Chuyên gia lý giải: AI không thể thay thế người thầy như thế nào?

Giáo dục trong kỷ nguyên GenAI: Đổi mới từ gốc rễ

Trong khuôn khổ sự kiện AI4VN, buổi sáng 26/9 diễn ra ba hội thảo chuyên đề.

Tại hội thảo với chủ đề “GenAI và tương lai việc học tập, giảng dạy”, PGS.TS Nguyễn Phi Lê - giảng viên Trường Công nghệ Thông tin và Truyền thông, Đại học Bách khoa Hà Nội, cùng PGS.TS Mike Perkins, Chủ nhiệm Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển, Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV), đã chia sẻ nhiều góc nhìn xoay quanh vai trò của AI nói chung và trí tuệ nhân tạo tạo sinh (GenAI) nói riêng trong đổi mới đào tạo.

Phiên hội thảo GENAI và tương lai việc học tập, giảng dạy. Ảnh: Lê An.

Cho rằng AI không thể thay thế hoàn toàn người thầy, PGS.TS Mike Perkins nhìn nhận, bản chất giáo dục vẫn là sự tương tác giữa thầy và trò, nơi người dạy khơi gợi tư duy phản biện, hình thành kỹ năng và định hướng nhân cách.

Cùng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Phi Lê nhấn mạnh, vai trò của giáo viên sẽ ngày càng quan trọng trong việc dẫn dắt học sinh biết cách sử dụng công cụ thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào nó.

Ngoài lớp học, AI còn cho thấy khả năng ứng dụng mạnh mẽ trong quản trị nhà trường. Việc phân tích dữ liệu học tập có thể giúp phát hiện sớm vấn đề, từ đó tối ưu hóa phương pháp giảng dạy và cá nhân hóa lộ trình học cho từng sinh viên.

PGS.TS Mike Perkins - Chủ nhiệm Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển, Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV).

Theo PGS.TS Mike Perkins, AI truyền thống đặc biệt hữu ích trong xử lý công việc hành chính, giúp giảng viên tiết kiệm thời gian để tập trung vào nghiên cứu và phản hồi chuyên môn. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ AI nói chung với GenAI.

"Nếu AI truyền thống thiên về phân tích và dự đoán, thì GenAI chủ yếu tạo ra nội dung mới, như văn bản, hình ảnh hay thuyết trình, đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ khi đưa vào môi trường học thuật. Tuy nhiên, việc lạm dụng công cụ cũng có thể khiến khả năng tư duy phản biện, viết lách và tự tìm kiếm thông tin của người học bị mai một", PGS.TS Mike Perkins nói.

Đặt vấn đề: Giải pháp không phải là cấm đoán, mà là giáo dục để người học hiểu rõ mặt trái và ứng dụng công cụ đúng ngữ cảnh, PGS.TS Nguyễn Phi Lê dẫn giải kinh nghiệm từ BUV, sự thay đổi trong cách tiếp cận mang lại hiệu quả tích cực.

Ban đầu, khi ChatGPT xuất hiện, trường lo ngại sinh viên gian lận nên có xu hướng hạn chế sử dụng. Chỉ sau một thời gian ngắn, trường BUV đã ban hành thang đánh giá riêng cho AI, khuyến khích sinh viên sử dụng công cụ một cách minh bạch và hợp pháp. Nhà trường còn triển khai chatbot để hỗ trợ sinh viên trong các thủ tục hành chính, giảm tải cho giảng viên, cho phép họ tập trung vào những phản hồi chuyên sâu.

Nhìn về tương lai, cả hai chuyên gia đều tin rằng AI sẽ giúp vận hành trường học hiệu quả hơn, tiết kiệm nguồn lực và thúc đẩy cá nhân hóa giáo dục. Song, sự xuất hiện của GenAI cũng đặt ra yêu cầu thay đổi cách thức kiểm tra, đánh giá. Nếu chỉ duy trì các phương pháp truyền thống, học sinh sẽ dễ dùng công cụ để “đối phó” thay vì sáng tạo.

PGS.TS Nguyễn Phi Lê - giảng viên Trường Công nghệ Thông tin và Truyền thông, Đại học Bách khoa Hà Nội.

PGS.TS Mike Perkins cũng cho rằng, cần xây dựng “mức sàn AI” để mọi sinh viên đều có cơ hội tiếp cận công cụ này, tránh bất bình đẳng số giữa các nhóm khác nhau. Đồng thời, phát triển mô hình nguồn mở dựa trên dữ liệu Việt Nam sẽ giúp hệ thống giáo dục trong nước có thêm lựa chọn phù hợp, an toàn và hiệu quả.

