Chuyển đổi xanh phải bao trùm, dựa trên dữ liệu và đầu tư chiến lược

Ông Alessandro Flammini, Cố vấn cấp cao về khí hậu và năng lượng của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp LHQ (FAO). (Ảnh: Sỹ Điều)

AI và tương lai quốc gia

Ông Alessandro Flammini, Cố vấn cấp cao về khí hậu và năng lượng của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), nhấn mạnh rằng bài học lớn nhất trong chuyển đổi xanh là phải gắn công nghệ số vào hệ thống quốc gia và chu kỳ hoạch định chính sách. “Công cụ số chỉ thực sự tạo ra giá trị khi dữ liệu được sử dụng trực tiếp trong quyết định công, từ trợ cấp, phân bổ tài nguyên đến báo cáo khí hậu”, ông nói.

FAO hiện triển khai các hệ thống giám sát nông nghiệp gần thời gian thực dựa trên dữ liệu vệ tinh miễn phí, giúp các quốc gia thay thế dữ liệu lạc hậu bằng thông tin có thể hành động ngay. Theo ông Flammini, ba lĩnh vực – nông nghiệp, khí hậu và đổi mới số – đang hội tụ nhanh chóng trên toàn cầu. Các nước ASEAN đi đầu trong nghiên cứu kinh tế tuần hoàn sinh học, công nghệ nông nghiệp số và hành động khí hậu dựa trên dữ liệu kiểm chứng. “Tương lai sẽ thuộc về những quốc gia không chỉ thí điểm, mà biết vận hành AI ở quy mô lớn”, ông nhấn mạnh.

Ở góc nhìn phát triển, ông Flammini cho rằng Việt Nam chịu tác động của “khoảng cách dữ liệu xanh” giữa các địa phương. Thiếu dữ liệu không gian chi tiết khiến nhiều tỉnh, thành gặp khó trong xây dựng chính sách xanh, quản lý rủi ro khí hậu hay triển khai nông nghiệp carbon thấp. Thêm vào đó là sự phân mảnh hệ thống dữ liệu giữa các ngành.

Tuy vậy, cơ hội mở ra rất rõ ràng: TP. Hồ Chí Minh có thể trở thành trung tâm quốc gia về công nghiệp số trong lĩnh vực nông nghiệp – thực phẩm, nếu biết tích hợp dữ liệu môi trường độ phân giải cao vào quy hoạch, xúc tiến đầu tư và phát triển chuỗi cung ứng. AI có thể giúp Việt Nam theo dõi biến động sử dụng đất, đánh giá rủi ro khí hậu, hướng dẫn đầu tư hạ tầng, cải thiện độ màu mỡ của đất và tăng cường tiếp cận tín dụng cho nông dân.

Ông nhấn mạnh rằng giá trị của công nghệ chỉ xuất hiện khi dữ liệu được phổ cập tới cấp tỉnh, ngân hàng, hợp tác xã và bộ ngành, giúp quyết định nhanh hơn, minh bạch và bền vững hơn.

Ba hàm ý - ba nhiệm vụ

Ông Jochen Schmittmann, Trưởng đại diện Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) tại Việt Nam. (Ảnh: Sỹ Điều)

Ở góc độ kinh tế vĩ mô, ông Jochen Schmittmann, Trưởng đại diện Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) tại Việt Nam, đánh giá chuyển đổi xanh và số là điều kiện thiết yếu để duy trì tăng trưởng bền vững. Dựa trên nghiên cứu của IMF, ông đưa ra ba hàm ý chính sách cho Việt Nam.

Một là, chính phủ cần đặt ra tín hiệu thị trường phù hợp, thông qua thuế carbon hoặc thị trường phát thải – công cụ đã được Việt Nam đưa vào định hướng chính sách. Khi giá carbon phản ánh đúng chi phí môi trường, doanh nghiệp sẽ có động lực mạnh hơn để đổi mới công nghệ và giảm phát thải.

Hai là, đầu tư lớn vào nền tảng của chuyển đổi xanh. Đó là năng lượng tái tạo, lưới điện có khả năng tải cao, hạ tầng số và hệ thống quản trị thông minh. Đây là điều kiện để Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng và thực hiện cam kết khí hậu.

Ba là, bảo đảm tính bao trùm trong quá trình chuyển đổi. Các cú chuyển dịch lớn luôn tạo ra nhóm dễ tổn thương như doanh nghiệp nhỏ, các địa phương chậm phát triển hoặc người lao động cần tái đào tạo. Chính sách hỗ trợ kỹ năng, giáo dục và thị trường lao động sẽ quyết định khả năng tận dụng cơ hội của Việt Nam.

Đại diện IMF cho rằng Việt Nam cần tập trung ba nhóm nhiệm vụ. Trước hết là cải thiện môi trường kinh doanh, đặc biệt cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, bằng cách đơn giản hóa thủ tục và rút ngắn thời gian phê duyệt.

Tiếp đó là cải cách thị trường tài chính nhằm phát triển thị trường vốn, mở rộng kênh huy động nguồn lực cho hạ tầng và đổi mới sáng tạo. IMF khuyến nghị phát triển sâu thị trường trái phiếu Chính phủ và các sản phẩm tiết kiệm phù hợp.

Cuối cùng là nâng cấp giáo dục đại học và đào tạo nghề, bảo đảm nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế xanh - số.

Xuân Sơn