Chuyển đổi số trong nông nghiệp - đòn bẩy nâng tầm hợp tác xã, thích ứng tương lai

Quang cảnh diễn đàn

Cơ hội vàng từ chuyển đổi số

Diễn đàn “Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai” do Liên minh Hợp tác xã Việt Nam chủ trì, Tạp chí Kinh Doanh tổ chức ngày 29/10/2025 tại Hà Nội, một lần nữa xác lập chuyển đổi số là xu hướng phát triển tất yếu của ngành nông nghiệp Việt Nam trong kỷ nguyên kinh tế số.

Phát biểu khai mạc, bà Cao Xuân Thu Vân, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam nhấn mạnh: nông nghiệp hiện đóng góp 12-14% GDP và hoạt động xuất khẩu nông lâm thủy sản đang trên hành trình cán mốc 65 tỷ USD vào năm 2025. Trong bối cảnh đó, chuyển đổi số sẽ là chìa khóa giúp ngành tối ưu hóa năng suất, giảm chi phí, nâng cao sức cạnh tranh và từng bước giải bài toán biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, chuyển đổi xanh.

Đặc biệt, đối với hơn 22.500 hợp tác xã (HTX) đang hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chuyển đổi số không chỉ là xu hướng mà còn là con đường ngắn nhất để tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Công nghệ số giúp HTX nâng cao năng suất lao động, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, tối ưu quy trình sản xuất – kinh doanh, mở rộng thị trường và tạo dựng niềm tin từ người tiêu dùng.

Nhờ số hóa dữ liệu, ứng dụng IoT trong canh tác, các HTX có thể giám sát chất lượng nông sản theo thời gian thực; thương mại điện tử giúp tiếp cận thị trường quốc tế mà không cần phụ thuộc vào khâu trung gian; blockchain hỗ trợ minh bạch xuất xứ, đáp ứng tiêu chuẩn cao từ EU, Mỹ.

Tuy nhiên, bà Cao Xuân Thu Vân thẳng thắn chỉ ra tốc độ chuyển đổi số trong nông nghiệp còn khá chậm so với các ngành kinh tế khác. Phần lớn nông dân vẫn canh tác theo phương pháp truyền thống, hạ tầng công nghệ ở nông thôn còn yếu, thiếu nhân lực am hiểu công nghệ.

Theo khảo sát của Liên minh HTX Việt Nam, mức độ chuyển đổi số của HTX mới đạt 32%. Trong khoảng 35.000 HTX trên cả nước chỉ có 13,6% hoàn tất chuyển đổi số; 50% đang triển khai và 36,4% chưa bắt đầu.

Nguyên nhân xuất phát từ 5 nhóm thách thức chính: tài chính – hạ tầng – nhân lực – chiến lược – chính sách. Việc tiếp cận vốn đầu tư công nghệ còn hạn chế, trong khi chi phí chuyển đổi số không nhỏ và rủi ro cao nếu không vận hành hiệu quả.

Một trở ngại đáng kể nữa đến từ tâm lý “ngại thay đổi”. Nhiều nông dân và thành viên HTX e dè trước công nghệ mới, chưa tin vào hiệu quả thực tế.

Xóa rào cản – định hình chiến lược chuyển đổi số thông minh

Theo các chuyên gia tại diễn đàn, sự lúng túng của nhiều HTX bắt nguồn từ việc chưa hiểu đúng bản chất của chuyển đổi số. Không nhất thiết phải lập tức triển khai AI, Blockchain hay Big Data mới gọi là chuyển đổi số. Điều quan trọng hơn là nâng cao năng lực số, áp dụng công nghệ phù hợp trong các hoạt động cốt lõi: sản xuất – quản lý – kết nối thị trường.

Bà Cao Xuân Thu Vân - Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam

Một “nỗi sợ vô hình” khác đến từ sự mơ hồ không biết công nghệ có phù hợp không, có giúp tăng doanh thu thật không. Đây là điểm cần tháo gỡ bằng hướng dẫn, đào tạo thiết thực.

“Chuyển đổi số là hành trình của tư duy và niềm tin. Đó là sự thay đổi cách nghĩ, cách làm, hướng đến hiệu quả dài hạn, thay vì chỉ chăm chăm vào bài toán ngắn hạn trước mắt”, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam nhấn mạnh.

Để tăng tốc chuyển đổi số, theo bà Cao Xuân Thu Vân, Liên minh HTX Việt Nam đặt ra 4 nhóm giải pháp trọng tâm giai đoạn 2026 – 2030 như nâng cao nhận thức và năng lực vận hành công nghệ số, tổ chức đào tạo, tập huấn trực tiếp cho nông dân, thu hút nhân lực công nghệ trẻ về làm việc tại HTX và chia sẻ mô hình thành công để nhân rộng

Đồng thời, cần tạo điều kiện để hợp tác xã dễ dàng tiếp cận nguồn vốn dài hạn thông qua việc đơn giản hóa thủ tục vay và ưu tiên tín dụng cho các hoạt động số hóa dữ liệu, ứng dụng phần mềm quản lý sản xuất – kinh doanh. Song song với đó, việc xây dựng hệ sinh thái hợp tác xã số đóng vai trò then chốt, bao gồm phát triển các nền tảng số liên kết vùng, tăng cường kết nối giữa hợp tác xã với doanh nghiệp và các tổ chức khoa học – công nghệ, đồng thời thúc đẩy thương mại điện tử và thanh toán số, giúp mở rộng thị trường tiêu thụ.

Bên cạnh nguồn lực tài chính và sự chủ động của các chủ thể, chính sách và hạ tầng công nghệ cần được hoàn thiện kịp thời. Chính phủ cần sớm ban hành Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số khu vực kinh tế tập thể giai đoạn 2026 – 2030, đồng thời đầu tư nâng cấp đường truyền internet nông thôn và xây dựng trung tâm dữ liệu nông nghiệp quốc gia, tạo nền tảng dữ liệu dùng chung, bảo đảm quá trình chuyển đổi số diễn ra bền vững và hiệu quả.

Chuyển đổi số còn song hành với chuyển đổi xanh: giảm phát thải, quản trị chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế, tạo ra những sản phẩm nông sản thông minh – đủ chuẩn “hộ chiếu xanh” tham gia thị trường toàn cầu.

Kỷ nguyên số mang đến cơ hội lớn cho người nông dân Việt Nam bứt phá. Nhưng muốn nắm bắt thời cơ, các HTX phải dám thoát khỏi tư duy mùa vụ, mạnh dạn áp dụng công nghệ, coi chuyển đổi số là điều kiện sống còn.

“Người nông dân, HTX và doanh nghiệp nông nghiệp có thể nghi ngờ khả năng của bản thân, nhưng đó không phải điểm yếu. Khi được hỗ trợ đúng cách, họ sẽ có đủ tự tin để tiến nhanh và tiến xa hơn”, bà Cao Xuân Thu Vân nhấn mạnh.

Chuyển đổi số trong nông nghiệp là một cuộc kiến tạo tương lai, nơi giá trị không chỉ nằm ở những ứng dụng công nghệ tiên tiến, mà còn ở sự đổi mới tư duy quản trị, kết nối thị trường và nâng tầm chuỗi giá trị nông sản Việt Nam.

Hồng Hạnh