Chuyển đổi số trong GTVT và logistics: thúc đẩy phát triển kinh tế số

Trong bối cảnh kinh tế số phát triển mạnh mẽ, áp lực cạnh tranh ngày càng gia tăng, các mô hình vận tải và logistics truyền thống – vốn dựa nhiều vào kinh nghiệm, nhân công và quy trình thủ công - đang bộc lộ rõ những giới hạn.

Chuyển đổi số vì thế không còn là xu hướng lựa chọn, mà trở thành điều kiện sống còn đối với ngành giao thông vận tải và logistics. Từ hệ thống giám sát hành trình GPS, quản lý đội xe trực tuyến, đến các nền tảng logistics số gắn với thương mại điện tử, rồi ứng dụng IoT, AI trong dự báo lưu lượng, giảm ùn tắc và tai nạn - công nghệ số đang tái định hình toàn bộ chuỗi giá trị vận tải.

Quan trọng hơn, chuyển đổi số trong lĩnh vực này không chỉ mang lại lợi ích cho doanh nghiệp vận tải hay logistics, mà còn góp phần giải quyết những bài toán lớn của đô thị hiện đại: ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, chi phí logistics cao và trải nghiệm người dùng còn nhiều bất cập. Đây chính là nền tảng để xây dựng đô thị thông minh và thúc đẩy phát triển kinh tế số bền vững.

Viettel Post sử dụng robot trong chia chọn, vận chuyển hàng hóa

GPS và hệ thống quản lý đội xe làm thay đổi vận tải

Trong mô hình vận tải truyền thống, doanh nghiệp thường quản lý phương tiện và lái xe dựa trên báo cáo thủ công, liên lạc rời rạc và kinh nghiệm cá nhân. Điều này dẫn tới hàng loạt vấn đề: khó kiểm soát hành trình, lãng phí nhiên liệu, vi phạm tốc độ, chậm trễ giao hàng và rủi ro an toàn giao thông.

Sự phổ biến của hệ thống giám sát hành trình GPS và nền tảng quản lý đội xe trực tuyến đã tạo ra bước ngoặt căn bản. Thông qua thiết bị GPS gắn trên phương tiện, doanh nghiệp có thể theo dõi vị trí, tốc độ, thời gian dừng đỗ và trạng thái vận hành của từng xe theo thời gian thực. Dữ liệu này không chỉ giúp giám sát, mà còn trở thành cơ sở để tối ưu lộ trình, phân bổ phương tiện và kiểm soát chi phí.

Trong thực tiễn, nhiều doanh nghiệp vận tải ghi nhận mức tiết kiệm nhiên liệu đáng kể nhờ việc phân tích dữ liệu hành trình, loại bỏ các tuyến đường không hiệu quả, giảm quãng đường chạy rỗng. Đồng thời, việc giám sát lái xe theo thời gian thực giúp nâng cao kỷ luật vận hành, giảm vi phạm an toàn giao thông và tai nạn.

Quan trọng hơn, quản lý đội xe số hóa giúp doanh nghiệp chuyển từ tư duy “phản ứng sau khi xảy ra sự cố” sang chủ động phòng ngừa rủi ro. Khi hệ thống phát hiện xe chạy quá tốc độ, dừng đỗ bất thường hay có dấu hiệu tiêu hao nhiên liệu bất thường, cảnh báo sẽ được gửi ngay tới bộ phận điều hành để can thiệp kịp thời.

Về lâu dài, dữ liệu GPS tích lũy trở thành “tài sản số” của doanh nghiệp, phục vụ phân tích hiệu quả vận hành, lập kế hoạch đầu tư phương tiện và xây dựng chiến lược phát triển bền vững.

Logistics số và TMĐT: Động lực tăng trưởng trong thương mại xuyên biên giới

Sự bùng nổ của thương mại điện tử đã đặt logistics vào vị trí trung tâm của nền kinh tế số. Nếu trước đây logistics chủ yếu phục vụ các chuỗi cung ứng truyền thống, thì nay, với thương mại điện tử, logistics trở thành yếu tố quyết định trải nghiệm người dùng và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Chuyển đổi số đã giúp logistics thoát khỏi mô hình vận hành manh mún, phụ thuộc nhiều vào trung gian, để tiến tới logistics số tích hợp. Các nền tảng số cho phép kết nối trực tiếp người bán, đơn vị vận chuyển, kho bãi và khách hàng trên cùng một hệ thống, giúp tối ưu quy trình từ đặt hàng, lưu kho, vận chuyển đến giao nhận và thanh toán.

