'Chuyện lạ' về họa sĩ Lê Hùng

Giờ thành danh rồi, cuộc sống ổn định rồi, các con phương trưởng và hay nhất là cả 3 đứa đều theo nghề cha, là họa sĩ, và đều có gia đình riêng hạnh phúc, anh có thể toàn tâm toàn ý vẽ. Nhưng trước khi thanh thản như bây giờ, anh từng làm vài việc ở thời bao cấp mà giờ mỗi lần ngồi nhắc lại, mọi người vẫn ngơ ngác, sao lại có thể làm được.

Hồi ấy, Lê Hùng tốt nghiệp Trung cấp Mỹ thuật ở Trường Mỹ thuật Huế, lên làm ở Ty Văn hóa Gia Lai-Kon Tum, đưa vợ từ Huế lên, sinh một đứa con, mỗi chồng làm nhà nước, lương chưa lĩnh ra đã hết. Thì bèn phải xoay xở.

Việc đầu tiên là anh dập biển số xe. Giờ cái biển số làm tập trung, có bảo mật, chả ai làm “lậu” được. Hồi ấy, chả biết sao anh lại “bắt mối” được với đơn vị chức năng để dập và vẽ biển số xe máy cho họ. Cái việc này thì cũng không lạ lắm, bởi anh không làm thì người khác làm, mà hồi ấy ở Pleiku có mấy nhà vẽ nổi tiếng lắm, như nhà vẽ Sống chẳng hạn.

Việc nữa là vẽ pa nô. Chữ anh đẹp nên kẻ khẩu hiệu là rất đúng và hợp. Nhưng cái lạ so với các pano thông thường là anh vẽ trên... ni lông. Tôi chứng kiến anh làm pa nô cho Ty Thương nghiệp trên ni lông như thế, lạ vô cùng. Tất nhiên là cũng rất đẹp. Thì thay bằng tôn hay sau này là toan, anh căng ni lông, mảnh vải che mưa ấy, vào khung, rồi cũng sơn lót, kẻ chữ lên. Tất nhiên là nó không bền như tôn, không đẹp, sắc sảo như in bây giờ. Nhưng nó giải quyết vấn đề sinh tồn của gia đình thời ấy. Sau này, sinh tới 3 đứa lít nhít, vợ nội trợ và nuôi con, anh một mình cân tất.

Họa sĩ Lê Hùng. Ảnh: Lê Vinh

Rồi tiến lên, anh dạy vẽ. Có thể nói, Lê Hùng là họa sĩ đầu tiên ở Pleiku sống được và sống tốt bằng nghề dạy vẽ. Pleiku cũng có rất nhiều lò dạy vẽ, Nhà Văn hóa thiếu nhi tỉnh một thời cũng liên tục mở lớp và có thời gian Lê Hùng đứng lớp ở đây. Nhưng từ khi Lê Hùng mở lớp thì nó khác. Ban đầu cũng dạy đại trà cho 2 lứa tuổi: trẻ con lít nhít và số học lớp 12 muốn thi kiến trúc. Sau này, anh thiên về dạy lứa học sinh thi kiến trúc. Và, đa phần số học anh đều đậu vào đại học Kiến trúc và khi ra trường đều có việc làm ngon lành. Thế là, ngày càng đông trò, mà đông trò thì thầy... đỡ vất vả. Từ sống được tiến lên sống khỏe, mua nhà rồi đổi nhà, mua ô tô...

Và tuy không phải là giáo viên chuyên nghiệp, tức là có lương, có biên chế, có trường... mà chỉ là dạy ở nhà, nhưng ngày Tết, học sinh cũ tới nhà thăm thầy rất đông. Đa phần các kiến trúc sư ở Pleiku bây giờ đều có học thầy Hùng, họa sĩ Lê Hùng trở thành siêu nhà giáo trong những dịp 20-11 và Tết.

Là kể về cái nghề ngoài nghề chính của anh thôi, chứ Lê Hùng giờ là họa sĩ thành danh với nhiều triển lãm cá nhân và triển lãm chung, nhiều giải thưởng. Tôi chơi với anh từ đầu những năm 80 của thế kỷ trước tới giờ, rất nể sức làm việc của anh. Nhưng cần cù là một chuyện, cần cù mà không có tài thì chỉ trở thành thợ. Lê Hùng, may mắn là một họa sĩ tài hoa.

Tháng 5 này, anh lại mở triển lãm cá nhân, nhất là sau khi thoát khỏi cú đột quỵ cách đây mấy tháng thì cuộc triển lãm “dối già” này lại càng ý nghĩa. Anh có mời tôi xem trước tác phẩm. Và tôi càng khẳng định lại điều mình đã nghĩ về anh, rằng ở Gia Lai, theo tôi, một trong vài họa sĩ người Kinh mang được hồn cốt Tây Nguyên nhất, sau họa sĩ Xu Man, là họa sĩ Lê Hùng. Nhưng khác Xu Man, anh không vẽ cái mình thấy, mà vẽ cái mình nghĩ, cái mình chiêm nghiệm. Và anh tạo ra một phong cách của riêng mình. Hồn cốt Tây Nguyên hiển hiện ở màu, bố cục, ở cái bí ẩn thấp thoáng, màu chồng màu, người nhòe người, nhiều khi như một hỗn mang. Một Tây Nguyên tâm cảm và ước lệ, nhưng lại gần gũi, rất đời.

Một nghệ sĩ sáng tạo thành công là khi anh tạo được phong cách, dấu ấn riêng, để dẫu không ký tên, người xem cũng vẫn lờ mờ đoán ra tác giả. Tất nhiên, nó phải đẹp, phải sang và phải truyền được cảm hứng sáng tạo từ người sáng tác sang người thưởng thức, để công chúng tiếp tục đồng hành sáng tạo cùng nghệ sĩ, tạo nên dư ba tác phẩm. Tranh Lê Hùng lâu nay đã làm được điều ấy. Và tôi thêm một lần ngạc nhiên khi xem những bức anh mới vẽ trong thời gian gần đây. Vẫn phong cách ấy nhưng anh có sự liên tưởng rộng hơn, đời thường hơn và ám ảnh hơn. Như những nhát cắt. Đầy những bộn bề. Nhưng cứ kéo ta vào vùng hoan lạc, vào những vui buồn thoáng hiện, những trong veo cảm xúc, những ngẩn ngơ bất ngờ.

Vừa rồi, được mời tham gia tổ chức số Tết cho Tạp chí Du lịch TP. Hồ Chí Minh, tôi đã chọn 4 bức tranh của anh để minh họa cho truyện ngắn của nhà văn Đỗ Tiến Thụy. Ai cũng khen. Những bức tranh gọi là minh họa nhưng là tác phẩm độc lập để tôn truyện ngắn lên, mở rộng biên độ tưởng tượng và làm sang thêm tờ tạp chí vốn dĩ in đã rất đẹp.

Đời sống vốn bộn bề. Tác phẩm nghệ thuật len được vào sự bộn bề ấy, để nâng con người lên, vỗ về con người, an ủi con người hoặc chí ít, cất một câu ru cho lòng chùng xuống... đủ để nghệ thuật thứ thiệt vẫn cần cho đời sống.

VĂN CÔNG HÙNG