Việc áp dụng GenAI cho học sinh nhỏ tuổi cũng tạo nên tranh luận. PGS.TS Nguyễn Phi Lê khuyến nghị áp dụng từ THCS và kiểm soát chặt để tránh học sinh "lười suy nghĩ". Còn chuyên gia Perkins phản đối việc cấm đoán, mà cần đào tạo kỹ năng sử dụng có trách nhiệm bởi việc ngăn chặn không phải là giải pháp bền vững.

Câu chuyện về việc dùng AI trong nghiên cứu và viết luận văn cũng được quan tâm. PGS.TS Lê khẳng định, đây là cách sử dụng hợp pháp và đã được công nhận trong nhiều hội thảo khoa học quốc tế... AI có thể hỗ trợ về ngôn ngữ, chỉnh sửa câu chữ, chính tả và phong cách diễn đạt, nhưng không nên dùng để tạo ra tri thức mới thay cho người học.

AI là “kỹ năng cơ bản” trong kỷ nguyên số

Nếu như trong giáo dục, AI được coi là chất xúc tác thúc đẩy đổi mới phương pháp đào tạo, thì ở lĩnh vực tài chính - ngân hàng, công nghệ này đã bước sang giai đoạn ứng dụng sâu rộng. Tại phiên hội thảo “Xu hướng ứng dụng AI trong tài chính”, ông Đàm Thế Thái - Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Phát triển TP. Hồ Chí Minh (HDBank) đưa ra nhiều dẫn chứng cụ thể về cách AI đang định hình lại hoạt động của các tổ chức tài chính.

Theo ông Thái, nếu như hai thập kỷ trước, kỹ năng tin học văn phòng như Word, Excel hay PowerPoint là yêu cầu tối thiểu đối với sinh viên, thì nay AI đã trở thành “kỹ năng cơ bản” trong kỷ nguyên số.

Đàm Thế Thái - Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Phát triển TP.Hồ Chí Minh (HDBank).

Đặc biệt với ngành ngân hàng, tầm quan trọng của công nghệ này càng rõ rệt hơn khi dữ liệu khách hàng ngày một khổng lồ. HDBank hiện phục vụ gần 24 triệu khách hàng, mỗi người gắn với hàng trăm biến số và hàng triệu giao dịch, đòi hỏi hệ thống xử lý phải có độ chính xác và tốc độ vượt trội.

Trên thực tế, AI đã hiện diện trong hầu hết các mảng hoạt động của HDBank. Từ khâu nhận diện và xác thực khách hàng bằng công nghệ nhận diện khuôn mặt kết hợp dữ liệu căn cước công dân, đến xử lý hồ sơ tín dụng bằng công nghệ OCR chỉ trong vài chục giây thay vì nhiều ngày; AI đã giúp chuẩn hóa quy trình, tiết kiệm thời gian và giảm thiểu sai sót.

"Trong phòng ngừa rủi ro, AI đóng vai trò quan trọng trong giám sát hàng triệu giao dịch mỗi ngày để phát hiện bất thường, đồng thời phân tích hành vi tài chính để dự báo nhóm khách hàng có nguy cơ nợ xấu. Dẫu vậy, sự phát triển của AI cần đi kèm trách nhiệm", ông Thái bày tỏ.

HDBank áp dụng mô hình “AI có thể giải thích”, nghĩa là mọi quyết định tín dụng đều có cơ sở lý luận rõ ràng, tránh tình trạng hệ thống vận hành như “hộp đen” khó kiểm soát. Dữ liệu khách hàng được mã hóa, tuân thủ pháp luật và đặt yếu tố minh bạch lên hàng đầu.

“Chúng tôi luôn coi AI là công cụ hỗ trợ, chứ không thay thế con người. Điều quan trọng là quản trị, hiểu rõ và vận dụng công nghệ một cách hiệu quả,” ông Thái nhấn mạnh.

Thảo luận về khía cạnh đạo đức trong ứng dụng AI, bà Tăng Thị Hà Yên - Giám đốc Khoa học dữ liệu của MoMo chia sẻ, công nghệ này nếu không được kiểm soát có thể dẫn đến phân biệt đối xử hoặc vi phạm quyền riêng tư. Theo bà Yên, cần thiết lập hành lang pháp lý và cơ chế giám sát nội bộ để đưa AI từ công cụ hỗ trợ trở thành nền tảng chiến lược phát triển.

Robot tích hợp trí tuệ nhân tạo được trưng bày tại sự kiện.

Bài và Ảnh: Trần Đình