Đặc biệt trong thương mại xuyên biên giới, logistics số đóng vai trò then chốt. Việc tích hợp dữ liệu vận chuyển, hải quan, thuế và theo dõi đơn hàng xuyên quốc gia giúp rút ngắn thời gian giao hàng, giảm chi phí và tăng độ tin cậy. Đây là điều kiện quan trọng để doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Một lợi ích lớn khác của logistics số là tính minh bạch và khả năng truy xuất. Người tiêu dùng có thể theo dõi trạng thái đơn hàng theo thời gian thực, từ đó nâng cao niềm tin và trải nghiệm. Với doanh nghiệp, dữ liệu logistics giúp dự báo nhu cầu, tối ưu tồn kho và giảm rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng.

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, logistics số không còn là lợi thế bổ sung, mà trở thành nền tảng cốt lõi để thương mại điện tử phát triển bền vững, đặc biệt khi thị trường hướng mạnh ra quốc tế.

IoT và AI trong giao thông: Dự báo lưu lượng, giảm ùn tắc và tai nạn

Một trong những thách thức lớn nhất của giao thông đô thị hiện nay là ùn tắc và tai nạn, gây tổn thất lớn về kinh tế, môi trường và chất lượng sống. Chuyển đổi số, với sự kết hợp của IoT và AI, đang mở ra khả năng giải quyết bài toán này theo cách hoàn toàn mới.

Các cảm biến IoT, camera giao thông và thiết bị kết nối được triển khai trên hạ tầng đường bộ, phương tiện và nút giao, liên tục thu thập dữ liệu về lưu lượng, tốc độ, mật độ phương tiện và hành vi giao thông. Khi được phân tích bằng AI, dữ liệu này cho phép dự báo lưu lượng theo thời gian thực, nhận diện điểm nghẽn và đề xuất phương án điều tiết phù hợp.

Thay vì điều hành giao thông dựa trên lịch trình cố định, hệ thống giao thông thông minh có thể điều chỉnh đèn tín hiệu linh hoạt theo tình hình thực tế, giảm thời gian chờ đợi và hạn chế ùn tắc cục bộ. Trong một số trường hợp, AI còn có thể phát hiện sớm nguy cơ tai nạn thông qua phân tích hành vi bất thường của phương tiện.

Đối với người tham gia giao thông, các ứng dụng số cung cấp thông tin về tình trạng đường sá, tai nạn, công trình đang thi công, giúp người dùng lựa chọn lộ trình tối ưu. Điều này không chỉ tiết kiệm thời gian, nhiên liệu mà còn góp phần giảm áp lực lên hạ tầng giao thông.

Ở góc độ quản lý, dữ liệu giao thông số giúp cơ quan chức năng đánh giá chính xác hiệu quả của các chính sách, dự án hạ tầng, từ đó đưa ra quyết định đầu tư và quy hoạch hợp lý hơn. Đây là bước chuyển quan trọng từ quản lý giao thông bị động sang quản trị giao thông dựa trên dữ liệu.

Chuyển đổi số giao thông - logistics: Nền tảng của đô thị thông minh và kinh tế số

Chuyển đổi số trong giao thông vận tải và logistics không chỉ mang ý nghĩa ngành, mà còn có tác động lan tỏa tới toàn bộ cấu trúc đô thị và nền kinh tế. Giao thông thông minh, logistics số là những trụ cột không thể thiếu của đô thị thông minh, nơi hạ tầng, dịch vụ và con người được kết nối trên nền tảng dữ liệu.

Khi hệ thống giao thông được số hóa, đô thị có thể giảm đáng kể ùn tắc, ô nhiễm và tai nạn, qua đó nâng cao chất lượng sống của người dân. Đồng thời, logistics số giúp tối ưu chuỗi cung ứng đô thị, giảm chi phí lưu thông hàng hóa và tăng hiệu quả phân phối.

