trong những lĩnh vực khó nhất để chuyển đổi số bởi quy mô nhỏ, sản xuất phân tán, hạ tầng và nguồn lực hạn chế. Tuy nhiên, chính vì vậy mà đây lại là lĩnh vực xứng đáng nhất để làm, vì hiệu quả lan tỏa rất lớn.
“Nếu một hợp tác xã vùng sâu vùng xa có thể dùng nền tảng số để bán nông sản ra thế giới, thì đó chính là thành công thật sự của chuyển đổi số quốc gia”, ông chia sẻ.
Theo ông Ninh, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi số mới, sau 5 năm đầu thực hiện Chiến lược quốc gia về chuyển đổi số. Bộ Khoa học và Công nghệ, với vai trò cơ quan thường trực thúc đẩy chuyển đổi số của Chính phủ, đang triển khai hàng loạt hoạt động mới, trong đó có Luật Chuyển đổi số, một đạo luật khung quan trọng dự kiến được Quốc hội thông qua vào ngày 11/12/2025.
Một điểm đáng chú ý, là đã thể chế hóa nguồn lực cho chuyển đổi số, lần đầu tiên quy định ngân sách dành riêng cho chuyển đổi số ở mức 1% GDP. “Trước đây, chúng ta chỉ cố gắng đạt con số này, nhưng chưa được luật hóa. Giờ thì đã có quy định rõ ràng, tạo điều kiện cho tất cả các bên tham gia chuyển đổi số thuận lợi hơn”, ông nói.
Xây dựng nền tảng “hợp tác xã số”
Một điểm quan trọng nữa trong Luật Chuyển đổi số, theo ông Ninh là khung kiến trúc tổng thể quốc gia. Đây là nền tảng lõi giúp các bộ, ngành và địa phương xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu và nền tảng số thống nhất.
Trước đây, mỗi cơ quan lại thuê một doanh nghiệp riêng làm phần mềm, dẫn đến phân tán, lãng phí và khó liên thông. Lần này, khung kiến trúc tổng thể quốc gia quy định rõ hai thành phần: dùng chung và dùng riêng. Thành phần dùng chung sẽ phục vụ trực tiếp người dân, trong đó có bà con nông dân và hợp tác xã.
Ứng dụng công nghệ 4.0, HTX Đức Hòa (xã Mộ Đức, Quảng Ngãi) đã mang lại lợi ích thiết thực cho nông dân. Ảnh: NVCC.
Bộ KH&CN đã ban hành danh mục 84 nền tảng dùng chung quốc gia. Nền tảng dành riêng cho nông nghiệp đang được đề xuất bổ sung. Ông kỳ vọng Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm đăng ký nền tảng hợp tác xã số, để tất cả các hợp tác xã dùng chung, thay vì mỗi nơi tự làm phần mềm riêng.
Bên cạnh đó, việc huy động doanh nghiệp công nghệ đồng hành, theo ông Ninh là yếu tố không thể thiếu. Hiện nay, một trong những vấn đề lớn nhất của khu vực HTX là thiếu nhân lực công nghệ thông tin. Vì vậy, giải pháp khả thi nhất hiện nay là doanh nghiệp đồng hành. Trong nhiều mô hình thí điểm, doanh nghiệp đã đóng vai trò quan trọng không chỉ tài trợ thiết bị, mà còn đưa chuyên gia, kỹ sư trực tiếp xuống địa phương hướng dẫn, đào tạo.
Theo ông Ninh, ba yếu tố quan trọng của chuyển đổi số nông nghiệp là hạ tầng, nền tảng và nguồn lực. “Khi ba yếu tố này được khơi thông, nông nghiệp số sẽ bước sang giai đoạn phát triển bền vững và đồng bộ”, ông Ninh cho hay.
Dữ liệu, kết nối và con người, nền móng của công dân số nông thôn
Về dữ liệu, TS. Ninh cho biết Trung tâm Dữ liệu quốc gia do Bộ Công an quản lý sẽ là nơi tập trung và lưu trữ dữ liệu của các ngành, trong đó có nông nghiệp. Sau này, toàn bộ dữ liệu sẽ chuyển lên đám mây. Các cơ quan, đơn vị chỉ cần số hóa, tổng hợp để đưa lên. Chỗ đặt đã có, đường truyền cũng không còn là vấn đề lớn.
Theo số liệu ông Ninh cung cấp, cả nước hiện chỉ còn hơn 200 thôn chưa có sóng di động, và dự kiến đầu tháng 11 tới sẽ phủ sóng toàn bộ. Đây là điều kiện rất thuận lợi để các nền tảng số vận hành tới tận cơ sở, giúp bà con tiếp cận các dịch vụ số dễ dàng.
Vấn đề nhân lực là yếu tố quyết định. Không thể mãi nói rằng hợp tác xã không có người làm công nghệ. Sắp tới, mỗi nơi bắt buộc phải có hạt nhân công nghệ tại chỗ, vì từ năm 2026, Chính phủ hướng tới xã hội công dân số.
Ông Ninh cho hay, Bộ KH&CN đang phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng nền tảng đào tạo trực tuyến kỹ năng số, giúp người dân học tập qua Internet với hướng dẫn trực quan, dễ hiểu. Ngoài ra, các nghị định mới đang được hoàn thiện sẽ cho phép thuê dịch vụ công nghệ bằng ngân sách, tháo gỡ vướng mắc về đơn giá và cơ chế.
Theo ông Ninh, chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp và hợp tác xã là bài kiểm tra năng lực chuyển đổi số của cả quốc gia
“Chúng tôi coi đây là cái bài kiểm tra về năng lực chuyển đổi số của cả quốc gia bởi vì là lĩnh vực khó. Nếu mà hoàn thành được chuyển đổi số của lĩnh vực nông nghiệp và hợp tác xã thì chắc chắn các lĩnh vực khác cũng sẽ thành công”, TS. Trần Duy Ninh nói.
Tại Diễn đàn “Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai”, Bà Cao Xuân Thu Vân, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, nhấn mạnh rằng chuyển đổi số đang mở ra hướng đi mới bền vững và thịnh vượng cho ngành nông nghiệp Việt Nam.
Theo bà Vân, hiện ngành nông nghiệp đóng góp khoảng 12–14% GDP, hướng tới mục tiêu xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt ít nhất 65 tỷ USD vào năm 2025. Để đạt mục tiêu này, chuyển đổi số là giải pháp then chốt giúp nâng cao năng suất, giảm chi phí và tăng sức cạnh tranh quốc tế.
Đối với hơn 22.500 hợp tác xã nông nghiệp trên cả nước, bà Vân cho rằng chuyển đổi số không chỉ là xu hướng mà là đòn bẩy tăng trưởng, giúp HTX tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, mở rộng thị trường, tăng khả năng cạnh tranh và xây dựng môi trường sản xuất tiêu dùng minh bạch, tin cậy.
“Việc nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ số không chỉ là mệnh lệnh, mà còn là điều tất yếu nếu không muốn bị loại khỏi cuộc chơi trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt", bà Cao Xuân Thu Vân nhấn mạnh.
