Chuyển đổi xanh: Doanh nghiệp cần chủ động nắm bắt cơ hội

Để quá trình này thu được kết quả thuận lợi rất cần các bộ, ngành sớm ban hành những chính sách cụ thể và hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi.

Dây chuyền hiện đại hướng tới sản xuất xanh, bền vững của Tổng công ty May 10 - CTCP. Ảnh: Khắc Kiên

Sớm xây dựng cơ chế xanh cho từng ngành

Theo Mạng lưới không khí sạch Việt Nam (thuộc Hội Bảo vệ tài nguyên và môi trường Việt Nam), trong giai đoạn hiện nay, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số là những ưu tiên hàng đầu của Việt Nam. Đây không chỉ là xu hướng mà còn là vấn đề cấp bách, đòi hỏi sự tham gia mạnh mẽ từ Nhà nước, doanh nghiệp và toàn xã hội.

Mặc dù trào lưu chuyển đổi xanh đang phát triển mạnh mẽ, nhưng vẫn còn nhiều thách thức. Số doanh nghiệp mạnh dạn thực hiện chuyển đổi xanh phần lớn là các tập đoàn lớn. Trong khi đó, có tới 90% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và vừa, thường gặp nhiều khó khăn trong quá trình xanh hóa, từ tài chính, nguồn nhân lực đến công nghệ và nhận thức.

Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam Hoàng Dương Tùng cho biết, một trong những nguyên nhân chính là thiếu cơ chế rõ ràng, khiến doanh nghiệp chưa biết nên đầu tư vào lĩnh vực nào, lựa chọn công nghệ nào hay có thể vay vốn từ đâu để thực hiện chuyển đổi. Theo thống kê, khoảng 65% doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn để thực hiện các dự án xanh. Mặc dù đã có các cơ chế tài chính hỗ trợ nhưng việc đưa nguồn vốn này đến đúng đối tượng vẫn là một bài toán khó.

Ngay cả các ngân hàng cũng đang gặp lúng túng khi chưa có hướng dẫn cụ thể về tiêu chí xanh, dẫn đến khó khăn trong việc cấp vốn cho các dự án thân thiện với môi trường.

Bên cạnh vấn đề tài chính, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn chưa thực sự hiểu rõ chuyển đổi xanh là gì và làm thế nào để áp dụng vào thực tế. “Sự thiếu hụt thông tin và các chương trình đào tạo chuyên sâu đang khiến quá trình chuyển đổi diễn ra chậm hơn so với kỳ vọng. Để thúc đẩy quá trình này một cách hiệu quả, Việt Nam cần sớm xây dựng cơ chế xanh riêng cho từng ngành, giúp doanh nghiệp có định hướng rõ ràng về tiêu chuẩn, công nghệ, nguồn vốn và các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước”, ông Hoàng Dương Tùng chia sẻ.

Sản xuất ống hút bằng nông sản tại Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp sông Hồng (huyện Đông Anh). Ảnh: Hoàng Quý

Yêu cầu bắt buộc để tồn tại và phát triển

Theo Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương), áp lực từ thị trường quốc tế cũng là một yếu tố quan trọng khiến Việt Nam phải đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh. Hiện nay, nhiều mặt hàng xuất khẩu nếu không đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận các thị trường lớn như châu Âu và Mỹ.

Về thách thức, doanh nghiệp sẽ phải chịu chi phí cao hơn để tuân thủ các quy định mới, đầu tư vào công nghệ xanh, giảm phát thải. Thị trường xuất khẩu có thể bị thu hẹp, thậm chí có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe.

Về cơ hội, doanh nghiệp nào đáp ứng tốt các tiêu chuẩn xanh sẽ có lợi thế cạnh tranh, nâng cao giá trị thương hiệu, không chỉ dễ dàng tiếp cận thị trường Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ mà còn thuận lợi mở rộng sang các thị trường khác.

Vì vậy, theo Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài Tạ Hoàng Linh, bên cạnh sự hỗ trợ từ Chính phủ, doanh nghiệp cũng cần chủ động và quyết tâm hơn trong việc chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Đây không còn là một lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc nếu muốn tồn tại và phát triển bền vững. Các doanh nghiệp cần tự rà soát hoạt động sản xuất, cắt giảm công nghệ lạc hậu, tối ưu hóa quy trình để giảm phát thải. Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý năng lượng, chuỗi cung ứng và sản xuất thông minh sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả vận hành, tiết kiệm chi phí và đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn quốc tế.

Vể phía ngân hàng, Giám đốc Khối Khách hàng doanh nghiệp Ngân hàng UOB Việt Nam Lim Dyi Chang cho biết, nhằm tối ưu hóa tác động của các khoản tài trợ xanh, UOB Việt Nam tập trung vào 6 ngành có cường độ phát thải carbon cao, gồm: Năng lượng, bất động sản, xây dựng, thép, điện và ô tô. Đồng thời, ngân hàng cung cấp các khoản vay xanh với điều kiện ưu đãi, có thể bao gồm tỷ lệ tài trợ cao hơn, lên đến 70% đối với các dự án đáp ứng tiêu chuẩn bền vững quốc tế. Bên cạnh đó, UOB cũng cung cấp dịch vụ tư vấn nhằm giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về tài chính xanh và áp dụng các thông lệ bền vững trong quá trình vận hành.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, chuyển đổi xanh không còn là một lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc. Nếu doanh nghiệp không thực hiện, nguy cơ bị loại khỏi thị trường là rất lớn, thậm chí có thể dẫn đến phá sản. Bài học từ ngành dệt may cho thấy rõ điều này. Trong giai đoạn 2022-2023, do chậm thực hiện các tiêu chuẩn xanh, ngành Dệt may Việt Nam đã sụt giảm mạnh, trong khi Bangladesh nhờ chuyển đổi kịp thời vẫn duy trì tăng trưởng ổn định. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang chủ trì triển khai các công cụ kinh tế để hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quy định về kinh tế tuần hoàn và lộ trình phát triển thị trường carbon nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh, giúp giảm phát thải và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Trong tháng 3 này, kỳ vọng sẽ có những quy định mới về tín dụng xanh và trái phiếu xanh, tạo thêm nguồn lực tài chính cho doanh nghiệp thực hiện quá trình chuyển đổi. Nếu được triển khai quyết liệt, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số sẽ góp phần tích cực giúp Việt Nam đạt mức tăng trưởng 8% trong năm nay và tiến tới tăng trưởng hai con số vào những năm tiếp theo.

Thanh Hiền