Kinh tế Việt Nam 2026: Giải pháp tăng năng suất để đạt mục tiêu tăng trưởng 10%

Thông tin được đưa ra tại Hội thảo quốc tế "Các vấn đề đương đại trong Kinh tế, Quản trị và Kinh doanh" (CIEMB 2025) do Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU) phối hợp với Đại học Quốc gia Úc (ANU) tổ chức trong hai ngày 27-28/11/2025.

Việt Nam đang chuẩn bị khép lại năm 2025 với những con số đầy ấn tượng. Tốc độ tăng trưởng GDP đạt 7,85% trong 9 tháng đầu năm - mức cao nhất trong 11 năm qua. Động lực tăng trưởng lan tỏa rộng từ đầu tư, tiêu dùng đến xuất khẩu, cho thấy nền kinh tế đã thực sự lấy lại nhịp sau giai đoạn khó khăn bởi đại dịch và xu hướng thắt chặt tài chính toàn cầu.

TS. Jochen M. Schmittmann - Trưởng đại diện Văn phòng Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) khu vực Việt Nam, Campuchia và Lào.

Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế cũng ghi nhận những bước tiến rõ rệt. Từ chỗ phụ thuộc vào dệt may và hàng hóa cơ bản (năm 2000), Việt Nam hiện đã chuyển sang xuất khẩu chủ lực là máy móc và thiết bị điện tử. GDP bình quân đầu người tăng lên song hành với tỷ lệ nghèo đói giảm mạnh.

Trên cơ sở đó, Việt Nam đặt mục tiêu tham vọng cho năm 2026 với mức tăng trưởng từ 10% trở lên và duy trì hai con số trong những năm tiếp theo. PGS.TS Bùi Đức Thọ, Chủ tịch Hội đồng Đại học Kinh tế Quốc dân, cũng cho rằng Việt Nam cũng đang trải qua một giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ, bước vào “kỷ nguyên vươn lên”, được đánh dấu bởi các cải cách lớn về thể chế kinh tế – xã hội, tiến trình số hóa diễn ra sâu rộng trên mọi lĩnh vực, cùng sự chuyển dịch nhanh của thị trường lao động và cơ cấu ngành nghề.

Mặc dù đánh giá cao thành tựu của Việt Nam, TS. Jochen M. Schmittmann - Trưởng Đại diện IMF khu vực Việt Nam, Campuchia và Lào, nhận định rằng để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng cao khi tiến lên nhóm thu nhập trung bình cao, Việt Nam đang đối mặt với những thách thức không nhỏ.

Thứ nhất là bài toán năng suất tổng hợp (TFP). Theo IMF, TFP của Việt Nam hiện thấp hơn nhiều so với các nền kinh tế mới nổi khác. Đáng lo ngại, trong giai đoạn 2000–2019, TFP bình quân thậm chí ghi nhận mức âm (-0,3%). Điều này báo hiệu lợi thế về lao động dồi dào và giá rẻ đang suy giảm nhanh chóng. Nếu không cải thiện được năng suất thông qua công nghệ và nhân lực chất lượng cao, đà tăng trưởng sẽ khó duy trì bền vững.

Thứ hai là rủi ro tài chính. Tỷ lệ an toàn vốn của hệ thống ngân hàng Việt Nam hiện nằm trong nhóm thấp nhất ASEAN. Việc tăng trưởng tín dụng nóng trong nhiều năm, cộng thêm sự xuất hiện của các tài sản rủi ro mới như tài sản số, khiến dư địa nới lỏng chính sách tiền tệ cho năm 2026 trở nên hạn hẹp.

TS. Schmittmann khuyến nghị ưu tiên hàng đầu của năm 2026 phải là ổn định giá cả, kiểm soát rủi ro hệ thống và tạo "khoảng đệm" tài khóa cho các mục tiêu dài hạn.

Ở góc độ thương mại quốc tế, GS. Shiro Armstrong (Đại học Quốc gia Úc) nhận định Việt Nam hưởng lợi lớn từ sự dịch chuyển chuỗi cung ứng nhưng lại đang phụ thuộc quá nhiều vào một số thị trường trọng điểm, đặc biệt là Mỹ. Trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, việc đa dạng hóa thị trường và đáp ứng các tiêu chuẩn xanh, tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe là yếu tố sống còn.

Đối với cộng đồng doanh nghiệp, thách thức không chỉ đến từ bên ngoài mà còn nằm ở nội tại quá trình chuyển đổi số. GS. Arman Eshraghi (Đại học Cardiff, Anh) cảnh báo về "bẫy cường điệu công nghệ" và tình trạng "AI-Washing" (quảng bá trí tuệ nhân tạo quá mức so với thực tế).

Nhiều doanh nghiệp chạy theo trào lưu, thay đổi tên gọi hoặc công bố các tính năng AI mơ hồ để thu hút nhà đầu tư, đẩy giá cổ phiếu nhưng thiếu năng lực cốt lõi. GS. Eshraghi nhấn mạnh: "Lợi ích ngắn hạn từ việc quảng bá quá mức luôn đi kèm rủi ro pháp lý và tổn hại uy tín. Sự trung thực về năng lực công nghệ phải là nguyên tắc cốt lõi."

Thêm vào đó, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam hiện phải chịu chi phí vốn cao hơn khối FDI và doanh nghiệp nhà nước. Nguyên nhân chính, theo đại diện IMF, xuất phát từ hạn chế trong quản trị rủi ro và minh bạch tài chính. Để khơi thông dòng vốn và tránh nguy cơ "hụt hơi", doanh nghiệp buộc phải nâng cấp quản trị, minh bạch hóa và thực hiện chuyển đổi xanh thực chất thay vì chỉ chạy theo bề nổi.

Các chuyên gia đồng thuận rằng cơ hội bứt phá của Việt Nam là rất lớn. Tuy nhiên, con đường hướng tới tăng trưởng "hai con số" trong năm 2026 sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào tốc độ cải cách thể chế, khả năng tăng năng suất thực chất và sự tỉnh táo của doanh nghiệp trước các xu hướng công nghệ toàn cầu.

Huyền Anh