Chuyển nhà tái định cư bỏ hoang thành nhà ở xã hội

Tốn hàng trăm tỷ đồng bảo trì, bảo dưỡng mỗi năm

Theo ghi nhận của Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS), tình trạng nhà tái định cư bị bỏ hoang xuất hiện tại nhiều thành phố lớn. Riêng Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh có ít nhất khoảng 18.000 căn hộ tái định cư bị bỏ hoang không người đến ở, tiêu tốn hàng trăm tỷ đồng để bảo trì, bảo dưỡng mỗi năm.

Để những khu tái định cư bỏ hoang trở thành sản phẩm có giá trị. Nguồn:ITN

Cụ thể, báo cáo của UBND TP. Hà Nội cho biết, trên địa bàn có 174 khu nhà tái định cư đang được sử dụng với tổng số hơn 14.200 căn hộ và khoảng 4.000 căn chung cư bỏ hoang. Nhiều dự án tái định cư có người dân về ở, có diện tích kinh doanh dịch vụ cũng vẫn bị bỏ trống nhiều năm, không có đơn vị nào thuê, sử dụng thương mại. Tương tự, theo Sở Xây dựng TP. Hồ Chí Minh, hiện có hơn 14.000 căn hộ tái định cư bỏ trống; tập trung nhiều nhất tại khu tái định cư Bình Khánh (quận 2) với hơn 12.000 căn hộ và tại khu khu tái định cư Vĩnh Lộc B (huyện Bình Chánh) với hơn 2.000 căn hộ.

Trong khi nhà tái định cư bị bỏ hoang thì nhà ở phân khúc bình dân lại thiếu nghiêm trọng. Dữ liệu của VARS cho thấy, từ năm 2018 đến nay, nguồn cung nhà ở, đặc biệt là phân khúc căn hộ sụt giảm nghiêm trọng. Số lượng dự án bất động sản được phê duyệt mới ngày càng khan hiếm trong khi các dự án đang triển khai thì chật vật bởi các vướng mắc liên quan đến pháp lý và nguồn vốn. Trung bình mỗi năm, ước tính mỗi đô thị đặc biệt thiếu hụt ít nhất 50.000 căn hộ.

TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế nhận định, đây là vấn đề không chỉ ở Việt Nam mà ngay cả các quốc gia lớn khác trên thế giới cũng có tình trạng tương tự. Nguyên nhân là các chủ đầu tư xây dựng kế hoạch không chuẩn, chỉ tính đến làm xong sản phẩm mà không nghĩ tới việc sử dụng như thế nào, có bán được hay không.

Thêm nữa, vì ham giá đất rẻ nên nhiều khu tái định cư được xây dựng ở những khu vực xa trung tâm, thiếu tiện ích và dịch vụ công cộng. Một số dự án tái định cư gặp vấn đề về chất lượng xây dựng kém; thiếu hạ tầng cơ bản như trường học, bệnh viện, chợ, và hệ thống giao thông. Đồng thời, mức đền bù chưa thỏa đáng và chính sách tái định cư theo Luật Đất đai hiện hành còn chưa hợp lý khiến nhiều người dân không muốn chuyển đến nơi ở mới hoặc không đủ khả năng để sống tại các khu tái định cư.

Tính toán cơ chế chuyển đổi sang nhà ở xã hội

Liên quan đến vấn đề này, tại phiên họp tổ ngày 23.5, ĐBQH Tạ Thị Yên (Điện Biên) nhấn mạnh, việc hàng chục nghìn căn nhà tái định cư ở TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội bị bỏ hoang phế, gây lãng phí lớn về nguồn lực tài chính công, trong khi người dân còn thiếu chỗ ở. Theo đại biểu, cần phải làm rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan. ĐBQH Nguyễn Lân Hiếu (Bình Định) cũng cho rằng, phải có giải pháp đồng bộ, có thể thực hiện đấu giá hoặc chuyển mục đích sử dụng sang nhà ở xã hội hoặc cho thuê.

Phản hồi các ý kiến trên, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, nhà tái định cư cũng là tài sản của nhà nước nên các quy định, thủ tục phải thực hiện theo Luật. Hiện nay, cơ quan quản lý đang tính toán cơ chế để đề xuất chuyển đổi sang nhà ở xã hội.

VARS nhận định, với việc Nhà nước nghiên cứu ghép nhà tái định cư và nhà ở xã hội cùng một phân khúc, các dự án tái định cư sẽ được tiếp cận nguồn vốn và lãi suất của gói tín dụng 120.000 tỷ đồng để hoàn thiện các hạng mục hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội… Các chủ đầu tư cũng sẽ có một tỷ lệ phần trăm quỹ nhà dự án để kinh doanh thương mại nhằm thu hồi vốn đầu tư. Tuy nhiên, việc chuyển đổi sang nhà ở xã hội cũng phải bảo đảm phù hợp với chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở của địa phương.

Bổ sung giải pháp trong thời gian tới, VARS cho rằng, cơ quan quản lý nhà nước cần có kế hoạch quy hoạch rõ ràng và hợp lý hơn khi chọn vị trí xây dựng các khu tái định cư. Các khu vực này cần được kết nối tốt với trung tâm thành phố và có đầy đủ hạ tầng, dịch vụ công cộng như trường học, bệnh viện, chợ, và các tiện ích khác. Cần có cơ quan giám sát chặt chẽ quá trình xây dựng, các dự án tái định cư cần tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn xây dựng để bảo đảm chất lượng và an toàn. Đồng thời, sớm thúc đẩy thời gian có hiệu lực của Luật Đất đai với các quy định về bồi thường, hỗ trợ tái định cư bảo đảm quyền lợi của người bị thu hồi đất. Nghiên cứu xây dựng cơ chế bảo đảm công bằng giữa các đối tượng thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất; khuyến khích người dân tham gia vào quá trình quy hoạch và phát triển các dự án tái định cư.

Đối với các dự án căn hộ tái định cư đang triển khai, Nhà nước cần nhanh chóng rà soát, đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án chậm triển khai. Đối với các dự án đã hoàn thiện và chưa được sử dụng, cần có kế hoạch đấu giá để thu hồi vốn, lãnh đạo các thành phố cần nghiên cứu mức giá bán phù hợp. Ngoài ra, cho thuê cũng là một trong những giải pháp hiệu quả. Nhà nước cần có các quy định rõ ràng và đồng bộ về việc cho thuê nhà tái định cư, bảo đảm quyền lợi của cả người cho thuê và người thuê (bao gồm mức giá thuê, thời hạn thuê, và các điều kiện thuê cụ thể)...

Trúc Oanh