Chuyển đổi xanh: Đừng để doanh nghiệp bơi một mình

Chuyển đổi xanh không chỉ là xu hướng mà còn là yếu tố sống còn để doanh nghiệp Việt Nam duy trì khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, khi tiến hành lộ trình này, doanh nghiệp cần sự đồng hành chặt chẽ từ Nhà nước, đặc biệt trong chính sách và cung cấp nguồn vốn xanh, tạo bàn đạp thúc đẩy tăng trưởng bền vững.

Vượt qua các chướng ngại vật

Doanh nghiệp Việt đang cải tiến mạnh mẽ, áp dụng công nghệ hiện đại, tự động hóa và chuyển đổi xanh. Điều này không chỉ giúp sản phẩm "Make in Vietnam" đáp ứng tiêu chuẩn xanh quốc tế mà còn tăng cơ hội xuất khẩu.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Quốc Anh, Chủ tịch Hội Cao su - Nhựa TP.HCM, để đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe, doanh nghiệp đối mặt với thách thức lớn, như tích hợp ít nhất 20-30% nguyên liệu tái chế để đạt chứng nhận xanh, hưởng ưu đãi thuế và mở rộng thị trường. Các doanh nghiệp đang nỗ lực tái chế phế liệu và sản phẩm đã qua sử dụng nhằm giảm thiểu tác động môi trường, nâng cao giá trị và giảm chi phí sản xuất.

Doanh nghiệp Việt đang phải đầu tư công nghệ tái chế để đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu.

Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp trong ngành cao su, nhựa đang tích cực tìm kiếm giải pháp bằng cách tái chế phế liệu, thực phẩm đã qua sử dụng để sản xuất ra các sản phẩm mới. Việc này không chỉ giúp giảm thiểu tác động đến môi trường mà còn nâng cao giá trị sản phẩm và giảm chi phí sản xuất.

Theo giới phân tích, một khi tất cả các công ty cố gắng cạnh tranh về chi phí, chất lượng và giao hàng, thì làm xanh hóa quy trình có thể là yếu tố để giành được đơn hàng và có được lợi thế cạnh tranh trên thị trường. Đáp ứng các quy định về môi trường và yêu cầu bền vững cao hơn là nhiệm vụ cần thiết trong việc phát triển chiến lược kinh doanh trong mỗi doanh nghiệp.

"Các doanh nghiệp rất muốn chuyển đổi xanh nhưng để làm được điều này đòi hỏi họ phải có nguồn lực đầu tư máy móc, quy trình sản xuất để tối ưu hoạt động xanh. Mặt khác, các hoạt động tái chế luôn cần quỹ đất nhưng thực tế nguồn lực này ngày càng ít và đắt đỏ, mà đã tạo rào cản sự quyết tâm của doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh" - ông Quốc Anh nói.

Mô tả một cơ sở tái chế cao su hiện đại, sử dụng năng lượng mặt trời. Ảnh: AI

Theo ông Phạm Hải Long, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Thực phẩm Agrex Saigon (chuyên xuất khẩu thực phẩm chế biến), trước đây khi nhập nguyên liệu đông lạnh về, cần phải rã đông trước khi đưa vào chế biến. Để thực hiện phải mất nhiều thời gian, tiêu tốn nguồn nước, điện, thời gian, nhân lực…

Sau đó, công ty mua được máy rã đông từ nước ngoài để thực hiện công đoạn này đã giúp giảm tối đa các vấn đề trên, đặc biệt giúp giảm thải nguồn nước ra môi trường, đáp ứng tiêu chuẩn xanh. Nhưng máy này lại rất đắt đỏ khiến khó doanh nghiệp nào có thể đủ nguồn tài chính mua sắm.

