Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh: Mở rộng 'lá chắn' cho người tiêu dùng

Trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập sâu rộng và chuyển đổi mạnh mẽ sang nền kinh tế số, việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng không chỉ là một nhiệm vụ quản lý nhà nước mà còn là trụ cột quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững, minh bạch và công bằng của thị trường.

Khi quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng được tôn trọng, bảo vệ đầy đủ và kịp thời, nền kinh tế sẽ khẳng định được tính minh bạch, doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời xã hội đạt được sự phát triển hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội.

Chỉ thị 30 – Kim chỉ nam bảo vệ người tiêu dùng

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, có hiệu lực từ ngày 1/7/2024, đánh dấu bước tiến quan trọng trong tiến trình hoàn thiện thể chế bảo vệ người tiêu dùng ở Việt Nam. Luật khẳng định quan điểm của Đảng và Nhà nước về việc lấy người dân – người tiêu dùng làm trung tâm của sự phát triển. Đây là cơ sở pháp lý vững chắc mở ra một giai đoạn mới với nhiều quy định đột phá, tạo hành lang pháp lý đồng bộ, rõ trách nhiệm hơn và thích ứng tốt với những biến động của thị trường hiện đại.

Trước đó, tháng 1/2019, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số 30-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và trách nhiệm quản lý của Nhà nước đối với công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (Chỉ thị số 30). Tiếp đó, ngày 26/5/2020, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 82/NQ-CP ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW (Nghị quyết số 82).

Bộ Công Thương cho biết, thực hiện theo tinh thần tại Chỉ thị 30, nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, lâu dài, là trách nhiệm của cấp ủy đảng, chính quyền, của cán bộ, đảng viên và các tổ chức trong hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Do đó cần xây dựng có cơ chế phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các cơ quan, tổ chức và địa phương, trong đó có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể đối với từng cấp, từng ngành trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Đồng thời xây dựng tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng; coi đây là một trong những nội dung đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ hằng năm của cá nhân và tổ chức, người đứng đầu các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan quản lý Nhà nước.

Kết quả cho thấy nhận thức của các doanh nghiệp từng bước được nâng cao, thể hiện qua việc chủ động tuân thủ các quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đặc biệt coi việc tuân thủ pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là công cụ cạnh tranh trên thị trường.

Dần dần thu hút sự tham gia của toàn xã hội đối với công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng dùng, đặc biệt là sự vào cuộc tích cực của Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên cả nước với 34/34 tỉnh, thành phố đã thành lập hội.

Để cụ thể hóa các chủ trương trên, ngày 3/10/2025, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 2724/QĐ-BCT phê duyệt “Đề án Phát triển hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026–2030” (gọi tắt là Đề án). Bộ Công Thương chủ trì triển khai các hoạt động trọng tâm, chuyên sâu nhằm hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực thực thi, hỗ trợ người tiêu dùng và phát huy vai trò xã hội hóa. Đề án là cơ sở để triển khai các nhiệm vụ theo Nghị quyết số 82/NQ-CP của Chính phủ, đồng thời thực hiện toàn diện Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 với các mục tiêu cụ thể:

Xây dựng hệ thống bảo vệ người tiêu dùng đồng bộ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương; Ứng dụng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh trong hoạt động quản lý, hỗ trợ và giám sát;

Nâng cao nhận thức, năng lực và vai trò của tổ chức xã hội, doanh nghiệp trong bảo vệ người tiêu dùng; Lấy người tiêu dùng làm trung tâm – vừa là đối tượng thụ hưởng chính sách, vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Việc triển khai Đề án không chỉ nhằm hoàn thiện cơ chế bảo vệ người tiêu dùng một cách toàn diện mà còn góp phần xây dựng văn hóa tiêu dùng mới, giúp mỗi người dân hiểu rõ quyền và nghĩa vụ, đồng thời có khả năng tự bảo vệ mình trước những biến động phức tạp của thị trường. Đây là bước tiến quan trọng trong xây dựng nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập và lấy con người làm trung tâm phát triển, phù hợp tinh thần chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và Chính phủ.

Đồng bộ, hiện đại, hướng tới tiêu dùng xanh

Đề án Phát triển hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026–2030 được xem là bước chuyển chiến lược, nhằm đưa công tác bảo vệ người tiêu dùng thành cấu phần quan trọng trong quản lý kinh tế hiện đại và phát triển xã hội bền vững.

Mục tiêu xuyên suốt của Đề án là nâng cao hiệu quả toàn diện công tác bảo vệ người tiêu dùng tại Việt Nam trên nền tảng thể chế đồng bộ, tổ chức thống nhất, công nghệ hiện đại và sự tham gia của toàn xã hội.

Đề án xác định rõ quan điểm công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026-2030 phải được triển khai đồng bộ, thống nhất, hiệu quả trên phạm vi toàn quốc, bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương và địa phương, cũng như giữa các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội và doanh nghiệp.

Đây không chỉ là yêu cầu về tổ chức thực hiện mà còn là định hướng chiến lược xuyên suốt, phản ánh tầm nhìn dài hạn trong xây dựng hệ thống bảo vệ người tiêu dùng hiện đại, lấy người dân làm trung tâm – vừa là đối tượng thụ hưởng, vừa là động lực quan trọng thúc đẩy công tác bảo vệ quyền lợi.

Thứ nhất, các hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng phải đảm bảo phù hợp, thống nhất với chủ trương của Đảng, pháp luật Nhà nước và các chiến lược phát triển kinh tế – xã hội.

Thứ hai, công tác bảo vệ người tiêu dùng cần được thực hiện đồng bộ, thống nhất với phân công, phân cấp, phân quyền rõ ràng. Đề án nhấn mạnh vai trò cấp chính quyền địa phương, đồng thời đề cao sự liên thông, phối hợp và chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan quản lý nhà nước.

Việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo vệ người tiêu dùng, kết nối với Tổng đài tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng 1800.6838, là giải pháp trọng tâm tạo ra mạng lưới thông tin thống nhất, “đúng – đủ – sạch – sống”, phục vụ công tác quản lý, tra cứu, tư vấn, giám sát và xử lý tranh chấp trên phạm vi toàn quốc.

Thứ ba, hệ thống bảo vệ người tiêu dùng phải chủ động thích ứng với xu hướng phát triển mới, đặc biệt chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Đề án yêu cầu đón đầu chuyển đổi số theo định hướng của Chương trình Chuyển đổi số quốc gia, đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), nền tảng số và tự động hóa thông minh trong quản lý nhà nước, tiếp nhận và xử lý phản ánh, hỗ trợ người tiêu dùng. Việc này nâng cao tốc độ, độ chính xác, khả năng dự báo rủi ro thị trường, tối ưu nguồn lực và tăng cường tiếp cận dịch vụ của người dân ở mọi vùng miền.

Song song đó, bảo vệ người tiêu dùng phải gắn với chuyển đổi xanh, hướng tới thúc đẩy tiêu dùng bền vững, thân thiện môi trường. Các chính sách hỗ trợ khuyến khích ưu tiên sử dụng sản phẩm xanh, dịch vụ xanh, thúc đẩy doanh nghiệp nâng cao trách nhiệm xã hội, đổi mới công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng, tái chế và tái sử dụng vật liệu. Đây vừa là trách nhiệm, vừa là cơ hội để Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển kinh tế tuần hoàn.

CVT Long Phi/VOV.VN