Ở tầm vĩ mô, chi phí logistics thấp hơn đồng nghĩa với năng lực cạnh tranh của nền kinh tế cao hơn. Trong bối cảnh Việt Nam hướng tới trở thành trung tâm sản xuất và thương mại của khu vực, chuyển đổi số trong logistics là điều kiện quan trọng để tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Đối với kinh tế số, giao thông và logistics số đóng vai trò hạ tầng nền tảng. Mọi mô hình kinh doanh số, từ thương mại điện tử, kinh tế nền tảng đến dịch vụ theo yêu cầu, đều phụ thuộc vào khả năng vận chuyển nhanh, chính xác và minh bạch. Không có logistics số, kinh tế số khó có thể phát triển bền vững.

Mới đây, Viettel Post đã khởi công Trung tâm Logistics Đà Nẵng tại hướng tới mục tiêu nâng cao năng lực vận hành logistics miền Trung - Tây Nguyên, tích hợp công nghệ tự động hóa hiện đại, vận hành dữ liệu số và hướng tới tiêu chuẩn xanh, bền vững. Cấu trúc trung tâm gồm: kho phân phối hàng tiêu dùng, hàng mát và hàng lạnh; kho fulfillment (phục vụ xử lý, kiểm soát đơn hàng thương mại điện tử từ khi nhập vào kho đến khi giao đến tay khách hàng); trung tâm chia chọn tự động với dây chuyền phân loại Crossbelt Sorter công suất 9.000 bưu phẩm/giờ, kết hợp robot tự hành AGV, tối ưu hóa luồng hàng và năng suất vận hành.

Hệ thống quản trị thông minh kết nối dữ liệu kho, đơn hàng và vận tải theo thời gian thực, cho phép định tuyến, tối ưu tải và kiểm soát vận hành. Theo tính toán, trung tâm khi khai thác dự kiến rút ngắn 33% thời gian vận hành và tiết kiệm khoảng 348.000 km vận chuyển mỗi tháng, giảm chi phí nhiên liệu và phát thải, hướng tới mô hình logistics xanh và hiệu quả.

Trung tâm được thiết kế trở thành mắt xích kết nối hệ sinh thái sản xuất - bán lẻ - thương mại điện tử tại miền Trung - Tây Nguyên, rút ngắn thời gian đưa hàng ra thị trường, nâng cao độ chính xác giao nhận, gia tăng lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp và thúc đẩy thương mại điện tử bền vững. Dự án dự kiến tạo việc làm ổn định, đóng góp ngân sách địa phương và nâng cao năng lực vận hành khu vực.

Ông Phùng Văn Cường - Tổng Giám đốc Viettel Post nhấn mạnh: “Trung tâm Logistics Đà Nẵng được triển khai trên nền tảng công nghệ hiện đại, dữ liệu là ngôn ngữ và tốc độ là giá trị cốt lõi. Dự án sẽ kết nối nhà sản xuất, bán lẻ và sàn thương mại điện tử, nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng, tối ưu chi phí vận hành và phát thải. Viettel Post cam kết triển khai đúng tiến độ, vận hành theo tiêu chuẩn xanh - số - thông minh, góp phần nâng tầm năng lực logistics quốc gia và phát triển kinh tế địa phương”.

Khi đưa vào vận hành, Trung tâm Logistics Đà Nẵng sẽ là một cấu phần quan trọng của mạng lưới logistics đồng bộ, hiện đại, xanh và số, góp phần nâng cao năng lực vận hành toàn vùng, thúc đẩy phát triển kinh tế số và thương mại bền vững. Dự án dự kiến hoàn thành giai đoạn 1 trong năm 2026, sẵn sàng phục vụ doanh nghiệp và người dân.

Từ ví dụ trên cho thấy việc ứng dụng công nghệ số trong giao thông vận tải và logistics đang tạo ra sự thay đổi mang tính cấu trúc cho toàn ngành. Từ quản lý đội xe, logistics thương mại điện tử, đến giao thông thông minh và đô thị số, chuyển đổi số giúp tối ưu vận hành, giảm chi phí, nâng cao trải nghiệm người dùng và giải quyết những bài toán lớn của phát triển đô thị.

Quan trọng hơn, đây không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà là quá trình tái thiết mô hình phát triển dựa trên dữ liệu, minh bạch và bền vững. Khi được triển khai đồng bộ, chuyển đổi số trong giao thông và logistics sẽ trở thành động lực quan trọng thúc đẩy kinh tế số, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và cải thiện chất lượng sống của người dân.