“Chúng tôi phải trích lợi nhuận mỗi năm mới có đủ nguồn lực mua sắm máy móc để chuyển đổi xanh. Do đó, để giúp doanh nghiệp xuất khẩu thực hiện được các điều kiện tiêu chuẩn xanh, Nhà nước có thể hỗ trợ tín dụng xanh với mức lãi suất hợp lý cũng như cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tham gia mạnh mẽ hơn vào việc đóng góp cho mục tiêu Net Zero của Việt Nam” – ông Long nói.

Rất cần bệ đỡ của Nhà nước

Tiến sĩ Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương nhận định, các doanh nghiệp khi chuyển đổi xanh sẽ đối diện với nhiều thách thức, mà nội lực doanh nghiệp là chưa đủ mà cần sự hỗ trợ của Nhà nước.

Theo Tiến sĩ Minh, việc nhận thức đúng về kinh tế tuần hoàn cần được thực hiện từ khâu thiết kế đến khâu triển khai đối với từng ngành, từng lĩnh vực, từng doanh nghiệp và người dân. Tuy nhiên, việc tạo được sự đồng thuận, thống nhất từ lãnh đạo, các cấp quản lý vẫn là một thách thức.

Đặc biệt, kinh tế tuần hoàn đòi hỏi phải có sự phân loại, làm sạch chất thải trước khi đưa vào tái sử dụng, tái chế, đây cũng là thách thức lớn đối với thực tiễn vận hành của kinh tế Việt Nam và ý thức phân loại chất thải tại nguồn của người dân ở các đô thị lớn như TP.HCM.

Để giúp doanh nghiệp xuất khẩu thực hiện được các điều kiện tiêu chuẩn xanh, Nhà nước có thể hỗ trợ tín dụng xanh với mức lãi suất hợp lý cũng như cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tham gia.

Cùng góc nhìn, ông Nguyễn Quốc Anh, Chủ tịch Hội Cao su - Nhựa TP.HCM cho biết, sự gia tăng giá năng lượng đang đặt ra một thách thức lớn khác cho các doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp đang chuyển hướng sang sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời để giảm thiểu chi phí sản xuất và ứng phó với tình hình biến động của giá năng lượng. Tuy nhiên, việc chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn và sử dụng năng lượng tái tạo đòi hỏi sự đầu tư lớn về công nghệ và nguồn lực.

"Những doanh nghiệp trong ngành nhựa khi muốn tái chế, thì họ đang gặp vấn đề lớn về đầu vào nguồn tái chế. Dù Nhà nước đã có những quy định về phân loại rác tái chế, nhưng câu chuyện này vẫn chưa thực hiện triệt để. Điều này dẫn đến doanh nghiệp phải tốn nguồn lực lớn để xử lý vật liệu tái chế, khiến giá thành sản phẩm tăng mạnh. Do đó, các doanh nghiệp cần được sự hỗ trợ từ phía Nhà nước và các tổ chức liên quan" - ông Anh nói.

Mô hình một doanh nghiệp hiện đại sử dụng năng lượng mặt trời thực hiện tái chế sản phẩm nhựa. Ảnh: AI

Giải pháp tháo gỡ rào cản cho quá trình chuyển đổi xanh

Trước hết, việc xây dựng một hệ thống phân loại các hoạt động kinh tế, doanh nghiệp và dự án đầu tư được coi là "xanh" là điều cấp thiết. Trên cơ sở này, Nhà nước có thể thiết kế các cơ chế và chính sách ưu đãi phù hợp, mang lại lợi ích không chỉ cho doanh nghiệp mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội bền vững.

Một thách thức lớn khác là chi phí đầu tư ban đầu cho chuyển đổi xanh thường cao, khiến nhiều doanh nghiệp ngần ngại đổi mới công nghệ và cải tiến dây chuyền sản xuất. Để giải quyết, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ tài chính rõ ràng, giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn ngắn hạn và nhận ra lợi ích dài hạn từ việc áp dụng mô hình kinh doanh bền vững.

QUANG HUY - PHƯƠNG MINH